Aparan yol kimi
Yüklə 9,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
a
Azərbaycan mədəniyyətinin dövrləşməsi • Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafı dövrləri.....................................188 a Azərbaycanın modernləşməsi ■ Azərbaycanın məkanda və zamanda inkişafı......................................189 • Azərbaycan mədəniyyətinin modernləşməsinə dair tövsiyyələr..... 190 a Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinin idarəolunması • Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyəti...................................................... 193 • Vətəndaş cəmiyyətim inkişafının idarəolunması problemləri......... 194 a Azərbaycanda kulturoloji təhsil 11 Fuad Mammadov Kulturologiya offcktivli hayat va faalivvata aparan vol klmi • Dünya mədəniyyəti beynəlxalq universiteti layihəsindən iqtibaslar.... 196 o Mədəniyyətin tarixi və nəzəriyyəsi sahəsində elmi dərəcə iddiaçılarına tövsiyyələr ................................................................... 202 • Mədəniyyət və qloballaşma ■ Qloballaşma şəraitində beynəlxalq sosial-mədəni siyasətin vəzifələrinin görünüşü....................................................................... 203 o Kulturologiyanın metodologiyası ■ Kulturologiyanın metodologiyası.............. i......................................... 204 o kulturologiyanın piramidası II HİSSƏ. AYRI-AYRI MƏQALƏLƏR, M ƏRUZƏLƏR, ÇIXIŞLAR. 1. Kulturologiya insan texnologiyaları və imkanları haqqında elm kimi...208 2. Dünya mədəniyyəti və elminin inkişafı tarixindən............................230 3. Dünya mədəniyyəti və Azərbaycan cəmiyyəti: müqaisəli təhlil, problemlər və onların həlli yollan.....................................................259 4. Mədəniyyət siyasəti məsələsinə dair................................................... 272 5. Vətəndaş cəmiyyətində mədəniyyət siyasətinin fərmalaşdınlmasına elmi yanaşma haqqında......................................................................280 6. Demokratik Azərbaycanda mədəniyyət inkişafının idarəolunmasına yeni yanaşma haqqında......................................................................291 7. Qloballaşma şəraitində ruhi mədəniyyətin həyat və fəaliyyətin fəlsəfəsi və texnologiyası kimi görünüşü haqqında........................ 305 8. Mədəniyyət sivilizasiyanın yaradıcı amili kimi, kamilliyə, sülhə və çiçəklənməyə aparan yol kimi........................................................... 319 9. YUNESKO, mədəni dəyərlər və kulturoloji təhsil............................. 328 10. Azərbaycan mədəniyyəti dünya sivilizasiyası kontekstində.........Г336 11. Azərbaycan Respublikasında ruhi mədəniyyətin inkişafı problemləri, üstünlükləri və texnologiyaları haqqında..................... 343 12. Azərbaycan mədəniyyətinin modemləşdirməsinin aktual problemləri haqqında.............................................................................................. 373 13. Dünya mədəniyyəti və azərbaycanlıların özünüdərki..................... 389 14. XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda siyasi mədəniyyət haqqında...393 15. Mədəniyyət anlayışına elmi yanaşma və azərbaycan dilində kulturoloji terminologiya haqqında................................................... 