e.ə. I minilliyin ortalarında mədəni tərəqqini
insanın özünün yaradıcılığı kimi nəzərdən keçirən
ziddiyyətli
baxışları əks etdirir.
ф E.ə.V əsrdə Ksenofon
iddia edirdi ki,
allahlar insanlara
başlanğıcdan heç nə anlatmır, insanlar yaxşı olanı tədricən axtaranb
tapırlar.
ф Bu ideya qədim yunan filosofu, qədim dünyanın dahi
materialisti
Demokritin
fəlsəfəsində öz ardıcıl inkişafını
tapmışdır.Ümumilik kosmos və insan tarixini nəzərdən keçirən
D em okrit zəruri ehtiyac və tələbatı ictim ai inkişafın başlıca hərəkətverici qüvvəsi hesab edirdi. Demokritin, vəhşi dövrdən onun müasiri olduğu həyat tərzinə
qədər, insan təkamülünə aid baxışları tarixçi Diodor tərəfindən şərh
edilmiş, sonralar isə Lukretsi Karın “Şeylərin təbiəti haqqında”
əsərində öz parlaq ifadəsini tapmışdır. Bu məşhur əsərdə zooqoniya
və antropoqoniyadan sonra, ibtidai insanın həyatı və mədəniyyətinin
mühüm təzahürləri olan - dil, hüquq və dinin mənşəyi bütün təfsilatı
ilə səciyyələndirilmişdir.
