Odam va uning salomatligi 8 B. Aminov, T. Tilavov, O. Mavlonov

Siydik ayirish organlarining ko‘p uchraydigan kasalliklari.
Buyraklarda tosh paydo bo‘lishi kasalligining sababi ovqat tarkibida
tuzni ko‘p iste’mol qilish, kam harakatlanish hisoblanadi. Buy-
raklarning yallig‘lanish kasalliklari (nefrit, piyelonefrit)ning
sababi tomoqdagi bodomsimon bezlarning yallig‘lanishi (angina),
tish kasalliklarini o‘z vaqtida davolatmaslikdir.
1. 
Ayirishning ahamiyatini ayting.
2.
Ayirish jarayonida qaysi organlar ishtirok etadi?
3. 
Siydik ayirish organiga nimalar kiradi?
4. 
Buyraklarda siydik qanday hosil bo‘ladi?
5. 
Siydik ajralishi qanday boshqariladi?
6. 
Siydik ayirish organlari kasalliklarining oldini olish uchun nima
qilish kerak?

---

88
51- rasm. Òerining tuzilishi:
I
 
— terining epidermis qavati:
1
— epidermisning sirtqi qavatidagi
o‘lik hujayralar;
 2
— epidermisning
ichki qismidagi tirik hujayralar
qatlami.
II
— derma chin (asl) teri qavati:
3
— teridagi retseptorlar; 
4
— ter
bezlari; 
5
— jun (tuk) xaltachalari.
III 
— giðoderma — teriosti yog‘
qavati: 
6
— yog‘ bezlari.
IX b o b .
TERI
31- §. Terining tuzilishi va funksiyasi
Ø
Qavatlari, vazifasi
Teri ko‘p qavatli epiteliy to‘qimasidan tashkil topgan
bo‘lib, odam tanasini tashqi tomondan o‘rab turadi. Uning
sathi o‘rta yoshli odamlarda 1,5—2 m
2
gacha bo‘ladi. Terining
qalinligi tananing turli sohalarida turlicha bo‘ladi. Tananing
orqa, son, qo‘lning kaft, oyoqning tovon sohalarida terining
qalinligi 4 mm gacha, qovoq terisi undan o‘n marta yupqa —
0,4 mm bo‘ladi. Teri uch qavatdan iborat: 1)
epidermis
—
terining eng ustki qavati; 2)
derma
— asl teri qavati; 3)
giðo-
derma
— teriosti yog‘ qavati (51- rasm).
Epidermis
epiteliy to‘qimasining ko‘p qavatli yassi hujay-
ralaridan tashkil topgan. Uning ustki qavatidagi hujayralar
tez-tez yemirilib (po‘st tashlab), ularning o‘rniga yangi
hujayralar hosil bo‘lib turadi. Epidermisning ustki qavati har
7—11 kunda butunlay yangilanadi.
Derma
epidermisning tagida joylashgan bo‘lib, biriktiruvchi
to‘qimadan tashkil topgan.
Unda juda ko‘p mayda qon va
limfa tomirlari, nerv tola-
1
2
5
3
4
6

---

89
larining uchlari, retseptorlar, soch va tuk ildizlari, ter va yog‘
bezlari, mayda muskul tolalari bo‘ladi.
Giðoderma
asl teri qavatining tagida joylashgan bo‘lib, u
yumshoq biriktiruvchi to‘qima va yog‘ moddasidan tashkil
topgan.
Òeri organizmda xilma-xil: himoya, sezish, ayirish, nafas
olish va chiqarish, tana haroratining doimiyligini ta’minlash
kabi funksiyalarni bajaradi.