III BOB. ORGANIZM VA TASHQI M UHIT
1 6 - § . E k o l o g i k o m i l l a r
E k o lo g ik o m illa r. Tirik organizmga ta’sir ko‘rsatuvchi tashqi
omillar ekologik omillar deyiladi. Ekologik omillar 3 xil b o ‘ ladi:
1) abiotik omillar jonsiz tabiat omillari hisoblanadi. Masalan:
yo rug‘ lik, namlik, haroratning tirik organizmga ta’ siri;
2) biotik omillar tirik organizmning bir-biriga ta’ siri, masalan:
mikroorganizm, o ‘simlik va hayvonlarning o ‘zaro ta ’siri;
3) antropogen omillar inson faoliyatining tabiatga ta ’ siri na
tijasida yuzaga keladi. Masalan: inson faoliyati natijasida tirik
organizmlarning qirilib ketishi, tiklanishi, yangi nav va zotlarning
yaratilishi.
Tirik organizm moslashgan, yaxshi ko‘ payadigan muhit yashash
muhiti deyiladi. Baliqlar tanasining suyri shaklda b o ‘ lishi va shi-
limshiq bilan qoplanganligi suv qarshiligini yengishga yordam be
radi. Sudralib yuruvchilarning muguz tangachasi ch o ‘ l sharoitida
ularni suv b u g ‘ latishdan va issiqdan asraydi.
B io ts e n o z . Tabiiy jamoa deganda, jonli va jonsiz tabiatning
o ‘zaro aloqasi tushuniladi. Tabiiy jamoaning jonli qismi biotsenoz
deyiladi. Biotsenozga o ‘simlik, hayvon va mikroorganizmlar kiradi.
Biotsenoz quyidagi tarkibiy qismlardan iborat:
1. Produtsent - organik modda hosil qiluvchilar. Ularga yashil
o ‘simliklar kiradi.
2. Konsumentlar - iste’ mol qiluvchilar. Ularga o ‘txo‘r va yirtqich
hayvonlar kiradi.
3. Redutsentlar - parchalovchilar. Organik moddalarni mineral
moddalarga aylantirib beradi. Ularga bakteriyalar va zam burug‘ lar
kiradi.
Oziq z a n jiri. Oziq zanjirida biotsenozning tarkibiy qismlari ish
tirok etadi. O‘zidan oldingisini yeb, keyingilariga oziqa b o ‘ ladigan
organizmlar oziq
Dostları ilə paylaş: