Фирузя мяммядли

daĢ
– şəkilçili yeni sözlər daha 
maraqlıdır. Azərbaycan dilində bu şəkilçi vasitəsilə 
şəriklik bildirən – 
sirdaĢ, yoldaĢ, vətəndaĢ
kimi 
isimlər yaradılmışdır. Yazıçılarımız tərəfindən də 
bir sıra sözlər düzəldilərək işlədilmişdir. 
Üstündə salxım-salxım iĢığı, Biz səninlə 
həmĢəhərik, GündaĢ, ildaĢ, vətəndaĢıq. 
Son 
zamanlar 
yaradılan 
okkazional 
neologizmlərin bir qismi bilavasitə yazıçı dilinin 
lüğət tərkibi üçün maraqlıdırsa, digər qismi ümumi 
ədəbi dil baxımından da əhəmiyyətli hesab edilə 
bilər. Yazıçı dilini səciyyələndirən neologizmlərə 
dair aşağıdakıları göstərmək olar: 
Qapıçı öz sanaldaĢına sataĢdı; hərə öz 
həmpeĢələrinin, ildaĢlarının arasında idi. 
Fərdi söz yaradıcılığı təşəbbüsü ilə meydana 
gələn və bədii dildə üslubi cəhətdən mühüm rol 
oynayan okkazionalmlərə dair aşağıdakıları da 
misal göstərmək olar. 
LavaĢçı, yamızlıq lövhəsi. 
Bədii dilin ifadəlilik imkanlarının artmasına 
təsir göstərərək bu tipli okkazionalizmlərin 

---

590 
Фирузя Мяммядли 
müəyyən qisminə hətta lüğətlərdə də təsadüf 
olunur. Məsələn «Azərbaycan dilinin izahlı lü-
ğətində» və «Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğə-
ti»ində qeydə alınmış 
yançı
sözü bu qəbildəndir. 
Dildəki yeni sözlərin bir qismini alınma 
neologizmlər təşkil edir. Bunların dilin daxili 
qanunları əsasında formalaşan fərdi neologizmlərə 
heç bir aidiyyəti yoxdur. 
Müstəqillik dövrü Azərbaycan ədəbi dilində 
özünü göstərən başqa dillərdən söz alma prosesi 
xüsusən elmi-publisistik yazılarda müşahidə 
olunur. Müəlliflər sanki bir-biri ilə yarışırlarmış 
kimi, bir məqalə daxilində onlarla əcnəbi termin və 
apelyativ sözlərdən istifadə edirlər. Təbii ki, belə 
sözlərin qarşılığı dilimizdə mövcud olduğu halda, 
alınma olsa belə, yüz illər boyu işlənib dilimizin 
fonetik normalarına uyğunlaşdığı halda, bu 
uyğunlaşmaya, vətəndaşlıq hüququ qazanmaya 
etinasız yanaşıb, alternativ dil vahidlərinə 
meyillənmək, mövcud dilin anlaşma imkanlarını 
zəiflətməkdən başqa bir şey deyildir. 
Hazırda 
müasir 
Azərbaycan 
dilində 
neologizm kimi qiymətləndirilən söz və ifadələrin 
mənbəyini aşağıdakı kimi müəyyənləşdirmək olar: