O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi

6.3 - rasm. Asinxron motorni almashtirish sxemasi 
Shunga ko‘ra aytish kerakki, nominal chastotada (50 Gs) x
µn
magnitlanish 
konturi induktiv qarshiligi stator chulg‘ami aktiv qarshiligi r
1
dan (kichik kuvvatli 
mashinalar uchun bir karra va katta kuvvatli mashinalar uchun ikki karra) ko‘p 
bo‘ladi. Shuning uchun iste’mol kuchlanishining nominal chastota bilan 
ishlayotganda asinxron motorlar elektrmexanik xarakteristikalarini 
hisoblayotganda va taxlil qilayotganda r
1
qarshiligi odatda e’tiborga olinmaydi. 
Agar motor o‘zgaruvchan chastota bilan ishlayotgan bo‘lsa, unda chastota 
kamaytirilganda r
1
qarshilik mashina reaktiv qarshiligi bilan o‘lchanadigan bo‘lib 
qoladi va r
1
qarshilikni hisoblash zarur bo‘ladi. 
Asosan rotor zanjiridan ajralayotgan sirpanish quvvati rotor chulg‘amini 
qizdirilishiga sarflanadi (3.37) ga qarang. 

---

173 
P
s
 = Mω
0j
S
j
 = 
, bunda esa 
M = 

(6.8) 
Almashtirish sxemasiga ko‘ra 
x
1n
/x
µn
hamda 
x
2
/x
µn
nisbatlar birdan ancha 
kichkina bo‘lganligi uchun va ularni inobatga olmay qiymatini aniqlaymiz. 
. (6.9) 
(6.9) ni (6.8) ga qo‘yib, iste’mol kuchlanishi qiymati va chastotasi 
o‘zgaruvchan bo‘lgandagi mexanik xarakteristikalar formulasini keltirib 
chiqaramiz: 
M = 
(6.10) 
Agar r
1
/
x
µn
 =0 
va
f
1*
=1, 
deb faraz qilsak, unda (6.10) formula chastota 
bo‘yicha rostlanmaydigan asinxron motor xarakteristikalarini aniqlash formulasiga 
(3.21 ga qarang) o‘xshash bo‘ladi. 
dM/ds
j
= 0, almashtirib maksimal moment va kritik sirpanish qiymatlarini 
topamiz: 
M
k
= 
(6.11) 
S
kj
= 
. (6.12) 
Bu yerda (+) ishorasi motor rejimini, (-) ishorasi esa rekuperativ 
tormozlanish rejimini bildiradi. 

---

174 
(6.11) ifodani taxlil qilib shuni ta’kidlash mumkinki, agar stator aktiv 
qarshiligini (r
1
=0) inobatga olsak, unda chastotali rostlash paytida (chastotani 
nominaldan pastga tushirilganda) kritik momentni doimiy ushlab turish uchun 
kuchlanish qiymatini chastota o‘zgarishi qiymatiga proporsional ravishda 
o‘zgartirish kerak. 
(6.13) 
Bu yerda
.
(6.13) nisbat va r
1
=0 saqlangan holda chastotali rostlashning mexanik 
xarakteristikalari 6.4 - rasmda keltirilgan (uzluksiz chiziq).
Birinchi yaqinlashishda kuchlanishni (6.13) ga mos ravishda proporsional 
rostlash motorning o‘zgarmas oqim bilan ishlashini ta’minlaydi.