Oliy matematika, statistika va ekonometrika

Yalpi ichki mahsulot hajmini o’zgarmas baholarda baholashda quyidagi indekslardan foydalaniladi: 
jadval 
Indeks turlari 
Laspeyras indekslari 
Paashe indekslari 
Fizik hajm indeksi 
,
0
0
0
1



p
q
p
q
J
q
,
1
0
1
1



p
q
p
q
J
q
Baho indeksi 
,
0
0
1
0



p
q
p
q
J
p
,
0
1
1
1



p
q
p
q
J
p

---

63 
YAIMni hisoblashda takroriy hisoblarga yo’l qo’ymaslik maqsadida uning tarkibiga faqat pirovard mahsulotlar 
(tovar va xizmatlar) qiymatlari kiritiladi. 
YAIM hajmini aniq va to’g’ri hisob-kitob qilish uchun ushbu yilda ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlar faqat bir 
marta hisobga olinishi lozim. Ko’pgina mahsulotlar bozorga tushguncha bir nechta ishlab chiqarish bosqichlaridan 
o’tadilar. Natijada ko’pchilik mahsulotlarning ayrim komponentalari bir necha marta sotiladi va sotib olinadi. Mahsulot 
qismlarini ko’p marta hisobga olinishini bartaraf qilish maqsadida, YAIMni hisob-kitob qilishda faqat pirovard 
mahsulotlarning bozor qiymatlari hisobga olinadi va oraliq mahsulotlari pirovard mahsulot qiymatlarida hisobga 
olinganligi sababli chegirilidi. Oraliq mahsulotlarini hisobga olish takroriy hisobga olib kelib, YAIM hajmini sun’iy 
tarzda oshirib, bo’rttirib yuboradi. 
Qimmatli qog’ozlar bo’yicha oldi-sotdi bitimlari pul aktivlari bilan almashuvni ifodalagani uchun joriy ishlab 
chiqarish hajmini bevosita ko’payishiga olib kelmaydi. 
YAIM tarkibiga oldingi davrlarda ishlab chiqarilgan tovarlarni sotishning kiritilmasligiga asos bo’lib, ushbu 
mahsulotlarning o’sha – ishlab chiqarilgan vaqtda hisobga olinganligi hisoblanadi, aks xolda bu takroriy hisobga olib 
keladi. 
Xarajatlar usuli bo’yicha YAIMga pirovard mahsulot va xizmatni yaratish bilan bog’liq bo’lgan barcha turdagi 
xarajatlar kiradi. Umumiy ko’rinishda ushbu ta’rifni quyidagi formula bo’yicha ifodalash mumkin: