1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

79 
 
hokazo) ga bog‘liq. Qishloq xo‘jalik ekinzorlaridan chiqadigan oqavalar ifloslik darajasi esa, ekin 
еrlari sifat-miqdoriy ko‘rsatkichlari, qanday yеr (paxta, sholi, sabzavot, don, poliz, molxona xududlari 
va xakozo) dan hosil bo‘lishligi hamda mavsumda qo‘llanilgan kimyoviy vositalarga bog‘liq bo‘ladi. 
Nixoyat, turli korxona va xo‘jaliklar (shifoxona, avtobaza, zavod-fabrikalar, sanoat) ishlab chiqarish 
sohasiga qarab, ziyonsiz, lеkin iflos oqavadan tortib, o‘ta zararli bo‘lgan iflos suvlar bo‘lishi mumkin. 
Odatda, yirik aholi yashaydigan joy va barcha shaxarlarda yuqorida bayon qilingan xilma-xil 
oqava suvlar ―kanalizatsiya‖ dеb ataladigan muxandislik-tеxnik inshootlari vositasida ma'lum joylarga 
ja'mlanadi, shundan so‘ng, tozalagich inshootlarida turli usul va tеxnologik jarayonlarni g‘o‘llab 
tozalanib yo suv havzalariga yoki chu?ur еr ostiga oqiziladi. Ayrim hollarda, qayta (ma'lum tеxnik 
maqsadlarda) ishlab chiqarishda foydalanilishi ham mumkin. 
Oqava suvlarni tozalash inshootlarni tashkil qilish (loyixalash va qurish) uchun, avvalam bor, 
ularning aniq sifat miqdori ko‘rsatkichlarini bilish kеrak. 
Misol uchun kanalizatsiya oqavalari, ya'ni turmushda hosil bo‘ladigan oqavalarni olib ko‘ramiz. 
Ularni tozalash inshootlarini loyixalash uchun (muayyan axoli yashash joyi uchun), dastavval, bir 
kishining sutka davomida istе'mol qiladigan l/sutka suv miqdori va suvni iflos qiladigan chiqitlari 
xaraktеri, hamda chiqitlari miqdorini aniqlash zarur. Mavjud sanitar normativ bo‘yicha bir kishi uchun 
sutkada turmush xonadon oqava suvning iflosligi jadvalda ko‘rsatilgan, darajada bo‘lishi tavsiya 
qilinadi. 
Sutka davomida 1 kishiga hisoblangan suv iflosligi miqdori. 
№ 
Ingrеdiеntlar nomi 
1 kishi uchun ifloslik 
miqdori, g/sutka 
1 
Erimagan moddalar 
65 
2 
Tiniqlantirilgan suyuqlikda BPK-5 
35 
3 
Tiniqlantirilgan suyuqlikda BPK-20 
40 
4 
Ammoniy tuzlari azoti 
8 
5 
Fosfatlar (Р
2
О
5
) 
1,7 
6 
Xloridlar (Сl) 
9 
Turli texnologik jarayonlarda ko‘plab miqdorda kimyoviy moddalarning ishlatilishi natijasida 
turli xil organik va anorganik birikmalar bilan ifloslangan chiqindi suvlari hosil bo‘ladi. Quyida ba‗zi 
kimyoviy ishlab chiqarish korxonalari va ularning ajratadigan chiqindi suvlarining tarkibi berilgan.