"İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir". "Biz neft kapitalını insan kapitalına çevirməliyik"

Acar sözləri: elmtutmlu iqtisadiyat, bilik, unversitet, innovasiya, ixtisas 

PERSPECTIVES OF SCIENCE-BASED ECONOMY FORMATION 

ABSTRACT 

The article outlines trends in the formation of a science-based economy, features of the national innovation 

system and features of the national economy, as well as trends in the labor market changes in the science-based 

economy. The universities’ role on commitment to generating and disseminating knowledge, as well as staffing 

for innovation economies  was explained. 

Key words: science-based, economics, knowledge, university, innovation, profession 

 

Giriş 

Lu Yunsyanın fikrinə görə təhsil sisteminin inkişafının dünya istiqamətlərindən biri informasi-

yalaşdırma  və  innovasiya  fəaliyyətinin  gücləndirilməsidir.  Informasiya  cəmiyyətinin  təşəkkül 

tapmasının texniki-texnoloji bazası kimi, informasiyalaşdırma  yalnız dövlətin sosial və mədəni inki-

şafının ümumi səviyyəsini deyil, həm də dünya inkişafının qlobal prosesində onun yerini xarakterizə 

edən milli iqtisadiyyatın inkişafının strateji resursu kimi çıxış edir. İnkişaf etmiş bütün ölkələrdə icti-

mai  inkişafın  tələblərinin  səviyyələrinə tam  həcmdə  cavab  verməyə  qadir olan informasiya  sənayesi 

yaratmaq cəhdi təsadüfi deyil. 

Lu  Yunsyan  iddia  edir  ki,  "Elmtutumlu  iqtisadiyyat  insanların  bilik  və  əqli  qabiliyyətləri 

sayəsində inkişaf edir, buna görə o özluyundə resursların qənaətinə, təbiətlə insanın uyğunlaşdirilmiş 

qarşılıqlı əlaqəsinə və davamlı inkişafa aparan iqtisadiyyat formasını təşkil edir" [1]. 

Başqa  müəlliflərin  fikrinə  görə,  elmtutumlu  iqtisadiyyat  -  bu  informasiyalaşdırmanın,  təhsil 

sisteminin inkişaf edən infrastrukturuna texnologiya və texniki dəstək, müasir şəraitdə təhsilin sosial 

münasibətlər,  iqtisadiyyat,  mədəniyyət  və  texnologiya  sahəsində  olan  proseslərin  mərkəzində 

yerləşməsi,  və  beynəlxalq,  regional  və  milli  səviyyələrdə  informasiya  mübadiləsinin  səfərbərliyi, 

koordinasiyası üzrə bütün səylərin cəmlənməsinə çevrilməsi ilə diktə edilən təhsili idarəetmənin vahid 

informasiya sisteminin tətbiqi kimi strateji istiqamətlərinin inkişafıdır [2]. 

Beləliklə, MİS konsepsiyasının dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində geniş yayılmasına baxmaya-

raq,  MİS-in  vahid  terminoloji  aparatı  və  formalaşma  metodologiyası  hələlik  hazırlanmamışdır.  Hal-

hazırda "milli innovasiya sistemi" termininin rusiyalı alim V.V. Novoxatski tərəfindən sistemləşdiril-

miş çox saylı tərifi mövcuddur [4]. Həm xarici, həm də yerli tədqiqatçıların nəzəri yanaşmalarını ümu-

miləşdirərək,  həmçinin,  müəyyən  milli  xüsusiyyətlərə  baxmayaraq,  milli  innovasiya  sisteminin  məz-

mununa və funksiyalarına məxsus xüsusiyyətləri qeyd etmək istərdim: 

1. 

 MİS innovasiyaların həyat dövrələrinə əsasən - fundamental və tətbiqi tədqiqat ideyaları-

nın generasiyasından başlamış təcrübi-konstruktor işləmələrinnin aparılmasına, kommersiyalaşmasına 

və  sənaye  səviyyəsində  mənimsəməsinə  qədər  innovasiyaların  yaradılmasının  bütövlüyünü  və 

fasiləsizliyini təmin etməyə qadirdır; 

2. 

