Aparan yol kimi

ANTİK DÜNYADA MƏDƏNİ TƏRƏQQİYƏ ÜÇ YANAŞMA
Mədəni 
tərəqqi 
ideyaları 
antik 
dövrün 
avripa 
tarixi 
konsepsiyalarında  müxtəlif cür  əks olunmuşdur.
Birinci yanaşm a
 bizim eradan əvvəl  birinci minilliyin  əvvəlinə aid 
edilən,  hüquq  qaydalarının  dağıldığı  ibtidai  demokratizm  dövründə 
qədim  yunan  mifoloji  təfəkkürü  üçün  səciyyəvi  olan  ,  bəşəriyyətin 
mədəni inkişafının yaxşıdan pisə  enməsi  təsəvvürü idi.
Belə ki, Hesiod  bəşər tarixini, bir-birini  ardıcıl əvəz edən, beş əsrə 
bölür  :  qızıl,  gümüş, mis,  qəhrəmani  və dəmir.  Hesiodun  düşüncəsinə 
görə  bu, 
əks  işarəli  təkamül
  olaraq,  insanların  mənən  pozulması, 
pozğunlaşması və tədricən pisləşməsidir.
1  minilliyin  ortasında  Yunanıstanda  yaranmış 
stientist  təfəkkürün 
inkişafi  ilə  əlaqədar  olan  ikinci  yanaşma, 
bəşəriyyətin  birbaşa 
tərəqqisi  prinsipi
  üzərində  qurularaq,  bədbin  mənzərəni  optimizmlə 
əvəz edir.
Ф  Biz  belə  fəlsəfi  baxışı,  bəsitlikdən,  Prometeyin  insan  övladma 
öyrətdiyi, sənət və elmə doğru inkişaf prosesini  Esxilin “Zəncirlənmiş
83

---

h u ad  Mommado»
Kulmrologiya tfftk li'li h w at  va fw liw at? aparan vol
Prometey”-ində  görürük.  Burada 
ilahi  mənşəli  m ədəni  qəhrəman 
mədəni dəyişikliklərin yaradıcısı kimi çıxış edir.
*   “İnsan cəmiyyətinin ilkin vəziyyəti haqqında” əsərində, 
mədəni 
nem ətləri 
allah  və  qəhrəm anların  bəxşişi
  adlandıran  Protaqordan 
sonra,  insan  mədəniyyətinin  təkamülünə  belə  bir  baxış,  Platon 
fəlsəfəsində də özünü göstərir.
Ü çüncü  yanaşm a,