397 16. Tövsiyyə olunan ədəbiyyat. ................................................................399 12 KuadjMammədpv Kulturologiya cffektivli havat уд faalivvata aparan vol G İR İŞ Dünya sivilizasiya tarixinin müasir mərhələsində şəxsiyyət, cəmiyyət və dövlətin həyatında kulturologiyanın əhəmiyyəti dönmədən artmaqdadır. İnsanın həyat fəaliyyətinin təkmilləşlməsi, qloballaşmadan yaranan yeni tələblər, dövlət və cəmiyyətin inkişafı, yeni texnologiyalardan düzgün istifadə üçün şəxsiyyət və liderlərin hazırlanmasına olan ehtiyac siyasi, sosial-iqtisadi və beynəlxalq proseslərin sistemli kulturoloji təhlilinə xüsusi ehtiyac yaratmış, bu isə, öz növbəsində humanitar elmlərin qovşağında yaranan bu sintezli elm sahəsinin əhəmiyyətinin artmasına səbəb olmuşdur.Kulturoloji tədqiqat, təhsil və maarifçilik olmadan balanslaşdırılmış siyasət və effektli dövlət idarəçiliyi, rəqabətqabiliyyətli iqtisadiyyat və yüksək sosial etika, beynəlxalq münasibətlər və dünyada mədəniyyətin bərqərar olmasını təsəvvür etmək mümkün deyil.Deyilənləri nəzərə alaraq, professor Fuad Məmmədovun “Kulturologiya - effektli həyat fəaliyyətinə doğru gedən yoldur ” monoqrafiyası Azərbaycanda elm, təhsil və mədəniyyətin inkişafına qiymətli töhfədir. Əsərdə mədəniyyətin modernləşdirilməsi və mədəni irsin qorunmasının zəruriliyini qeyd edən müəllif, azərbaycanın qabaqcıl alim və mütəfəkkirlərinin bir neçə nəslinin maarifçilik ideyalarının məntiqi inkişafını nəzərdən keçirir. Tədqiqat M.F.Axundovun. A.A.Bakıxanovun , H.Cavidin, Əhməd Ağa oğlu. Əli bəy Hüseynzadə, M.Ə.Rəsulzadə, Ü.Hacıbəyov, S.Vurğun və digər görkəmli ziyalıların ölkədə hökm sürən cəhalətin aradan qaldırılması naminə milli dirçəliş yollarım müəyyənləşdirməkdə mədəniyyət anlamına düzgün yanaşdıqlarını və Azərbaycan xalqının tərəqqipərvər inkişafında mədəniyyətin həlledici rolunu təsdiq edir. Monoqrafiyada insanın təkmilləşməsi, cəmiyyətin sosial inkişaf və tərəqqisi üçün yeni imkanlar açan bir çox əməli əhəmiyyətli kulturoloji biliklər vardır. Monoqrafiya iki hissədən ibarətdir. Birinci hissədə insan, cəmiyyət və dövlətin həyat fəaliyyəti haqqında düzgün elmi təsəvvürlərin formalaşmasına yardım edən mədəniyyət və kulturoloji konsepsiya,düstur və baza anlayışları verilmişdir. İkinci hissədə insan və cəmiyyətin aktual problemlərindən olan sosial- mədəni siyasət, idarəetmə, vətəndaş cəmiyyəti və demokratiya 13 Kuad Mammadov Kulturologiva cffektivli ho vat v.i faalivvata anaran vnl mədəniyyətinin həm milli , həm də qlobal miqiyasda geniş kulturoloji təhlilinə həsr olunmuş müxtəlif illərdə yazılan məruzə, məqalə və çıxışlar verilmişdir. Kitabın birinci hissəsində sistemləşdirilmiş biliklər ensiklopedik xarakter daşıyır. Burada elmə əsaslanan metodologiya 'daxilində kulturologiyanın predmet və elmi aparatı, insanın həyat fəaliyyətinin müxtəlif sahələri, həyatı təmin edən sistemlər, sosial mədəniyyətin komponentləri, mədəniyyətin yaradılması mexanizmi və funksiyaları, “ruhi istehsal”, mədəniyyətin mənşə xüsusiyyətləri , yaradıcı təfək kürün səviyyə və tipləri mədəniyyətin formalaşma səbəbləri haqqın da məlumat verilir. Müəllif tərəfindən intellektual, etik, hüquqi, idarə etmə, elitar, kütləvi mədəniyyət, ruhi (əqli və mənəvi) və maddi mə dəniyyət, mədəniyyət və anti-mədəniyyət, sülh mədəniyyəti, qender mədəniyyəti, mədəni tərəqqi və mədəni inqilabın xüsusiyyətləri, sivilizasiyanın əlamətləri və mədəniyyətin tarixi tipləri aşkar edilir. Mədəniyyətin milli-etnik xarakteristikası və mədəni dəyərlərə həsr olunmuş bölmədə Şərq və Qərb mədəni inkişafının xüsusiyyətlərinin araşdırılması böyük maraq doğurur. Əsərdə L.A.Uayt, A.Maslou, L.E.Qertman. M.B.Yeşiç, Q.A.Antipova, A.N.Koçergina, V.S.Polikar- povanın mədəniyyət konsepsiyaları nəzərdən keçirilir. Müəllif A.Toynbi, K.Yaspers, O.