 İnnovasiya  prosesinin  hər  bir  mərhələsi  innovasiya  infrastrukturunun  müvafiq  baza  elementi 

ilə (institutla)  təmin olunur. İnnovasiya infrastrukturu - innovasiya fəaliyyətinin həyata keçirilməsinə 

imkan yaradan, innovasiya prosesinin keçməsinə əlverişli şəraiti təmin edən təşkilatların məcmusudur 

ki,  onlara  universitetləri,  texnologiya  parklarını,  biznes-inkubatorları,  konsaltinq  və  lahiyələndirmə 

firmalarını, innovasiya və vençur fondlarını, elmi mərkəzləri və başqa ixtisaslaşdırılmış təşkilatları aid 

etmək olar; 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

129  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

3. 

İnnovasiya  prosesinin  hərəkətverici  qüvvəsi  olan  biznes  və  korporasiyalar  üçün  rəqabət 

mühitinin inkişafı zəruridir; 

4. 

Mövcud olması lazım olanlar: 

- dövlətin strateji əhəmiyyətli iqtisadiyyat sektorlarının müvafiq qanunverici, inzibati və iqtisadi 

alətlərin tətbiqi vasitəsi ilə reallaşdırmasına yönəldilmiş milli innovasiya siyasəti; 

-  milli  innovasiya  siyasətinin  və  milli  innovasiya  sisteminin  elementlərinin  fəaliyyətinin 

koordinasiyasının reallaşdırılmasını təmin edən idarə strukturu; 

-  yeni biliklərin generasiyası və yayılması mərkəzi universitet olan elm-təhsil sistemi. 

Beləliklə,  bizim  mülahizəmizə  görə,  milli  innovasiya  sistemi  dedikdə,  sabit  sosial-iqtisadi 

inkişafa nail olmaq məqsədi ilə innovasiyaların yaradılması və yayılması prosesinin bütövlüyünün və 

fasiləsizliyinin  təminatı  üçün  bir  dövlət  çərçivəsində  inteqrasiya  edilmiş  subyektlərin  və  institutların 

məcmusunu başa düşmək lazımdır. 

Həmçinin  müasir  MİS  informasiya-kommunikasiya  texnologiyalarının  (İKT)  aktiv  istifadəsi, 

biznesin  fəaliyyəti  və  dövlət  üçün  elektron  mühitin  yaradılması,  İnternet  şəbəkələrinin  istifadəsi  ilə 

səciyyələnirlər.  Lakin  MİS-in  formalaşdırılmasında  əsas  rolu,  müvafiq  institusional  mühiti  inkişaf 

etdirərək, maliyyələşdirmə daxil olmaqla lazım olan resurs dəstəyini təmin edərək, dövlət oynayır. 

Faktiki olaraq elmtutumlu iqtisadiyyatın təşəkkül tapması şəraitində innovasiyaların yaradılması 

və  inkişafı  effektiv  işləyən  milli  innovasiya  sistemi  tərəfindən  yaradılan  fasiləsiz  təkrar  istehsal 

prosesinə  çevrilir,  bu  halda  cəmiyyət  tərəfindən  tələb  edilən  yeni  bilikləri  hasil    edən    intellekt  əsas 

resursdur.    Keyfiyyətinə  tələblərin  altıncı  texnoloji  sistem  çərçivəsində  əhəmiyyətli  dərəcədə  şəklini 

dəyişən insan kapitalı əqli resursların daşıyıcısıdır. Məhz buna görə, müvəffəqiyyətli xarici təcrübənin 

göstərdiyi kimi, milli innovasiya sistemlərinin nüvəsi aparıcı universitetlərdir, hansı ki, yalnız müasir 

kadrların hazırlığı prosesinə nəzərə çarpan töhfə vermirlər, həm də regional innovasiya klasterlərinin 

(klaster  -  eyni  tipli  obyektlər  yığını)  mərkəzi  olaraq,  mütəxəssislərin  yeni  innovasiya  düşüncəsinin 

formalaşdırılmasına, 

elmtutumlu 

istehsalların 

inkişafına 

imkan 

yaradırlar, 

həmçinin 

yüksəktexnologiyalı xidmətlər göstərirlər. 

