I. Булим. Бухгалтерия хисоби
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
4. Hisob siyosatida balansni yoritib berish tartibi. Buxgalteri balansi korxonaning hisob siyosatida O‘zbekiston Respublikasi Buxgalteriya Hisobining 15-son “Buxgalteriya balansi” nomli milliy standarti talablari doirasida yoritiladi. Buxgalteriya balansi moliyaviy hisobotning tarkibiy qismlaridan biri bo‘lib, xo‘jalik yurituvchi subyektning mulkiy va moliyaviy ahvoli haqidagi axborotlarni to‘playdi. Shuning uchun ham buxgalteriya balansidagi barcha axborotlar to‘g‘ri oshkor qilinishi va foydalanuvchilarga tushunarli bo‘lishi talab etiladi. Balansda axborotlar hisobot davri boshiga va oxiriga tegishli bo‘lgan ma’lumotlar tarzida keltiriladi. Ma’lumotlarini oshkoraligini ta’minlash maqsadida, zaruriyat bo‘lganda, buxgalteriya balansini qo‘shimcha moddalar bilan to‘ldirish mumkin. Buxgalteriya balansini oshkor qilishi kerak. Buxgalteriya balansining joriy aktivlar va joriy majburiyatlar moddalari saldolanmaydi, balansining ayrim moddalari boshqa moddalarga kiritilmaydi va ular bilan saldolanmaydi. Shuningdek, buxgalteriya balansida uzoq muddatli va joriy aktivlar, o‘z sarmoyasi, uzoq muddatli va joriy majburiyatlar summasi oshkor qilinishi kerak. Ularni oshkor qilish xo‘jalik yurituvchi subyektning moliyaviy ahvolini tahlil qilishda foydalaniladigan hamda moliyaviy hisobotdan foydalanuvchilar uchun zarur bo‘ladigan axborotlardan iborat bo‘ladi. Balansning “Uzoq muddatli aktivlar” bo‘limida asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar qiymati, uzoq muddatli investitsiyalar, o‘rnatiladigan uskunalar, kapital qo‘yilmalar, uzoq muddatli debitorlik qarzlari va muddati kechiktirilgan uzoq muddatli xarajatlar summalari oshkor qilinadi. Uzoq muddatli investitsiyalar va qimmatli qog‘ozlar qiymati, sho‘ba xo‘jalik jamiyatlariga investitsiyalar, tobe xo‘jalik jamiyatlariga investitsiyalar, xorijiy sarmoyalar ishtirokidagi korxonalarga investitsiyalar va boshqa uzoq muddatli investitsiyalar summalari bo‘yicha oshkor qilinishi kerak. Balansning “Joriy aktivlar” bo‘limida tovar-moddiy zahiralar, kelgusi davrlar xarajatlari, muddati kechiktirilgan xarajatlarning joriy 67 qismi, debitorlik qarzlari, pul mablag‘lari, qisqa muddatli moliyaviy qo‘yilmalar va boshqa joriy aktivlar summalari oshkor qilinadi. Xaridor va buyurtmachilarning debetorlik qarzlari, alohida bo‘linmalar qarzlari, sho‘ba va tobe xo‘jalik jamiyatlari qarzlari, xodimlarga berilgan bo‘naklar, yetkazib beruvchilar va pudratchilarga berilgan bo‘naklar, byudjetga soliqlar va yig‘imlar bo‘yicha bo‘nak to‘lovlari, davlat maqsadli jamg‘armalariga va sug‘urta bo‘yicha bo‘nak to‘lovlari, ustav sarmoyasiga qo‘yilmalar bo‘yicha ta’sischilarning bo‘nak to‘lovlari, boshqa operatsiyalar bo‘yicha xodimlar qarzlari hamda boshqa debitorlar qarzlari summalari tarzida oshkor qilinishi kerak. Pul mablag‘lari, kassadagi naqd pul mablag‘lari, hisob-kitob raqamidagi pul mablag‘lari, valyuta hisob raqamidagi pul mablag‘lari va boshqa pul mablag‘lari (bankdagi maxsus hisob raqamlar, pul ekvivalentlari, yo‘ldagi o‘tkaziladigan pul mablag‘lari) summalari tarzida oshkor qilinadi. Balansning “Xususiy sarmoya” bo‘limida ustav sarmoyasi, qo‘shilgan sarmoya, zahira sarmoya, sotib olingan o‘z aksiyalari, taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar), maqsadli tushumlar hamda bo‘lg‘usi xarajatlar va to‘lovlar zahiralari oshkor qilinadi. “Majburiyatlar” bo‘limida korxonaning uzoq muddatli va joriy majburiyatlar summasi alohida-alohida oshkor etiladi. Uzoq muddatli majburiyatlar moddasida mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga uzoq muddatli qarzlar, alohida bo‘linmalarga uzoq muddatli qarzlar, sho‘ba va tobe xo‘jalik jamiyatlariga uzoq muddatli qarzlar, muddati kechiktirilgan uzoq muddatli daromadlar, soliqlar va majburiy to‘lovlar bo‘yicha muddati kechiktirilgan majburiyatlar, xaridorlar va buyurtmachilardan olingan bo‘naklar, uzoq muddatli bank kreditlari, uzoq muddatli qarzlar va boshqa uzoq muddatli kreditorlik qarzlari summalari ko‘rsatilishi kerak. Majburiyatlarga tegishli bo‘lgan foiz stavkalari, shartnoma majburiyatlari, so‘ndirish shartlari va ketma- ketligi, mukofot va diskont summalari buxgalteriya balansiga tushuntirish xatida batafsil yoritiladi. Balansning joriy majburiyatlar moddasida mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga qarzlar, alohida bo‘linmalarga qarzlar, sho‘ba va tobe xo‘jalik jamiyatlariga qarzlar, muddati kechiktirilgan daromadlar, soliqlar va majburiy to‘lovlar bo‘yicha muddati kechiktirilgan majburiyatlar, boshqa muddati kechiktirilgan majburiyatlar, olingan bo‘naklar, byudjetga soliqlarga oid qarzlar, sug‘urtaga oid qarzlar, davlat maqsadli 68 jamg‘armalaridan to‘lovlarga oid qarzlar, ta’sischilardan qarzlar, mehnatga haq to‘lash bo‘yicha qarzlar, qisqa muddatli bank kreditlari, qisqa muddatli qarzlar, uzoq muddatli majburiyatlarning joriy qismi va boshqa kreditorlik qarzlari summalari oshkor qilinadi. Agar korxona kredit bitimiga binoan majburiyatlarni uzoq muddatli qayta moliyalashni nazarda tutsa, unda uzoq muddatli majburiyatlarning joriy qismi joriy majburiyatlardan chiqarib tashlanadi. Ularning summalari va qayta moliyalash shartlari balansga tushuntirish xatida asoslab beriladi. 5. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|