Şpenqler, H.Hesse, M.Haydegger, İ.Sabu- ro.T.Parsons, Y. Şepanski, E.Giddens, Y.Heyzinq, S.Lemm, K.Levi- Stros, N.Smelzer, P.Sorokina, V.Diltey, G.Zimmel, İ.Herder, F.Nitşe, E.Orteqa-i-Qasseta. E.Qusserl, N.Danilevski, K.Leontyev, N.Trube- tskoy, P.Sabitski, L.Qumilyov, M.Kim, M.Kaqan, Y.Lotman və digər görkəmli alimlərin mədəniyyət anlamına yanaşmalarını göstərir. İnsanın həyat fəaliyyətinin müxtəlif sahələri haqqında məlum ictimai-elmi bilıiklərin sintezi və yaradıcılıqla işlənməsi ilə bərabər, müəllif ictimai-mədəni tərəqqinin imkanları, texnologiyaları, xüsusiyyət və mahiyyətini daha yaxşı anlamağa imkan verən şəxsi şərh və təriflərini də yaratmışdır. Onların içərisində mədəniyyətin elmi anlamını və kulturologiyanın “piramidasını” qeyd etmək olar. Müəllif kulturologiya elmində ilk dəfə olaraq, mədəniyyətin, insan fəaliyyətinin, istehsalın, idarəetmənin effektivliyi, mədəniyyətin entropiyası, mədəni insanın səadət düsturu və faydalı iş əmsalını şərh etmişdir. Kitabın yeni biliklər bloku insan həyatını təmin edən ruhi 14 Fuad IVUmmadov Kulturologiva effektivli havat va faalivvata aparan yol və maddi komponentlər, mədəni inkişafın obyektiv-tarixi faktorları, Azərbaycanın mədəni inkişaf tarixinin ayn-ayn dövrlərinin kulturoloji təhlilinin nəzədən keçirilməsi ilə tamamlanır. Mədəniyyəti bütöv sosial sistem kimi nəzərdən keçirən müəllif, ilk dəfə olaraq, iqtisadiyyatın mahiyyətini mədəniyyətin sosial institutu baxımından aşkarlamış, mədəniyyət sahəsində dövlətin prioritetlərini müəyyənləşdirmiş, ölkə inkişafının keyfiyyət və sürət artımını təmin edən tövsiyələr hazırlamışdır. Müəllif mədəniyyətin öyrənilməsinin əsas prinsip və metodlarını, onun inkişaf dinamikasını göstərən kulturoloji metodologiyanın mahiyyət, məqsəd və imkanlarını təsvir edir, sistemli kulturoloji təhlilə əsaslanan kulturologiya piramidasının məntiqi pillələri baxımından, mürəkkəb sosial-mədəni və siyasi problemlərin həlli yollarını meydana çıxarır. Dövlət və cəmiyyətin aktual problemlərinin tədqiqi əsasında, müəllif, Azərbaycanda mədəniyyətin modernləşdirilməsi, eləcə də qloballaşma şəraitində beynəlxalq sosial-mədəni siyasət üzrə təkliflər hazırlamışdır. Fuad Məmmədovun dünya mədəniyyətinin fundamental tarixi və nəzəri problemlərinin təhlili üzrə Azərbaycanda və xarici ölkələrdə etdiyi çıxış, məruzə və nəşr olunmuş, dünya mədəniyyətinin fundamental tarixi və nəzəri problemlərinin təhlilinə yönələn elmi məqalələrinin vahid monoqrafiyada toplanması kultirologiya üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. Əsasən kitabın ikinci hissəsində toplanmış bu çıxış və məqalələr insanın inkişafi, sosial-mədəni siyasət, idarəetmə mədəniyyəti və sülh mədəniyyəti məsələlərinə həsr olunmuşdur. Müəllif mədəniyyət siyasəti və mədəniyyətin idarə edilməsinin əsas prinsipləri, demokratik cəmiyyətdə idarəetmə mədəniyyətinin mahiyyəti və texnologiyalan, qlobal idarəetmə mədəniyyətinin xüsusiyyətləri, liderlik problemləri və digər məsələlərə elmi yanaşmanı əsaslandırmışdır. Əsərdə qloballaşma şəraitində həyat fəaliyyəti texnologiyalan və ruhi mədəniyyətin fəlsəfi problem kimi nəzərdən keçirilməsi yenilik xarakteri daşıyır. Adı çəkilən əsərlərdə Şərq və Qərbin elmi-mədəni inkişafi və tarixi