Qishloq aholi

8-jadval
Posyolka
aholisi
soni, kishi
Aholi istiqomat qiluvchi hudud uchastkalaming
o'lchamlari bo'yicha solishtirma sarfi
kishi
m2
m
xona
don
m
kishi
„2
m
xona
don
mJ
kishi
ml
xona
don
„,2
m
kishi
„2
m
xona
don
„2
m
kishi
m2
m
xona
don
_2
m
kishi
m2
m
xona
don
mJ
500 gacha
165 1100 200 1300 240 1550 270 1780 310 2010 360 2350
500 dan
1000
gacha
150
980
180 1200 220 1440 250 1660 290 1900 340 2250
»
1000 dan
1500
gacha
140
920
175 1160 210 1390 245 1620 280 1850 330 2200
1500 dan
3000 ga­
cha va un-
dan ko‘p
130
850
170 1110 200 1330 240 1560 270 1790 320 2130
89

---

Qishloq aholi punktlari hududuning tavsiya ctilgan halansi
9-jadval
T
om
or
qa
uc
ha
st
ka
si
ni
ng
oM
ch
am
i, 
n
r
Posyolka aholi istiqomat qiluvchi hududidagi element lar oMchamlari,
aholi soni
100
kis
dan 300 
higacha
500 kishigacha
1000 kishi
3000 va undan 
ko‘p kishi
T
ur
ar
-j
oy
h
u
d
u
d
la
r
Ja
m
oa
t 
m
ua
ss
as
al
ar
in
in
g 
h
u
d
u
d
la
ri
Y
as
hi
l 
o
‘s
im
li
k
!a
r
K
o
‘c
ha
la
r,
yo
M
la
r,
m
ay
d
o
n
la
r
JA
M
I
T
ur
ar
-j
oy
h
u
d
u
d
la
r
Ja
m
oa
t 
m
ua
ss
as
al
ar
in
in
g 
h
u
d
u
d
la
ri
Y
as
hi
l 
o
‘s
im
li
k
la
r
K
o
‘c
ha
la
r,
y
oM
la
r,
m
ay
d
o
n
la
r
JA
M
I
T
ur
ar
-j
oy
h
u
d
u
d
la
r
Ja
m
oa
t 
m
ua
ss
as
al
ar
in
in
g 
h
u
d
u
d
la
ri
Y
as
hi
l 
o'simliklar
K
o
‘c
ha
la
r,
y
oM
la
r,
m
ay
d
o
n
la
r
JA
M
I
T
ur
ar
-j
oy
h
u
d
u
d
la
r
—
i
Ja
m
oa
t 
m
ua
ss
as
al
ar
in
in
g 
h
u
d
u
d
la
ri
Y
as
hi
l 
o
‘s
im
li
k
la
r
K
o
'c
h
al
ar
. 
yo
M
la
r,
m
ay
d
o
n
la
r
JA
M
I
4
0
0
О
1/П
m
О
m
8
О
"'Г
О
m
VO
CN 8
«/*>
^r CN
2
7
,6 8
О
r t
CN
vO
CN 8
0
0
9
о
o
m
*
SO
CN 8
о
CN
CN
О
m
CN 8
5
9
,5
r -
< 4
CN
n
CN
8
80
0 
I
о
« n
CN
< 4
CN 8
о
m
О
8
6
1
.5
r -
« n
О
CN
10
0
$
00
•
<4
OO
8
10
00
УГ\
о
cs «*»
CN
CN |
CN
NO
r- CN
oo
10
0
14
.7
2
00
10
0 ©
Г'
CN 2 so 8
12
00
8
oc «л
fN
19
,5 8 58
VO
VO
8
O ''
NO
m
16
.5 8 r-
10
.4
<4 8
I 
15
00
I
'O
wn
vc <4
VO
8
О
cn
8
cn
-
8
V
L
L
OO
oo
12
.7 8
90