Elmtutumlu  iqtisadiyyatın  əmək  bazarının  dəyişiklikləri  ilə  əlaqədar  olaraq  universitetlərin 

fəaliyyətinin hansı tendensiyalara meyilli olacağını nəzərdən keçirək. 

1.   Hər  şeydən  əvvəl,  elmtutumlu  istehsalın  xarakteri  elmtutumlu  məhsulun  istehsalı  üçün 

zəruri biliklərlə və informasiyaya malik olan işçilərə - alimlərə, mühəndislərə, analitiklərə, proqramçı-

lara, maliyyə bazarlarının peşəkar iştirakçılarına və s. tələbat doğuracaq. Digər tərəfdən, yaradılan məh-

sulun "əqli paynın" artımı ilə elmi-tədqiqat sferasının işçilərinə tələbat artacaq [3]. 

2.   Yüksək ixtisaslı və elmi kadrların hazırlığı üçün " irəliyə doğru bir neçə addım irəliləmiş" 

professor - müəllim heyəti lazımdır. Məsələn, 2011-ci ildə ABŞ-da universitetlərdə təxminən 1,2 milyon 

müəllim məşğul idi, o cümlədən, təxminən 900 min müəllim dövlət ali məktəblərində və 300 mindən 

çox isə  özəl ali məktəblərdə işləyirdi. 1,5 milyondan çox insan müəllimliklə bərabər əvəzçilik qayda-

sında sənaye şirkətlərində, hərbi sferada, muzeylərdə, nümayiş zallarında, elektron kitabxanalarda və s 

işləyir. Təhsil sistemində işləyən inzibati personalın sayı da olduqca böyükdür. 

3.   İnkişaf etmiş ölkələrin çoxdan "beyinlər ovu" apardığına görə, yeni biliklər yaratmağa qadir 

olan dahi ağıllar üçün beynəlxalq rəqabət mübarizəsi mütləq kəskinləşəcək. ABŞ-da təhsil sahəsində 

müvəffəqiyyət qazananlar da indi ciddi problemlərə malikdir. Ekspertlər elm və təhsilin kadr təminatı 

sahəsində bir sıra neqativ meylləri qeyd edirlər: 

-  elm və mühəndis kadrlarının qocalması; 

-  sürətləndirilmiş elmi-texniki inkişaf yoluna qədəm basmış ölkələrdən (Çin, Hindistan, Cənubi 

Koreya və s) aspirantların və alimlərin axınının azalması; 

-  gənclər arasında təbii və texniki elmlərə marağın azalması; 

-  başqa  ölkələrlə  müqayisədə  ali  təhsilin  bahalığına  görə  onun  mümkünlüyünün  daha    aşağı 

olması; 

-  bir sıra ali məktəblərdə elmi-texniki fənnlər üzrə müəllimlərin çatışmazlığı; 

-  dünya standartlarından hələ də geri qalan orta təhsil. 

4.   Əqli  mülkiyyətin  yaradılması  və  yayılması  sahəsində  münasibətlər  əhəmiyyətli  dərəcədə 

transformasiyaya  meyilli  olacaq.  Əqli  mülkiyyətə  hüquqlar  və  onların  təsərrüfat  dövriyyəsinə  daxil  

edilməsinin  formaları  kompüter  texnologiyalarının  və  internetin  inkişafının  təsiri  altında  artıq  indi 

şəklini dəyişir. Əqli mülkiyyətə azad giriş imkanı daha da əhəmiyyətli olur ki, bu da açıq innovasiya 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

130  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

modelləri ilə uyğunlaşdırılaraq bu hüquqların mühafizə sisteminin inkişafını aktuallaşdırır. 