nailiyyətlərinin mərhələləri nəzərdən keçirilir. Müəllif, bununla, mədəniyyəti sivilizasiyanın yaradıcı faktoru, kamillik, sülh və tərəqqiyə doğru alternativi olmayan yol olduğunu göstərməyə can atır. Yaratdığı konsepsiya, tərif, düstur və mexanizmlərin mahiyyət və 15 Fuad MammadoY Kullurologiva cffcklivli hcvat уд faalivvala aparan vol məntiqi təhlili əsasında, F.Məmmədov ilk dəfə olaraq, kulturologiyanm sabit sosial inkişafdakı zəruri təməl rolunu, effektiv dövlət idarəçiliyindəki strateji əhəmiyyətini və insanın həyat fəaliyyətindəki texnologiya və imkanlarını elmi əsaslarla şərh edir. F.Məmmədovun, müasir həyatda siyasi mədəniyyətin tərəqqipərvər formalarından biri olan, demokratiya mədəniyyəti və vətəndaş cəmiyyəti, onun mahiyyət, prinsip, dəyər, normalarının təhlili mövzusuna müraciət etməsi əsərin məziyyətlərindəndir. Müəllif xarici ölkələrdə iqtisadi inkişafin idarə edilməsi təcrübəsini nəzərdən keçirərək, demokratik cəmiyyətdə dövlət idarəçiliyinin mahiyyət və xüsusiyyətlərini, yoxsulluqla mübarizə prinsiplərinin idarə edilməsi yollarını göstərmişdir. O, aparıcı dünya ölkələrində istifadə olunan idarəetmə prinsiplərini və mədəniyyətin təşkili tiplərini də araşdırmışdır. Əsərdə, həm də, sosial-mədəni siyasətin mühüm problemləri, bələdiyyə idarəçiliyinin xüsusiyyətləri və qeyri hökumət təşkilatlarının idarə olunması problemləri öz əksini tapmışdır. F.Məmmədov öz tədqiqatlarında dünya mədəniyyəti və sivilizasiyasının problemlərinə əhəmiyyətli yer verir. Burada, o, yüksək əqli və mənəvi mədəniyyəti yer üzərində insanın, sülhün və həyatın xilası üçün başlıca faktor kimi qiymətləndirir. O, texnogen sivilizasiya şəraitində müxtəlif xalqların dünya mədəniyyəti haqda biliklərinin artırılmasını, mədəniyyətlərarası dialoqun rolunu, xalqlar və dinlərarası harmoniyanın dünya mədəniyyətinin əsasını təşkil etməsini, bəşəriyyətin sabit inkişafı, əməkdaşlıq və birgəyaşayış şəraiti üçün tolerantlığın əsas şərt olmasını xüsusi qeyd edir. Monoqrafiyada kulturoloji təhsilin mahiyyətinin təhlilinə, məqsəd və məramına, imkanlarına və gözlənilən nəticələrinə xüsusi yer ayrılmışdır. Müəllif universal biliklərə malik şəxsiyyət və liderlərin formalaşdırılma vasitəsi kimi sistemli kulturoloji təhsilin üstün cəhətlərini göstərir. Kulturoloji təhsil və maarifi universal və xüsusi elmi biliklərin cəmiyyətə ötürülməsi, həmçinin potensial, qabiliyyət və istedadı inkişaf etdirmə prosesi kimi nəzərdən keçirən müəllif, ilk dəfə olaraq, YUNESKO səviyyəsində xüsusi beynəlxalq kulturoloji təhsil proqramının hazırlanması və həyata keçirilməsini təklif etmişdir. O, qlobal idarəetmədə uğur əldə edilməsi, sülh mədəniyyəti və qender bərabərliyinin bərqərar olması, yoxsulluğun 16 Fuad Mammadot Kullurologiva cffcklivli havat va faalivvala aparan vol və terrorizmin aradan qaldırılması, bütün dünyada sabit və təhlükəsiz inkişafa nail olmaq üçün belə təhsilin mühümlüyünü əsaslı dəlillərlə sübut edir. Müəllif dünya mədəniyyəti tarixi və nəzəriyyəsinin, fənn kimi, dünyanın bütün orta və ali məktəblərində interaktiv tədrisinin zəruriliyini qeyd edərək, onun şəxsiyyətin harmonik inkişafı və müxtəlif xalqların mədəni dəyərlər sisteminin yaxınlaşmasındakı əhəmiyyətini qeyd edir. Buna əsaslanaraq ,o, YUNESKO tərəfindən , həmin təşkilatın üzvü olan ölkələrdə sistemli və interaktiv kulturoloji təhsilə istiqamətlənmiş xüsusi deklarasiyanın qəbul olunmasının məqsədəuyğunluğu barədə təklif tərtib