Mövzu 11. MarketiNQİn strategiyasi və planlaşdirilmasi

Bazarın jəlbedijiliyinin və müəssisənin mövqeyinin qiymətləndirilməsi amil-
ləri
Bazarın jəlbedijiliyi amilləri 
Müəssisənin mövqeyi amilləri 
1. 
2. 
3. 
4. 
5. 
6. 
7. 
8. 
9, 
10.
Bazarın tutumu 
Artım tempi 
Tələbin dövrililiyi 
Tələbatın mövsümlülüyü 
Rəqabətin kəskinliyi 
Texnologiyanın dəyişmə tempi 
Bazara daxilolma maneələri 
İstehsal miqyasından alınan qənaət 
Tələb edilən kapitallaşdırma 
Tənzimləmənin hüquqi aktları 
Bazar payı 
Məhsulun keyfiyyəti 
Qiymətin rəqabət qabiliyyətliliyi 
Marketinq imkanları 
İstehsal potensialı 
Maliyyə resursları 
Bölüşdürmə imkanları 
Satışın effektliliyi 
İstehsal güjlərindən istifadə 
Texnologiyanın səviyyəsi 
qiyməti 1-2,4 arasında olduqda aşağı, 2,4-dən 3,6-ya kimi olduqda orta, 3,6-dan 5-ə 
kimi oluqda isə yüksək səviyyə kimi qəbul olunur). Bunun əsasında isə «bazarın 
jəlbedijiliyi/müəssisənin mövqeyi» matrisası 9 kvadrata bölünür (Şəkil 11.3). 
Müəssisənin hər bir fəaliyyət növü, yaxud strateci təsərrüfat vahidləri aldıqları 
qiymətlərə müvafiq olaraq bu kvadratlarda yerləşdirilir və onlara münasibətdə 
müəssisənin siyasəti müəyyənləşdirilir.
Matrisanın diaqonalından yuxarı hissədə yerləşən kvadratlarda
bazarın 
jəlbedijiliyi və müəssisənin mövqeyi yüksək olan fəaliyyət növləri yerləşdirilir. Bu 
fəaliyyət növləri müəssisənin inkişaf perspektivi baxımından səmərəli hesab olunurlar 
və onların genişləndirilməsi üzrə əlavə investisiya qoyuluşu siyasəti həyata keçirilir. 
Matrisanın dioqonalı üzrə yerləşən kvadratlara
isə bazar jəlbedijiliyi və 
müəssisənin mövqeyi orta səviyyədə olan fəaliyyət növləri aid edilir. Bu fəaliyyət 
növləri üzrə qısa müddətli mənfəət əldə etmək məqsədilə seçmə investisiya siya-səti 
həyata keçirilir. 
Matrisanın dioqanalından aşağı hissədə
isə müəssisənin inkişaf perspektivi 

---

baxımından əlverişli olmayan, yəni bazar jəlbedijiliyi və müəssisənin mövqeyi aşağı 
olan fəaliyyət növləri yerləşdirilir. Müəssisə bu fəaliyyət növləri üzrə «məhsulun 
yığılması» siyasəti yeridir və onlara investisiya qoyulmasını dayan-dırır. 
Biznes-portfel strategiyasının hazırlanması prosesində hər bir fəaliyyət nö-vünün 
qiymətləndirilməsi kriteriyası və strategiyası seçilir.
Biznes-portfelin potensialının qiymətləndirilməsi kriteriyası.
Biznes-portfel, yəni 
hər bir fəaliyyət növü iki kriteriya: 1) müəssisənin marketinq imkanları və 2) 
müəssisənin iqtisadi vəziyyəti (və ya marketinq imkanlarından istifadə səviyyəsi) 
əsasında qiymətləndirilir. Hər iki kriteriya iki göstəriji: güjlü və zəif qiymətlə 
qiymətləndirilir 
Bu kriteriyaların və onların qiymətlərinin kombinasiyasından asılı olaraq 4 
strategiyadan: artım (həm müəssisənin marketinq imkanları, həm də iqtisadi vəziyyəti 
güjlüdür); inkişaf və ya ləğv etmə (müəssisənin marketinq imkanları güjlü, iqtisadi 
vəziyyəti isə zəifdir); saxlama (müəssisənin marketinq imkanları zəif, iqtisadi vəziyyəti 
isə güjlüdür); biçim və ya ləğvetmə ( həm müəssisənin marketinq imkanları, həm də 
iqtisadi vəziyyəti zəifdir) strategiyasından biri seçilir.
Artım strategiyası
1) marketinq imkanları güjlü, lakin bazar mövqeyi zəif olan və 
2) marketinq imkanları da, bazar mövqeyi də güjlü olan fəaliyyət növləri üzrə tətbiq 
Щимайя 
едилмя
Артым 
Инкишаф
Инвестисийада
н имтина 
Щимайя 
едилмя
Бичим
Инвестисийада
н имтина 
Щимайя 
едилмя
Мющкямлян-
дирмя
ашаьы
орта
йцксяк
Мцяссисянин базар мювгейи
Шякил 11.3. Базарын жялбедижилийи/мцяссисянин
мювгейи матрисасы

---

edilir. Bu strategiyada müəssisə özünün bazar mövqeyini saxlamaq, bazarda liderliyini 
qorumaq və ya liderə çevrilmək məqsədilə qısamüddətli gəlir əldə edilməsi 
siyasətindən imtina edir və bu fəaliyyət növlərinin inkişafına əlavə investisiya yönəldir.