5.   Aşağıdakı universitetlərdə magistrlərin və elmlər doktorlarının hazırlığı sahəsində universitet-

lərin fəaliyyətinə dövlət dəstəyi elmi kadrların inkişafına əhəmiyyətli təsir göstərir: Prinston, Harvard, 

Yelsk,  Stenford,  Kolumbiya,  Pensilvaniya,  Kornel  universitetləri,  Massaçusets  və  Kaliforniya 

politexnik institutları və başqa ali təhsil müəssisələri. 2011-ci ildə amerika ali məktəbi demək olar ki, 

1,5 milyondan çox bakalavr (ölkənin tələbə yaşlı  əhalisinin 6%-i), təxminən 700 min magistr (3%) və 

müxtəlif elm sahələrində 60 mindən çox   elmlər doktoru (təxminən 0,2%) hazırladı [1]. 

Beləliklə,  elmtutumlu  iqtisadiyyata  keçid  zamanı  universitetlərin  rolu  əhəmiyyətli  dərəcədə 

dəyişəcək,  belə  ki,  nə  dövlət,  nə  biznes  üstün  rola  oynaya  bilmir,  çünki  onlar  sərbəst  şəkildə  yeni 

biliklər  yaratmağa  qadir  deyillər.  Bu  gün  bütün  dünyada  elmi  kadrın  90%-ə  qədəri  universitetlərdə 

cəmlənmişdir  ki,  onlar  da  müasir  elmin  inkişafını  müəyyən  edirlər.  Ölkənin  innovasiya 

iqtisadiyyatının formalaşması şəraitində biliklərin generasiyanın və yayılmasının, həmçinin innovasiya 

iqtisadiyyatı üçün kadrların hazırlanmasının təminatında əhəmiyyətli rol məhz universitetlərə aiddir. 

 

ƏDƏBIYYAT 

1. 

Lu Yongxiang. The era of a knowledge-based economy and the development of science and technology 

2. 

 Azərbaycan Respublikasının inkişafı naminə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları üzrə Milli 

Strategiya(2003-2012-ci illər). Bakı, 2003, 17 fevral. 

3. 

Atakişiyev M.C., Süleymanov Q.S. “İnnovasiya menecmenti”, Bakı, 2004 

4. 

Vəliyev D.Ə. Azərbaycanın qlobal iqtisadiyyata inteqrasiyası. Bakı, “Adiloğlu”, 2008, 428 s. 

5. 

Gorelov N.A. Creative management (management of intellectual and creative activity) / The concept of creative 

economy // Creative economics. - 2008. - No. 9 (21). - C. 90-96. 

6. 

Freeman Cr. Unemployment and Technical Innovation: a Study of Long Waves in Economic Development. L., 1988. 

7. 

Novokhatsky VV Definition and classification of innovative systems // Innovations. - 2004. - №9. - P. 30-39. 

 

 

 

 

 

AZERBAYCAN’IN ULUSLARARASI TİCARİ İLİŞKİLERİNDE 

TÜRKİYE’NİN YERİ VE ROLÜ 

 

Ph.D.Günel TEYMUROVA 

Azerbaycan Turizm ve Menecment Universiteti 

[e-mail] 

 

ÖZET 

Azerbaycanın uluslararası ticari ilişkilerinde Türkiyenin yeri ve rolu konu alındığı çalışmada, iki ülkenin 

dış  ticaretinin  temel  ihracat  ürünlerinin  karşılıklı  olarak  bir  biri  üzerinde  etkisinin,  yani  nedensellik  ilişkisinin 

olup  olmadığı  incelenmiştir.  Türkiye  ile  Azerbaycan  arasındaki  dış  ticaret  ilişkilerini  konu  alan  daha  önceden 

hazırlanmış çok sayıda çalışmanın olmasına rağmen, makalemizde konu aldığımız kardeşig içeren bir çalışmanı 

ve bizi bu alanda araştırma yapmaya sevk eden en büyük etken olmuştur. 