etmişdir. Monoqrafiyanın ən qiymətli bölmələrindən biri , dünya sivilizasiyası kontekstində Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafi ilə əlaqədar bir çox geniş məsələlərin təhlilinə həsr edilmişdir. Azərbaycanda demokratik mədəniyyətin təşkili və inkişafi tarixi, azərbaycançılıq şüuru, ilk demokratik respublika dövründə siyasi mədəniyyət, Azərbaycanın müasir mədəniyyəti və onun gələcəyi daim müəllifin diqqət mərkəzindədir, tədqiqatçı nəinki mədəniyyət fenomenini düzgün anlamağa, respublikanın proqressiv inkişafi üçün onun imkanlarının formalaşdınlmasmda, eləcə də Azərbaycanın .müasir ruhi mədəniyyətini obyektiv qiymətləndirilməsində, dövlətin mədəniyyət siyasətinin mahiyyət və prioritetlərinə düzgün baxış yaradılmasında yardımçı plmağa can atır. O, ölkənin tərəqqipərvər inkişafında mədəniyyətin idarə edilməsinin zəruriliyini qeyd edir və onun başlıca məqsəd və metodlarının seçilməsinə can atır. Bu motivasiya onun kulturoloji tədqiqatlarının mahiyyət, istiqamət və metodologiyasına , eləcə də müasir Azərbaycan dövləti və cəmiyyəti inkişafının aktual problemləri və onların obyektiv həllinə elmi və aksioloji yanaşmalara baxışları müəyyənləşdirmişdir.Maraqlıdır ki, Azərbaycanın dinamik və sabit inkişaf modelini yaratmaq üçün müəllif bəşəriyyətin, eləcə də müxtəlif ölkə və xalqların sosial- mədəni təcrübəsindən yaradıcılıqla istifadə etmişdir. O, sənaye və informasiyalı cəmiyyət quruculuğunda dövlətin rəqabət qabiliyyəti və inkişafimn yüksək sürət və keyfiyyətinin əsas şərti kimi, dövlət idarəçiliyində kulturoloji yanaşmanın strateji əhəmiyyətini xüsusi qeyd edir. Mədəni irsin qorunmasının zəruriliyini şərtsiz qəbul edərək, o, milli mədəniyyətin fəal modemləşdirilməsinin həyati 17 Kuad Mommadov Kulturologiya cffcKtivlj hoyat »э f?a|jyyata aparan yol əhəmiyyətini xüsusi qeyd etmiş, onu ictimai tərəqqi, milli inkişafin obyektiv tələbləri, dünya sivilizasiyasının qanunauyğunluqları və inkişaf tendensiyalarının başlıca faktoru kimi göstərmişdir. Azərbaycan dilində kulturoloji terminologiyanın hüdudlarını genişləndirən alım, ilk dəfə olaraq elmi tədavülə mənəvi mədəniyyətin intellektual və əxlaqi mədəniyyətlərin birliyini ifadə edən mənasını, “ruhi mədəniyyət” terminini daxil etmişdir. Müəllifin bir sıra məruzə və məqalələri Müstəqil Azərbaycan Respublikasında demokratik dövlətçilik və vətəndaş cəmiyyəti mədəniyyətinə, mədəni inkişafin idarə edilməsi metodlarının təkmil- ləşdirilməsinə, beynəlxalq mədəni əlaqələrin genişləndirilməsinə həsr olunmuşdur. Əsərdə, həmçinin, müəllifin mədəniyyət hüququ, azərbaycan dilində kulturoloji terminologiya, kulturoloji elm və təhsilin nəzəri və praktik məsələlərə yanaşması əks olunmuşdur. Müəllifin 90-cı illərdə nəşr etdirdiyi və hələ keçən əsrin 80-ci illərində formalaşan, Azərbaycanda demokratik cəmiyyət və hüquqi dövlət quruculuğunda mədəniyyətə və onun əhəmiyyətinə həsr olunan erkən məqalə və məruzələrin kitaba daxil edilməməsi təəssüf doğurur. Bu əsərlərin məziyyətləri ondan ibarətdir ki, F.Məmmədov respublikada ilk dəfə olaraq, Azərbaycanın daha uğurlu gələcəyinin qurulması, təhlükəsiz və sabit inkişafının təmin edilməsi, daxili və xarici siyasətinin effektiv inkişaf strategiyalarının yaradılması və dövlət quruculuğu və idarəedilməsi üçün kulturologiyanm elmi- fəlsəfi, metodoloji və praktik dəyərini göstərmişdir. Fuad Məmmədovun məqalə, məruzə və çıxışlarında təhlilinin başlıca (“kant”) prinsipi olan