Davlat xarid I

---

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA 0 ‘RTA MAXSUS '
TA’LIM VAZIRLIGI
U. BURXANOV, T. ATAMURADOV >
DAVLAT XARID I
0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o ‘rta maxsus ta ’lim vazirligi
tomonidan 340000 — «Iqtisod va biznes ta ’lim» yo ‘nalishi talabalari
uchun o'quv qo'llanma sifatida tavsiya etilgan
«TAFAKKUR BO‘STONI»
Toshkent - 2012

---

УДК: 336.2(075) 
КВК 65.42уа73 
В95
Ilmiy muharrir:
Iqtisod fanlari nomzodi, dosent T. Baymuratov
Taqrizchilar:
Iqtisod fanlari nomzodi, dosent A. Shernayev
Iqtisod fanlari nomzodi, dosent E. Xoshimov
Burxanov U.
B95 
Davlat xaridi: o'quv qo'llanma/ U. Burxanov, T. Atamuradov; 
0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’limi vazirligi; — 
Toshkent: Tafakkur bo'stoni, 2012. — 144 b.
ISBN 978-9943-36-260-4 
IAtamuradov T.
Olquv qo‘llanmada davlat xaridi tizimini tashkil etish, uning modellari, 
davlat xaridini tashkil etishning xalqaro tajribalari o ‘iganilgan. Shuningdek, 
tender savdolarini tashkil etish, davlat xaridini monitoringi, strategiyasi 
va qo'llaniladigan elektron texnologiyalar ilmiy amaliy jihatdan talqin 
etilgan.
Davlat xaridini tashkil etishda qo‘llaniladigan tushunchalarga ta’riflar 
berilgan, statistik ma’lumotlar jadval va chizmalar shaklida keltirilgan.
0 ‘quv qo ‘llanma barcha iqtisodiy yo‘nalishda ta’lim olayotgan 
talabalar, tadqiqotchilar va mutaxassis amaliyotchilarga mo‘ljallangan.
УДК: 336.2(075) 
KBK 65.42ya73
ISBN 978-9943-36-260-4
© U.Burxanov, T.Atamuradov, 2012 
© Cho‘lpon nomidagi N M IU , original-maket 2012 
© Tafakkur bo‘stoni, 2012

---

K IR I S H
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlaming 
yangi bosqichida davlat xaridi tizimini boshqarishni isloh etishga 
katta e’tibor qaratilmoqda. Hukumat tomonidan xarid jarayon- 
larini shaffofligini ta ’minlashga qaratilgan, jum ladan, xaridni 
amalga oshirishda tender jarayonlaridan kengroq foydalanish 
yo‘nalishlari bo‘yicha qator hujjatlar qabul qilinmoqda.
Amalga oshirilayotgan islohotlardan ko'zlan g an maqsad, 
nafaqat, davlat mablag‘laridan foydalanishning samarali hisob 
va nazoratini tashkil etish, balki davlat buyurtm achilarining 
shartnomaviy-huquqiy tartibga rioya etish darajasini oshirish, 
x arid n in g sam arali b o sh q aru v tiz im in i sh a k lla n tirish d a n
iboratdir.
D avlat xaridini tashkil etishning yangicha tam oyillarga 
asoslangan tizim shakllantirilar ekan, tabiiy ravishda, bu sohada 
o‘z echimini kutayotgan qator mavjud muammolar mavjudligini 
ko‘rsatish mumkin. Jumladan:
— davlat x arid ini am alga o sh irish n in g m avjud tizim i 
mamlakatimiz miqyosida davlat ehtiyojlari u chun tovarlar va 
xizmatlami sotib olish uchun qilinadigan xarajatlarni optimal- 
lashtirish imkonini bermaydi;
— davlat xaridi tizimini boshqarish bo'yicha m e’yoriy-huquqiy 
bazani yetarli darajada rivojlanmaganligi;
— byudjet xarajatlarini boshqarish uslubiyotidagi ayrim 
kamchiliklarning mavjudligi;
— davlat xaridini am alga oshiruvchi va u n i nazoratini 
ta’minlovchi malakali kadrlaming yetishmasligi;
— xarid tizimi hamda uning mexanizmlarini shaffof emasligi;

---

— davlat xaridini boshqarishning zamonaviy elektron tizimining 
yetarlicha rivojlanmaganligi;
— kichik va xususiy tadbirkorlikning davlat xaridi tizimida 
ishtiroki b o ‘yicha tajribalaming yetishmasligi;
— davlat xaridini boshqarish strategiyalarini ishlab chiqishning 
zarurligi va boshqalar.
Davlat xaridi tizimini boshqarishni isloh etish kompleks yondo- 
shuvni talab etadi. Islohotlar faqatgina maxsus qarorlar qabul 
qilish va davlat xaridi bo‘yicha vakolatli agentlikni tashkil etish 
bilan chegaralanib qolmasdan, balki turli xil davlat organlari 
o ‘rtasida hamkorlikda harakatni yo'lga qo‘yish, ular o‘rtasida 
vakolatlarni taqsimlash, tizim da kuchlar nisbatini tengligini 
ta’minlovchi o ‘z-o‘zini boshqarish mexanizmlarini shakllantirishni 
talab etadi.
S h u n d ay ekan, respublikam izda davlat xaridi tizim in i 
boshqarishni takomillashtirish, uning yaqin va uzoq muddatli 
strategiyalarini shakllantirish hamda ushbu jarayonlarda kichik 
biznes subyektlarini ishtirokni ta ’minlash, iqtisodiy islohotlami 
amalga oshirishning hozirgi bosqichida dolzarb vazifalardan biri 
bo‘lib qolmoqda.
D avlat xaridini boshqarish va davlat xarajatlarini amalga 
o shirishning ayrim nazariy-am aliy ham da uslubiy jih atlari 
respublikamiz iqtisodchi olimlaridan A.Vahobov, N Jum ayev, 
N.Haydarov, G.Qosimova, M.Olloyorov, D.Xolmuradov kabilar- 
ning ilmiy izlanishlarida o ‘z aksini topgan.
Davlat xaridini tashkil etishning amaliy-huquqiy asoslarini 
shakllantirishda BMTning 0 ‘zbekistondagi vakolatxonasi va 
Moliya vazirligi hamkorligidagi « 0 ‘zbekistonda davlat moliyasi 
islohotlari» loyihasi katta hissa qo‘shdi. Jumladan, mazkur loyiha 
doirasida ham m ualliflardan U.Burxanov tom onidan «Davlat 
xaridi» o ‘quv qo‘llanmasi tayyorlangan edi. 0 ‘quvchilarga havola 
etilayotgan mazkur qo'llanma Toshkent moliya instituti, Moliya 
vazirligi G ‘aznachiligi hamkorligida va hammualliflardan Toshkent

---

Iqtisodiyot universiteti tadqiqotchisi T.Atamuradov tomonidan 
qayta ishlanib, so'ngi amaliy o ‘zgarishlar nazariy-uslubiy jihatdan 
boyitildi.
Shu sababli, mualliflar yuqorida nomlari keltirilgan tashkilot 
rahbarlari va ekspertlariga, shuningdek, m azkur qo'llanm ani 
tayyorlashda ishtirok etgan barcha mutaxassislarga, taqrizchilarga 
o‘zlarining chuqur minnatdorchiligini izhor etadi.
Mualliflar

---