---

S h a h a r tash k il qiluvchi bazani va aholining 
loyihaviy sonini belgilash
Aholi sonini prognozlashni butun qishloq xo'jalik korxonasi 
bo'yicha, uning vazifasi va aholi o'sishining shakllangan sur’atlariga 
ko'ra aholi punktlariga taqsimlanishiga muvofiq bajarish lozim.
Aholi sonini hisoblashda aholining ijtimoiy ishlab chiqarishdagi 
ishtiroki va mehnat faoliyati xususiyatiga bogMiq ravishda 3 ta 
guruhga boMinishini inobatga olish zarur:
Shahar tashkil qiluvchi guruh - qishloq xo'jalik ishlab chiqa­
rishda, qishloq xo'jalik mahsulotlarini qayta ishlashda band bo'lgan 
ishchilar, 
muhandis-texnik 
xodimlar 
(MTX), 
kichik 
xizmat 
ko'rsatuvchi xodimlar (KXKX);
Xizmat ko'rsatish guruh - xizmat ko'rsatish sohasida: taMim, 
sog'liqni saqlash, umumiy ovqatlanish, savdo, madaniy-ma’rifiy va 
sport muassasalarida band boMgan ishchi-xizmatchilar.
O 'zi faoliyat ko'rsatmaydigan guruh - bolalar, nogironlar va 
nafaqaxo'rlar.
Aholi soni ushbu elementlardan kelib chiqqan holda yangi 
o'zlashtirish uchun mehnat balansi metodi bilan quyidagi formula 
bo'yicha aniqlanishi mumkin:
H=( A+Ph+Ox 100 
bunda:
100-(B+V)
H -aholining talab etilgan soni
A -qishloq xo'jalik ishlab chiqarishda band bo'lgan ishchilar 
Ph - sanoat korxonalarida ishlovchilar soni 
С - MTX, xizmatchilar va KXKX soni 
В -xizm at ko'rsatish sohasida ishlovchilar soni
V 
-o 'z i faoliyat ko'rsatmaydigan aholi soni 
O'simlikshunoslikdagi ishchi kuchiga bo'lgan kelgusidagi ehtiyoj 
ishlab chiqarish jarayonlari kompleks mexanizatsiyalashtirilishini 
hisobga olgan holda aniqlanadi.
Qishloq xo'jalik ekinlarining bitta doimiy ishchiga to'g'ri 
keladigan taxminiy yuklamalari 10-jadvalda keltirilgan
91

---

O 'siin lik sh u n o slik d a qishloq xo‘ja !ik e k in la rin in g b itta ishchiga 
to ‘g ‘ri k elad ig an y u k lam a la ri n o rm a si
10-jadval
1 ta ishchiga to'g'ri keladigan 
yuklama
T
It
Qishloq xo'jalik ekinlari
O'lchov
birligi
Mexanizatsiva
darajasi
cheklangan
xo'jaliklarda
Kompleks
mexanizatsiyali
xo'jaliklarda
1
Paxta:
yangi tashkil etilgan 
xo'jaliklarda awaldan 
sug'orib kelingan 
xo'jaliklarda
ga
3.0-8,0
3.00-4,
5.0-8,0
3.0-4,0
2
Sholi (sholi tizimlarida)
ga
12,0-14,0
14,0-15,
3
G'alla ekinlari: 
sug'oriladigan yerlarda 
lalmikor yerlarda
ga
25.0-30,0
60.0-80,0
25,0-40,0
100,0
4
Makkajo'xori (don va 
silos uchun)
ga
10,0-12,0
14,0-15,0
5
Ko'p yillik o'tlar
ga
20,0-25,0
25,0-30,0
6
Sabzavotlar, poliz 
ekinlari
ga
1,0-1,5
1,5-2,0
7
Ildizmevali yemlar, 
kartoshka
ga
4,0-5,0
5,0-6,0
8
Bog'lar va uzumzorlar
ga
1,0-1,5
1,5-2,5
9
Tutzorlar
ga
5,0
6,0
10
Ihota daraxtlari va 
boshqa o'simliklar
ga
8,0
10,0
Yuklamalaming quyi chegaralari murakkab relyefli va og'ir 
tuproqli yerlarda joy lashgan xo'jaliklar uchun qabul qilinadi
Chorvachilikda band boMgan ishchilar soni bitta ishchiga to ‘g‘ri 
keladigan taxminiy yuklamalarga muvofiq qabul qilinadi (1 1-jadval)
92