tənqid həqiqət axtarışı , dünya mədəniyyəti inkişafının pozitiv təcrübəsi, elmi nailiyytlərə əsaslanan insan həyatı və cəmiyyətin inkişafında proqressiv dəyişikliklərə meyl, sosial terapiya ilə motivləşərək, özünü büruzə v erir. Onun sosial-mədəni inkişaf konsepsiyasının əsasını texnogen sivili zasiyanın destruktiv prosesləri və müasir kütləvi mədəniyyətin hakim liyinin aradan qaldırılmasına istiqamətlənən məhsuldar sosial-mədəni siyasəti təmin edən intellektual və etik mədəniyyətin harmoniyası və sintezi, elm, təhsil, etikanın müstəqil və prioritet inkişafi haqqında müddəalar təşkil edir. Müəllif hesab edir ki, idarəetmədə və siyasətdə obyektiv dialektik ziddiyyətlərin kulturoloji baxımdan düzgün və elmi 18 p4ad Mammadov Kulturologiya effcktivli hayat уд faalivvata aparan yol cəhətdən əsaslandırılmış həlli kommunikativ ictimai praktikanın təkmilləşdirilməsi, cəmiyyətin inteqrasiyası və sabit inkişafi, tərəqqi pərvər dəyişikliklər üçün yeni imkanlar açır.O, hərtərəfli insan inki şafına yönələn elitar mədəniyyətin formalaşdırılması və kütləviləşdi- rilməsi, keçid dövründə azərbaycan cəmiyyəti mədəniyyətindəki böhranların aradan qaldırılması imkanlarını nəzəri şərh etməyə çalışır. Mədəniyyət anlamına geniş yanaşma, Hegel, Kant fəlsəfəsi və digər görkəmli dünya kulturoloji fikir nailiyyətlərindən istifadə, dünya mədəniyyəti və sivilizasiyasının problem və inkişaf qanunauyğunluqlarının kompleks, sistemli təhlili, müəllifə, müasir Azərbaycanda ictimai tərəqqiyə yönəlmiş elmi əsaslı praktik əhəmiyyətli tövsiyələr tərtib etməyə şərait yaratmışdır. Tarix elmləri doktoru Fuad Teyyub oğlu Məmmədov Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət İdarəetmə Akademiyasının professoru .’’Simurq” Azərbaycan mədəniyyət Assosiasiyasının prezi denti, “İntellektual inkişaf problemi” Beynəlxalq Elmlər Akademiya sının və Rusiya pedaqoji və sosial elmlər Akademiyasının akade mikidir. O, Azərbaycan cəmiyyəti və dövlətinin modernləşdirilməsi və sosial inkişafına yönələn tarix, elm və mədəniyyət nəzəriyyəsinə həsr olunmuş 200-dən çox elmi, elmi-pedaqoji məqalə,konsepsiya, layihələrin müəllifi, həmmüəllifi və tərtibçisidir. Onların arasında 2002-ci ildə “Simurq” AKA-da nəşr olunmuş yalnız respublikanın ali məktəblərində deyil, həm də Rusiya, ABŞ, Almaniya, Fransa, Avstriya və digər ölkələrin kitabxanalarında istifadədə olan “Kulturologiya” fundamental əsəri, Azərbaycan mədəniyyət assosiasiyası , Beynəlxalq Dünya Mədəniyyəti Universiteti, Vətəndaş Cəmiyyəti Beynəlxalq Mədəniyyət Forumunun və beynəlxalq ictimaiyyəti marağına səbəb olan digər layihələri qeyd etmək olar. O, Azərbaycanda lider və şəxsiyyətlərin formalaşdınlmasma yardım edən və dünya mədəniyyəti və sivilizasiyalarının nailiyyətləri və demokratik ölkələrin idarəetmə təcrübəsinin öyrənilməsi əsasında qurulan “İdarəetmə mədəniyyəti” innovativ kulturoloji kursunun respublikada ilk yaradıcısıdır. 90-cı illərin əvvəllərindən etibarən daim fəaliyyətdə olan “Mədəniyyət və cəmiyyət” kulturoloji semina rın elmi rəhbəridir. 