M a’naviy
(semantik)
to 'siq
uzatilayotgan
axborotni
kodlashtirishda q o ‘llaniladigan belgi (sim vol)larning
axborotni qabul
qiluvchilar didiga (lavozimlari, m avqelari, m intalitet,
milliy urf-
odatlari nuqtai nazaridan) mos tushm aganligida nam oyon b o ‘ladi.
O dam lar axborot alm ashinuvi jaray o n id a quyidagi sim vollar
bilan alm ashinishadi: so ‘zlar, jestlar, intonatsiya. Jo ‘natuvchi
xabarni verbal ham da noverbal sim vollar yordam ida kodlashtiradi.
Sem antika so‘zlar orqali uzatiladigan m a ’nolarni qoMlash
usulini o ‘rganadi. Ayrim so ‘zlartu rli odam lar uchun turlicha m a’noga
ega boMishi m um kin va turlicha anglanishi m um kin.
Semantik
qiyinchiliklar odam lam ing sim vollar m ohiyatini tushunish usullar
ziddiyatlari bilan ham berilgan boMishi m um kin.
Simvollardan tashqari axborotlar bilan alm ashuv chogMda
n o v erb al, y a ’ni o g ‘zaki yoki so‘zda em as,
balki imo-ishoralar,
m asalan, chehra, savlat, vajohat, tovushning o ‘zgarib turishi kabilar
ham bajaruvchiga aytiladigan so‘z m ohiyatini tubdan o ‘zgartirilgan
holda yetkazilishiga sabab boMishi m um kin. Ruhshunoslarning
fikricha, so ‘z bilan aytiladigan axborotning 90 % gacha qismi so ‘z
orqali emas, balki noverbal yoM bilan qabul qilin ar ekan.
Filtrlash
— axborotning iste’m o lch iga
tez etib borishi
jarayonida uni ixcham lashtirish, noxush « m a ’lum otlar»dan tozalash
m aqsadida axborot soddalashtiriladi,
qayta ishlanadi, tegishli
jam lar chiqariladi. Bunday tashqari quyi b o ‘gMndagi rahbarlar,
o ‘zlari
xohlam agan, ammo yuqori b o ‘gMndagi rahbarlar bilishi
shart boMmagan axborotlam i yuborm aydilar. Shu tariqa axborot
fil’trlanadi.
Aloqa kanallarining haddan tashqari k o ‘payib
ketishi ham
kom munikatsion jarayonga salbiy ta ’sir k o ‘rsatadi. N om a’qul
tashkiliy struktura ham kom m unikatsion jarayonda m uam m o
tu g ‘diruvchi om illardan biri sanaladi. B oshqaruv bo'gMnlari k o ‘p
boMib, funksiyalar, vazifalar va vakolatlar bir-birini k o ‘p takrorlasa,
shunchalik axborotning m anzilga yetib borishi sekinlashadi.
N atijada shu davr ichida har bir b o ‘gMnda o ‘zig a m aqbul boMgan
«tuzatishlar» kiritiladi. Bu jarayonda boMimlar va b o ‘gMnlarda sodir
141
boMadigan ixtiloflar axborotlar alm ashuviga
va qarorlam i qabul
qilishga jid d iy to ‘siqlarni yaratadi.
A xborotni uzatish v a qabul qilish k o ‘p jihatdan samarali quloq
solish s a n ’atiga ega boMish darajasiga bog‘liq. A m erikalik olim
professor K it D evis samarali quloq solish san’atining 10 ta qoidasini
keltiradi. Q oidalarni navbatm a-navbat o ‘qib, bir zum o ‘zingizni
xoli tuting. Yuzm a-yuz gaplashayotgan aniq kishini ko‘z oldingizga
keltiring v a U shbu qoidalarga nechogMiq rioya qilganingizga baho
bering.
Dostları ilə paylaş: