Iqtisodiyot asoslari

Devalvatsiya 
– hukumatning o‘z mamlakati valyutasini almashinuv kursi-
ni pasaytirish bo‘yicha yo‘naltirilgan harakatlardir. 
Revalvatsiya
– hukumatning milliy valyutaning almashinuv kursini 
ko‘tarilishiga qaratilgandir. 
Devalvatsiya mamlakatning tovarlari boshqa mamlakatlar, ular uchun 
oldingidan kamroq valyuta to‘layotganligi xalqaro bozorda arzonroq bo‘lib qol-
ganini bildiradi. Xorijdan sotib olingan tovarlar qimmatlashadi, bu esa import-
ning kamayishiga, ichki talabni pasayishiga olib keladi. 
Milliy valyutaning 
kursini to‘g‘rilash, korrektirovka 
qilishni, 
shuningdek, valyuta intervensiyasi yordami bilan ham amalga oshirish 
mumkin. 
Valyuta intervensiyasi
– milliy valyuta kursiga xorijiy valyutani sotib 
olish yo‘li bilan ta’sir ko‘rsatish. 
Oltin standart
– milliy valyutalarni almashishning ma’lum nomi-
nalning qog‘oz birligi tenglashtirilgan, qayd qilingan oltin og‘irligining bel-
gilanishiga va valyutalarning mana shu oltin bilan ta’minlanganlik asosida 
almashinuviga asoslangan mexanizmdir. 
Iqtisodiy
hodisalar,
Talabning o‘zgari-shi, 
unumdorlik-ning 
o‘zgarishi, davlatning 
moliya va pul siyosati 
Narxlar,
stavkalar
foizi 
kutishning
siyosiy va
iqtisodiy omillar 
Xorijiy 
valyuta-
larga talab 
va taklif 
 
V 
a 
l 
yu 
t 
a 
k 
u 
r 
s 
i 

---

139 
Oltin standart tizimida valyutalarni almashtirish juda sodda, oson edi. 
Chunki bunday almashish proporsiyalari o‘zgarmas edi. 
Bunda hukumatlar fuqarolariga qarab qog‘oz pullarni oltinga kafolatli 
almashtirish majburiyatlarni o‘z zimmalariga oladilar. Inflyatsiya sha-
roitlarida odamlar bunday ishni tez-tez qilishni afzal bilar edilar. 
Aynan shuning uchun oltin standart tizimining amal qilishi to‘xtatib 
qo‘yilgan edi. 70-yillarda unda valyuta kurslari milliy pul birliklarining narxi si-
fatida shakllanadigan valyuta bozori tug‘ildi. Bozor kurslari u yoki bu valyutaga 
bo‘lgan talab va taklifning nisbati bilan belgilanadi. 
Valyuta bozoridagi talab va taklifning hajmlari mamlakatlar o‘rtasidagi 
o‘zaro savdoning hajmiga bog‘liqdir. Inflyatsiyaning kursiga, shuningdek, 
jahonning turli mamlakatlaridagi inflyatsiyaning miqyosi va iqtisodiyotning 
ahvoli ham ta’sir qiladi. 
Valyuta bozorining asosi
– jahonning aksariyat ko‘pchilik mamla-
katlarida mavjud bo‘lgan ushbu davlat hududlarida hamma hisob-
kitoblarning faqat shu mamlakatlarning milliy valyutalarida olib borish 
haqidagi talablardir. Oltin bilan ta’minlanganlik mavjud bo‘lmaganda bir 
valyutaning boshqasi bilan almashinish proporsiyasini ikkita omil bel-
gilaydi. 
Birinchi omil – milliy valyutalarning har birini xarid qobiliyati.