1990-2005-ci illərdə müxtəlif məqsədli fokus- qruplarla kulturologiya, təşkil və idarəetmə mədəniyyəti, vətəndaş 19 Fuad Mammadov Kulturologiva effektivli havat va fəaliyyata aparan vol cəmiyyəti mədəniyyəti və məsuliyyət mədəniyyəti, davamlı insan və sosial inkişaf, QHT üçün III sektor və fandreyzinq problemləri üzrə keçirilən 200-dən artıq respublika və beynəlxalq konfrans, interaktiv seminar və treninqlərin təşkilinə rəhbərlik etmişdir. F.Məmmədov Rusiya, APR, Rumıniya, gürcüstan, Yunanıstan, Misir, Türkiyə, Kosta-Rika, Norveç, ABŞ, Tayland, Koreya, Fransa, Macarıstanın ayn-ayn səfirlik, dövlət institut və cəmiyyətlərində təşkil edilmiş beynəlxalq konqres, konfrans və simpoziumlarda mədəniyyət tarixi və nəzəriyyəsi, elm və idarəetmə problemləri üzrə elmi məruzə və məlumatlarla çıxış etmişdir. 1991-ci ildə Kosta- Rikada etdiyi çıxışdan sonra, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini tanıyan ilk dövlətlərdən biri də bu mərkəzi amerika ölkəsi olmuşdur. 2000-ci ildə alim Avropa Şurasının mədəni siyasət üzrə ekspertlər siyahısına daxil edilmişdir. Tədqiqatçı-kulturoloq kimi, Fuad Məmmədov üçün xarakterik olan cəhət odur ki, o, mədəni hadisə və artefaktlan abstrakt izah etmir, ək sinə , onların sosial-mədəni inkişaf qanunauyğunluqlarını aşkar etmək üçün sintez və ümumiləşdirmələr aparır, ictimai inkişafda tərəqqipər vər dəyişikliklərin əldə edilməsi üzrə konkret əməli tövsiyələr hazırlayır. Müəllif dövlət və cəmiyyət idarəçiliyi mədəniyyəti və mə dəni siyasət, mədəniyyətin inkişaf imkanları və rolu, mədəniyyət an lamına yeni tələb, vəzifə, prinsip və texnologiyalar baxımından öz yeni elmi yanaşmalarını ardıcıl və inandırıcı şəkildə ifadə edir. Alim mədəniyyəti, hər biri öz qanunları ilə inkişaf edən, daxili ziddiyyət ləri ilə xarakterizə edilən sosial institut, hadisə və əlamətlərin üzvi bağlılığının sintetik birliyinin kompleksi, vahid sistemi kimi dərk edərək, həqiqəti axtarmağa can atır. O, düşünür ki, bu sosial sistemin və onun inkişaf qanunauyğunluqlarının metodoloji baxımdan düzgün öyrənilməsi bəşəriyyətin tərəqqisi üçün yeni həqiqət, imkan və perspektivlər açır. Bu baxımdan, o, sintez qabiliyyətli Azərbaycan mədəniyyətinin orijinallığını öz mədəniyyətinin tələb və prinsipləri baxımından başqa xalqların mədəni yeniliklərini yaradıcılıqla işləməsi ilə bağlayır. Kitab bəşəriyyətin inkişafı üçün hüdudsuz imkanlar açan mədəniyyəti yeni anlamda dərk etməyəkömək edir. O, eyni zamanda keçmişin və bu günün kompleks təhlili əsasında müasir azərbaycan 20 Fuad Mammadov Kulturologiva effektivli haval va faalivvata aparan vol mədəniyyətinin modernləşdirilməsi və müstəqil Azərbaycan Respublikası gələcəyinin düzgün formalaşdırılması yollarını görməyə imkan verir. Əminliklə demək olar ki, Fuad Məmmədovun “Kulturologiya effektiv həyat fəaliyyətinin yoludur” monoqrafiyası kulturologiyada yeni sözdür. Elmi mövqe və yaradıcı fikrin parlaq ifadəolunduğu, bundan əvvəlki ’’Kulturologiya” kitabının məntiqi davamı olmaqla, bu monoqrafiya Azərbaycanda kulturoloji tədqiqat və təfəkkür ənənələrinin təşəkkülünü tamamlayır. Bu ənənə üçün xarakterik cəhət “texnoloji təfəkkür” sayıla bilər ki, onun da mahiyyəti aşağıdakından ibarətdir: - fakt, hadisə və proseslərin, insan psixologiyası və həyat fəaliyyətinin mahiyyətini mənimsəməklə, siyasət və idarəetmədə tərəqqipərvər əməli nəticələrin əldə edilməsi. Kitabda olan kulturoloji biliklərin çox hissəsi bəşəriyyətin inkişafının beynəlxalq sosial-mədəni təcrübəsinin uzun müddət öyrənilməsi, ümumiləşdirilib, sistemləşdirilməsindən yaranan və ilk dəfə istifadə olunan kulturoloji tərif, konsepsiya və düsturlardır. Onlar insan, dövlət və cəmiyyətin yaradıcı imkanları və nailiyyətləri, təşkil və idarəetmə, təfəkkür və yaradıcı fəaliyyət, həyat texnologiyalan, inkişafın qanun, xüsusiyyət və mahiyyəti barədə