Abdulla sher axloqshunoslik

1 Д хам м ап ада. М ., «Н аука», 1960. С . 129.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1. 
Hayotga zarar yetkazm aslik (aximsa).
Ja y n ch ilar tasaw u riga ko ‘ra,
nafaqat hayvonlar, balki o ‘sim liklar ham qalbga ega, u lar hayotiga zarar
yetkazish eng oliy qadriyat b o 'lm ish qalbga z a ra r yetkazishdir. Shu
sababh h a r qanday hayotiy shaklga eh tiy o t b o ‘lib m unosabat qilish
lozim . Aximsa qoidasi ov qilishning h a r xil shaklini, dehqonchilikni
(yerga ishlov berilayotganda turli q u rt-q u m u rsq a la m in g o ‘lim iga olib
kelgam uchun) taqiqlaydi. Bu tam oyil b a rc h a shakldagi hayotga teng
m aq o m berishi bilan vedachilik qarashlariga o c h iq d a n ochiq qarshi 
boradi.
2. 
M uruvvat va rostgoyiik.
H a r q anday hayotga e h tiro m m u ru w at 
va yolg on so zlam aslikni taqozo etadi. Faqat h aq iq atn i, to 'liq haqiqatni 
aytish lozim , zero, m aqsad h aq iq atd ir. Y olg‘o n esa hayotga ziyon 
yetkazishning bir turi xolos.
3. 
Halol yashash.
0 ‘g‘rilik qilish, birovning haqini yeyish ham hayotga 
ziyon yetkazuvchi illatlardir.
4. 
So zda,fikrda va a ’molda о ‘zni tiyish.
Bu tam oyilga ko‘ra, nikohdan 
h a r qanday shahvoniy x atti-harak atdan , h a tto o ‘lgandan so ‘ng jann atga 
tushish fikridan h am tiyinish lozim . U la r m a ’naviy ojizlik, lazzatga 
m tilishnm g b ir k o ‘rinishi hisoblanadi.
5. 
Bu dunyodagi barcha m anfaatlardan kechish.
M azku r tam oyil 
kishiga lazzat beradigan dunyoviy a ’m ollardan tiyinishini talab qiladi.
Jaynchilik ta ’lim oti iztirobni paydo qiladigan h a r q anday faoliyatni 
eng katta gunoh deb biladi. Shuningdek, kibr, m u g ‘om birlik, baxillik, 
bevafohk, g azab, g ‘iybat, tu h m a t, m unofiqlik va b. g u n o h hisoblanadi. 
b abr, m o m inlik, qanoat, soddadillik kabi xislatlar esa — savob. Sabr- 
to q at eng yuksak fazilat, lazzat - yovuzlik m anbai. Jay inch i zohidga 
do stnm g h am , jam iyatning h am keragi y o ‘q, u nirvanaga erishsa bas, 
shu n d an keyin o ‘zm i o ‘zi o ‘ldirsa ham b o 'lav e ra d i, unga hech kim ning 
va hech narsaning keragi yo‘q. Z ero , haqiqiy erkinlik tashqi narsalarning 
h a m m a sid a n m ustaqil, m u stasno y ash ash n i, iztiro b g a h a m loqayd 
bo lishm talab etadi: «О, inson! 0 ‘zingning d o ‘sting - o ‘zingsan; nim a 
uch u n tashqaridan o ‘zingga d o ‘st qidirasan?» 1. Y a’ni inson o ‘zgalarni 
em as, balki o ‘zining asl tabiatini bilm og'i kerak. Bu - o 'z lik n i belgilab 
olish uchu n eng m uhim yo ‘l.
Jay n ch ilar buddhachilarga o 'xshab «brahm an» so ‘zini faxrli rutba
1 9 9 4