O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

Merkantilizm
 
–
jamiyatning boyligi puldan, oltindan iborat bo‗lib, 
u savdoda, «asosan tashqi savdoda paydo bo‗ladi va ko‗payadi», deb 
tushuntiradi. Merkantilizm – italyancha «mercante» so‗zidan olingan 
bo‗lib, «savdogar» ma‘nosini anglatadi. Bu 
oqimning namoyondalari Uil Stafford, Tomas 
Men, Antuan Monkretyen, Jon Lou, Gaspar 
Skaruffi va boshqalar.
Fiziokratlar 
— jamiyatning boyligi qishloq 
xo‗jaligida vujudga keladi, degan g‗oyani ilgari 
suradilar. Bu ta‘limotning asoschisi Fransua Kene 
(1694-1774) hisoblanadi.
 
Klassik siyosiy iqtisod 
- boylik faqat qishloq 
xo‗jaligida emas, balki sanoat, transport, qurilish 
va boshqa sohalarda ham yaratilishini isbotlab 
berdi.
Petti
(1623-1686) boylikning manbayi yer va 
mehnat ekanligini E‘tirof etgan. «Mehnat 
boylikning otasi, yer uning onasi», degan ibora 
unga tegishlidir.
A.Smit
«Odamlar boyligining tabiati va 
sabablari to‗g‗risida tadqiqot» (1776-y.) asarida 
talab va taklif asosida shakllanadigan erkin 
narxlar asosida bozor o‗z-o‗zini tartibga solishi 
(«ko‗rinmas qo‗l») g‗oyasini ilgari suradi. 
Insonni 
faollashtiradigan 
asosiy 
rag‗bat 
shaxsiy manfaatdir, deb ko‗rsatadi.
D.Rikardo
foydaning yagona manbayi 
mehnat ekanligini ko‗rsatadi.
Sismondi
(Jon Sharl Leonard Simon de 
Sismondi) kapitalistik iqtisodiy mexanizmni 
 
 
 

---

11 
tanqid qilib, siyosiy iqtisod inson baxti yo‗lida ijtimoiy mexanizmni 
takomillashtirishga qaratilgan fan bo‗lmog‗i lozim, deb ko‗rsatadi.
Sotsial-utopistlar
(A.Sen-Simon, Sharl Fure, Robert Ouen) 
kapitalizmni tanqid qilib, xususiy mulkchilikni yo‗q qilish, ishlab 
chiqarish, taqsimot va iste‘molni qayta tashkil etish va adolatli tuzum 
(industrial jamiyat, garmonik jamiyat, kommunizm) o‗rnatish talabi 
bilan chiqadilar.