‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

siziluvchi muhit usuli suyuqlik yoki gazlami obyektga singish (sizib
o'tish) miqdorini o'lchashga asoslanadi;
mexanikaviy sinovlar shu joydagi (местный) yemirilishlar tahlili hamda
obyektning rezonans holatini o'rganish bilan bog'liq;
sinovlaming akustikaviy usullari ultratovush ta’sirida uyg'onadigan elastik
(упругий) tebranishlar parametrlarini aniqlash bilan bog'liq;
magnitaviy usullar;
radiatsion usullar neytron, radioizotop va tormozli nurlanishlami qo'llash
bilan bog'liq;
issiqlik usullari issiqlik maydonini o'rganish bilan bog'liq;
62

---

radioto'Iqin usullari yuqori chastotali tebranishlami tekshirilayotgan 
obyektda tarqalishi bilan bogMiq;
elektrga oid usullar tekshirilayotgan obyektning elektr sigMmi, elektr 
induktivligi va elektr qarshiligiga baho berish bilan bogMiq.
Inshootlarni sinashda yemiradigan va yemirmaydigan usullarning 
imkoniyatlariga baho berilar ekan, yemiradigan (buzilish holatiga kelguncha 
sinaladigan) usullar faqat modellami va yangi konstruksiyalarning tajribaviy 
namunalarini, shuningdek, zavodlarda tayyorlanadigan buyumlami tanlama 
nazoratini o'tkazish kabi hollardagina qoMlanilishini e’tiborga olish lozim 
boMadi. Sinash ishlarini amalga oshirishda, agar obyekt buzilgunga qadar 
sinaladigan bo'lsa, ularning iqtisodiy samaradorligiga aniq baho berish talab 
etiladi. Taklif etilayotgan yechimning iqtisodiy samaradorligi loyiha 
bosqichida aniqlanadi, yangi konstruksiyani amaliyotga tatbiq etishdan 
olinadigan foyda hisoblab chiqiladi. Keyin tajriba sinovlari rejasi tuziladi, 
rejada ishning hajmi, bahosi va tajriba ishlarining texnika-iqtisodiy 
samaradorligi ko'rsatiladi. Tajriba o'tkazish uchun qilinadigan sarf-xarajatlar 
yangi konstruksiyani amalda qo'llash orqali olinadigan yalpi foydadan ancha 
kam bo'lishi kerak.
Sinovlaming yemirmaydigan usullari tekshirilayotgan obyektlarning 
normal ishlab turishiga halaqit bermaydi. Bu usullar konstruksiyalarning 
haqiqiy holatini loyihada qabul qilingan kuchlanish holatiga qay darajada 
mos kelishini aniqlash, shuningdek, ekspluatatsion resurslami prognoz qilish 
imkoniyatini beradi.