Abdulla sher axloqshunoslik

1 Husayn Voiz Koshifiy. Futuwatnom ai Sultoniy. N .Kornilov taijimasi. Т., A.Qodiriy
nomidagi xalq merosi nashriyoti, 1994, 58-b.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Agar barcha kasblar uchun zaruriy odoblar xulosasi nechta, deb 
so ‘rasalar, sakkizta deb aytgil: b irinchidan, o ‘z kasbini h aro m d an , 
shubhali m ol-m ablag‘dan pok saqlasin. Ikkinchidan, rizq -ro‘zi zarurati 
uchungina kerakli kasb bilan shug‘ullansin, kasbni m ol-dunyo to ‘plashga 
sarflam asin. U chinchidan, kasbni obro‘ olish, yaxshi nom chiqarishning 
sababi deb bilsin. T o ‘rtin ch id an , m oli harom o dam lar (am aldorlar, 
po rax o ‘rlar, qaroqchilar, o ‘g ‘rilar, qim orbozlar, kazzob d o ‘kondorlar) 
bilan m uom ala qilm asin...»1.
Koshifiy sotuvchi odobi, xaridor odobi, xodim lar (xizm atkorlar) 
odobi, m addohlar odobi singari m asalalarda ham xuddi shunday asosli 
fikrlar bildiradi. G arch an d , « F u tuw atno m ai Sultoniy» javonm ardlik 
(jo‘m ardlik) tariqati darveshlariga atab yozilgan b o ‘lsa-da, unda ilgari 
surilgan axloqiy tam oyillar va g ‘oyalar um um m intaqaviy, um um insoniy 
qam rovga ega. Z ero, buyuk forsigo‘y o ‘zbek shoiri Pahlavon M ahm ud 
m a ’lum m a’noda yangilagan bu tariqat darveshlik xirqasini kiygan, lekin 
z a ru r b o ‘lsa, barch a q u ro llar tu rin i ishga solib, V atan him oyasiga 
otlanishni birinchi galdagi vazifasi deb bilgan erkparvar insonlar sulukidir. 
Shu bois m azkur kitobda diniylik dunyoviylikdan ajratilm aydi, ular 
b ir - b ir in i t o ‘ld iris h i b ila n in so n h a y o tin i a x lo q iy la s h tira d ig a n , 
go ‘zallashtiradigan hodisalar sifatida talqin etiladi. Javonm ardlikning 
harbiylashtirilgan nasroniylar ritsarlik ordenlaridan farqi h a m shunda.
Koshifiy ilgari surgan axloqiy g‘oyalar hozirgi kunda ko ‘p jih atd an
o ‘z ta ’sir kuchini yo ‘qotgan emas. Ayniqsa, uning tijoratchi, sotuvchi 
va xaridor odobiga d o ir qoidalarini zam onaviy bozorlarim iz, tijorat 
m arkazlarim iz va d o ‘konlarim iz devorlariga yozib q o ‘yish ayni m uddao 
b o ‘lur edi.
T em u riy lar davri axloqshunosligining yana b ir vakili