düzgün təsəvvür yaradılmasına kömək edir. Kitabın hüquqi dövlət və demokratik cəmiyyət quran müstəqil Azərbaycan Respublikasında idarəetmənin müxtəlif sistem və səviyyələrində, dövlət və ictimai idarəetmə sahələrində lider və şəxsiyyətlərin formalaşdmlması üçün qiymətli elmi və praktik əhəmiyyətə malikdir. O, qloballaşma şəraitində Azərbaycanın xarici dövlətlərlə sülh və əməkdaşlığı, beynəlxalq münasibət mədəniyyətinin inkişafı, informasiyalı cəmiyyət quruculuğu, yeni ictimai münasibətlərin formalaşdmlması, ölkənin modernləşdirilməsi, dövlət quruculuğu və idarəçiliyində düzgün strategiyaların elmi əsasla işlənməsi üçün nəzəri və fəlsəfi baza kimi mühüm və əhəmiyyətlidir. Professor Fuad Məmmədovun xidməti ondan ibarətdir ki, o, məşhur kulturoloqlardan - Uayt, Yaspers, Toynbi, Şpenqler, Diltey. Hesse, Sorokina, Husserl, Parsons, Saburo, Markuze və digərlərinin nailiyyətlərinin yaradıcı dəyərləndirilməsi əsasında ilk dəfə olaraq, dünya mədəniyyəti və sivilizasiyalarının inkişaf tendensiyası və 21 Kuad Marrmadm Kulturologiya effekrivli havat v» faalivvata aparan vol xarakteri, kulturoloji elmin müasir inkişaf məntiqini əks etdirən , mədəniyyət və kulturologiyamn yeni elmi təriflərini yaratmışdır. İlk dəfə olaraq, uğurlu gələcəyi təsəvvür etməyə və qurmağa yardım edən, insan inkişafının yeni imkanlarını, texnologiyaları, inkişaf qanunlarım, nailiyyət, tarix, imkan, mahiyyətinin sistemli öyrənilməsinə yardım edən elm kimi, kulturologiya piramidasını müəyyənləşdirmək Fuad Məmmədova nəsib olmuşdur. Müəllif tərəfindən inkişafin məqsəd və metodlarına yeni nəzərlə baxmağa imkan verəbn termin, konsepsiya və təriflərin istifadəsi əsaslandırılmış, mədəniyyəti fərdi, lokal və qlobal səviyyədə tədqiq etmək üçün yeni yanaşmalar təklif edilmişdir. Fuad Məmmədov beynəlxalq inkişaf təcrübəsinin diqqətli tədqiqi əsasında dövlət və ictimai inkişafin model və layihələrinə bir çox elmi mədəni və kulturoloji təriflər vermişdir. O, yerli və xarici mütəxəssislərin bəyəndiyi, Azərbaycan mədəniyyətini yeni inkişaf səviyyəsinə yüksəldə biləcək sosial-mədəni siyasətə aid konkret praktik məsləhətlərini hazırlayıb, dövlətə təqdim etmişdir. Yeni fənlərarası elm kimi, kulturologiyamn inkişaf prosesində olması, müəllifin ayn-ayn mülahizələri ətrafında diskussiya xarak terli fikirlər yarada bilər. Kitabın bəzi hissələrində təkrarların mövcud luğu isə, müxtəlif vaxtlarda nəşr edilmiş məqalə və məruzələrdə konkret mövzuların məntiqinin mənimsənilməsinə yardım kimi izah oluna bilər. Eyni zamanda, əsər kulturologiya elmi, təhsili və maari fində, ümumiyyətlə, Azərbaycan intellektual mədəniyyətinin inki şafına ciddi töhfə və nəzərəçarpan bir hadisədir. Müəllif mədəniyyəti ictimai və beynəlxalq münasibətlərin, siyasi və iqtisadi inkişafin təməli, ictimai tərəqqinin əsas hərəkətverici qüvvəsi və dövlətin sosial kapitalı kimi təqdim edə bilmişdir. Monoqrafiyanın universal xarakterini, dilinin sadə və aydınlığını nəzərə alsaq, onun yuxan sinif şagirdləri və tələbələr üçün faydalı dərs vəsaiti, eləcə də siyasətçilər, alimlər, mütəxəssislər, diplomatlar və öz ruhi mədəniyyətini təkmil ləşdirməyə, elmi dünya görüşünü dərinləşdirməyə və fərdi həyat qabiliyyətini inkişaf etdirməyə can atan sadə vətəndaşlar üçün dəyərli mənbə ola biləcəyinə əmin olmaq olar. 22 Eyad M j mmadov Kulturologiya effcklivli haval ta faalivvata aparan vol Yüklə 9,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|