---

C ho rv ach ilik d a b and b o ‘lgan b ir ishchiga to ‘g‘ri keladigan 
y u k la m a la r n orm asi
________________________ ______________ _____
11-jadval
t/r
Ko'rsatkichning nomlanishi
O'lchov birligi
Miqdori
Sigirlar
bosh
14-18
Bo'rdoqi cho'chqalar
-»-
200-250
Qo'ylar:
tog* li sharoitlarda 
tekislikda
-»-
120-150
250
Tuyalar: 
katta tuyalar 
bo'taloqlar
40
Parranda:
tovuq va o'rdaklar
kurkalar
jo'jalar
kurka jo‘jalari
urg'ochi
bosh
10
1500-200
750-800
200-3500
800-1000
yiiqi
15
asalari
G2/oila
50-80
quyonlar
bosh
90-110
Ma’muriy-xo‘jalik xodimlar soni shtat jadvaliga muvofiq qabul 
qilinadi.
Xo'jaliklararo korxonalar, muassasalar va tashkilotlar (paxta 
tozalash zavodlari, kasalxonalar, kollej va boshqa tashkilotlar)da 
ishlaydigan ishchi-xizmatchilar soni ham shtat jadvaliga muvofiq 
qabul qilinadi.
Aholi soni, shuningdek quyidagi formula bo'yicha hisoblanishi 
mumkin:
H=AxlOO bunda:
В
H - aholining istiqbolli umumiy soni
A -s h a h a r tashkil etuvchi kadrlaming absolut soni (mehnat sarfi 
normalari bo'yicha aniqlanadi)
В - shahar tashkil etuvchi kadrlaming aholining umumiy soniga 
nisbatan solishtirma miqdori (% % da) quyidagi formula bo'yicha 
aniqlanadi:
V = T-a-v-p+t-B, bu yerda
93

---

Т - ishga layoqatli yoshdagi aholining solishtirma miqdori 
(masalan: 43,5%)
a - u y va shaxsiy xo'jalikda band bo'lgan ishga layoqatli 
yoshdagi aholining solishtirma miqdori - 1,2% (yoki 43,5% dan 3%) 
v - is h g a layoqatli yoshda ishlab chiqarishdan tashqari tahsil 
olayotgan talabalaming solishtirma miqdori - 4,3% (yoki 43,5% dan 
10%)
p - is h g a
layoqatli 
yoshdagi 
nafaqaxo'rlaming solishtirma 
miqdori - 0,4% (yoki 43,5% dan 1%)
t - ishlaydigan nafaqaxo'rlaming solishtirma miqdori - 2,9% 
(yoki 7,3% - nafaqaxo'r yoshidagi aholi sonidan 40%)
В - xizmat ko'rsatish guruhining solishtirma miqdori: aholi soni 
1000 va undan ko'p kishi posyolkalar uchun - 19%, aholi soni 1000 
gacha bo'lgan posyolkalar uchun - 14% va kichik qishloqlar uchun - 
10
%.
Shunday qilib, shahar tashkil qiluvchi guruhning solishtirma 
miqdori:
V 
= 43,5% - 1,3% - 4,3% - 0,4% + 2,9% - 19(14X10) = 
21,4(26,4X30,4)%
H =____ Ax 100 
= 4.67A; (3.79A ); (3.29A)
21,4 (26,4)(30,4)
Shahar tashkil qiluvchi kadrlaming solishtirma miqdori o'rtacha 
hisobda berilgan bo'lib, har alohida holat uchun yakka tartibda 
hisoblanadi.
Quyida respublika aholisining demografik tuzilmasi bo'yicha 
o'rtacha ko'rsatkichlar jadvallari keltirilgan, ular yordamida aholi 
sonini dastlabki hisoblashni bajarish mumkin.
O 'z b e k isto n aholisining yosh b o 'y ic h a ta rk ib i
______________________________________________________ *___________________________ _____________________________
12-jadval
t/r
Yoshi
%
1
3 yoshgacha
10,4
2
3 yoshdan 7 yoshgacha
______ !_3J 
-
_
3
7 dan 13 yoshgacha
17,6
4
13 dan 16 yoshgacha
8,1
5
16 dan 18 yoshgacha
5,0
94

