Mamleketlik universiteti jumanov m. A
Yüklə 3,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
taliymati» nm
doretiliwi bolip tabiladi. Ol ilimiy jumislar menen bir qatarda ulken jamiyetlik jumislarm alip bargan. 01 319 Ilimler Akademiyasin sholkemlestirgen ham onm birinshi Prezidenti bolgan. Onm usmisi menen Geografiya instituti, Mineralogiya ham Geoximiya institutlari sholkemlestirilgen. Turaqli muzliqlardi uyreniw komissiyasin sholkemlestiriwdi de birinshi bolip usmis qilgan insan esaplanadi. Jerdin tiri organizmler ham biogen shogindi taw jmislan tarqalgan bolegin akademik V.I. Vemadskiy - biosfera dep atagan. Bunda ol ush tiykargi komponentlerdi ajiratadi: organizmler, mineral zatlar - biogen zatlardm aylanba hareketinde qatnasiwshilar, tiri zatlardm tirishilik iskerligi onimleri - olai waqtmsha biogen aylanbada qatnaspaytugmlar. Vemadskiy taliymatina kore-biosferada tiri zat ham jasaw ortahgi bir-birine baylanisli bohp, bir-birine tasir qilip, bir putkil dinamikaliq sistemam payda etedi. Planetamizdin rawajlaniw tariyxinda ham hazirgi tirishiliginde biosferanin roli lilken, sebebi jer-geografiyaliq qabiginin rawajlaniwinda bioximiyahq, geoximiyaliq processlerdin juz beriwinde «tiri organizm»lerdin qatnasi juda zanir esaplanadi. Organizmler-taw jmislarmm umrawmda, topiraq payda boliwmda, relef formalann ozlestiriwde, qazilma bayliqlardin payda boliwmda h.t.b. qatnasadi. Biosfera planetamizda «tirishilik qabigi» esaplamp, tiri organizmlerdin oz-ara tigiz baylams, miinasibetlerden ibarat quramali ekosistemalar toplamm quraydi. V.I. Vemadskiy tiisiniginc qaraganda, biosferaga hazirgi waqitta tek gana jerdin qabigmda tarqalgan tiri organizmler kirip qalmastan, balkim onin quramina ayemgi dawirlerde organizmler qatnasiwinda payda bolgan litosferanin bolegi de kiredi. Yüklə 3,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|