Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

 
Asosiy tayanch tushunchalar 
Makroiqtisodiyot
– moddiy va nomoddiy ishlab chiqarish sohalarini yaxlit 
bir butun qilib birlashtirgan milliy iqtisodiyot va jahon xo‘jaligi darajasidagi 
iqtisodiyotdir. 
Milliy hisoblar tizimi
– milliy mahsulotni ishlab chiqarish, taqsimlash hamda 
ulardan foydalanishni, turli tarmoqlar o‘rtasidagi aloqadorlikni tavsiflaydigan 
o‘zaro bog‘liq ko‘rsatkichlar tizimi. 
Yalpi milliy mahsulot (YaMM)
– milliy iqtisodiyotda bir yil davomida 
vujudga keltirilgan va bevosita iste’molchilarga borib tushadigan pirovard 
mahsulot va xizmatlarning bozor narxlardagi summasi. 
Yalpi ichki mahsulot (YaIM)
– yil davomida mamlakat hududida ishlab 
chiqarilgan pirovard mahsulot va xizmatlarning bozor narxlaridagi qiymati. 

---

434 
Sof ichki mahsulot (SIM)
– yil davomida jonli mehnatning unumli harakati 
bilan yaratilgan yangi mahsulotdir. 
Milliy daromad
– yangidan vujudga keltirilgan mahsulotning puldagi ifodasi 
bo‘lib, hozirgi hisoblar tizimida SIMdan egri soliqlarni chiqarib tashlash yo‘li bilan 
aniqlanadi. 
Shaxsiy daromad
– milliy daromaddan ijtimoiy sug‘urta ajratmalari, korxona 
foydasidan olinadigan soliqlar va korxonaning taqsimlanmaydigan foydasini 
chiqarib tashlash hamda aholi qo‘liga kelib tushadigan ijtimoiy to‘lovlar 
summasini qo‘shish yo‘li bilan aniqlanadi. 
Nominal YaIM
– joriy bozor narxlarida hisoblangan YaIM. 
Real YaIM
– narxlarning o‘zgarishini hisobga olib, o‘zgarmas yoki qiyosiy 
narxlarda hisoblangan YaIM. 
Qo‘shilgan qiymat
– ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatidan sotib olingan va 
unumli iste’mol qilingan xom ashyo va materiallar qiymati chiqarib tashlangandan 
keyin qolgan qismining miqdori. 
Oraliq mahsulot
– ishlov berish, qayta ishlash va qayta sotish maqsadlarida 
sotib olingan mahsulotlar. Unga ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish jarayonida 
qo‘llanilgan xomashyo, yonilg‘i, materiallar va boshqalar kiritiladi.