---

6
18 dan 55 yoshgacha (ayollar) 
18 dan 60 yoshgacha (erkaklar)
38,5
7
55 yoshdan katta (ayollar) 
60 yoshdan katta (erkaklar)
7,3
8
JAMI
100
ESLATMA: 
1. Rekonstruksiya qilinayotgan 
posyolkalar uchun 
aholining 
yosh 
bo'yicha 
tarkibi 
mavjud 
holatga 
muvofiq 
aniqlashtiriladi
0 ‘zbekiston R espublikasi qishloq aholi p u n k tla ri b o 'yich a 
aholining dem o g rafik tuzilm asi, o ilalarn in g um um iy soniga 
n isb atan % da
13-jadvaI
t/r
Viloyatlar
Oilada{p kishilar soni
Oila-
ning
o'rtacha
tarkibi
2
3
4
5
6
7
8
9
10 va 
undan 
ko‘p
1
Andijon
viloyati
12,5 11,3 12,8 13,0 13,2 11,9 10,2 6,8
8,3
5,7
2
Buxoro
viloyati
9,8 9,4 10,9 11,6 12,0 11,7 10,8 9,0 14,8
5,9
3
Jizzax
viloyati
6,5 8,4 10,8 11,6 12,4 12,2 11,9 9,6 16,6
5,5
4
Qashqadar- 
yo viloyati
6,8 7,9 10,2 П.1 12,2 12,0 11,8 10,1 17,9
5,8
5
Qoraqalpo-
gMston
Respubli­
kasi
5,7 7,8 10,0 11,2 12,6 12,8 12,5 9,9 17,5
5,8
6
Navoiy
viloyati
8,9 9,5 11,9 12,2 12,8 11,8 11,2 8,7 13,0
5,9
7
Namangan
viloyati
10,7 10,4 12,6 13,8 13,7 12,6 10,6 7,1
8,5
5,2
8
Samarqand
viloyati
8,9 9,5 11,9 12,2 12,8 11,8 11,2 8,7 13,0
5,7
9
Surxondaryo
viloyati
8,3 9,7 11,6 12,0 12,1 11,6 11,3 9,1
14,3
5,9
95

---

10
Sirdaryo
viloyati
9,8 11,2 13,7 12,9 12,0 10,5 9,5 7,6 12,8
5,5
11
Toshkent
viloyati
10,5 11,4 13,7 13,2 12,8 11,4 9,6 7,0 10,4
5,4
12
Farg‘ona
viloyati
10,7 10,3 12,4 13,4 13,7 12,8 10,8 7,3
8,6
5,3
13
Xorazm
viloyati
7,3 7,3 9,0 10,3 11,3 12,0 11,8 9,8 21,2
6,2
ESLATMA: 1. Rekonstruksiya qilinayotgan posyolkalar uchun 
aholining demografik va yosh bo'yicha tarkibi mavjud holatga muvofiq 
aniqlashtiriladi
A holini tu rli g u ru h la rin in g istiqboldagi solishtirm a 
m iq d o ri,