Bu  makalede  Azerbaycan'ın  dış  ticaret  faaliyetlerinin  amacını  incelemek  ve  Azerbaycan  ile  Türkiye 

arasındaki  tarihsel  ve  kültürel  açıdan  son  derece  yakın  bağlar  olmasına  rağmen,  Azerbaycan'ın  uluslararası 

ticaret ilişkilerinin Türkiye'nin gerekliliğini ortaya koyması gerekliliğini ortaya koymuştur. 

Açar sözler: Dış Ticaret, Dış Ticaretin Sektörel Analizi, Azerbaycan ile Türkiye’nin Dış Ticaret İlişkileri 

THE ROLE AND POSITION OF TURKEY IN AZERBAIJAN’S INTERNATIONAL TRADE 

ABSTRACT 

The position and role of Turkey in international trade relations of Azerbaijan is the topic of discussion of 

this article. The interaction of basic export products of foreign trade of two countries i.e. causality of this relation-

ship has been analyzed? There are many articles about external trade relations between Turkey and Azerbaijan? 

This is an article which represents brotherhood and motivates us to carry out research  and give our teedbaen.  

to examine the purpose of the Azerbaijan's foreign trade activities of this article and although the historically 

and culturally very close ties between Azerbaijan and Turkey, of Azerbaijan's international trade relations of the 

role Turkey has put forward reasons to be at the required level. 

Key words: Foreign Trade, Foreign Trade Sector Analysis, Azerbaijan and Turkey's ForeignTrade Relations. 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

131  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

Giriş 

Dış ticaret her ülkenin kalkınması için vazgeçilemez bir role sahiptir.C.Saks'a göre, "dünyadakı 

herhangi bir ülkenin ekonomik başarısı dış ticarete bağlıdır.Hiç bir ülke dünyadaekonomiksistemden 

izole edilmiş sağlam bir ekonomioluşturamaz. "

3

 

Günümüzde  ülkeler  arasındaki  ilişkilerin  gelişmesinde  ticaret  birinci  sırada  yer  almaktadır. 

Tarihen ticaret insanların var olduğu günden bugüne kadar insanların işlerini kolaylaştırmak ve ülke 

düzeyine  getirerek  deyişik  şekilde  geliştirilmişdir.  Bu  daticaretin  satışı  şekli,  devlet  tarafından 

müdahalesi,  birliklerin  kurulması,  teknolojik  faktörler,  gibi  yollarla  olmuştur.21.  yüzyılda,  ülkeler 

arasındaki  ekonomik  ilişkiler,sistemin  farklı  yönlerinin  uygulanması,  uluslararası  ticaret 

operasyonlarının  birleştiği  yolların  gelişme  eğilimleri,  ilkeleri,  mekanizmaları,  yönetilmelerigibi 

hususlar önemli hale gelmiştir. 

Azerbaycan,  Sovyetler  Birliği  dönemindebirliğin  koyduğu  ilkeleri  içeren  ve“Proteksionizm” 

denilen  uygulamalara  gore  ticaret  yapma  zorunluluğunda  olduğu  için  dış  ülkelerle  ticari  ilişkisi 

olmamıştır.20.  yüzyılın  sonunda  SSCB'nin  çöküşünün  bir  sonucu  olarak,  Azerbaycan  bağımsızlığını 

yeniden  kazanmıştır.  Azerbaycan  bağımsızlığını  kazandıkdan  sonra  ekonomide  ciddi  değişiklikler 

olmuş ve ticaret “Proteksionizm”den “Liberalizme” geçmiştir. Bu anlayış ülkede sadece ekonomi için 

değil,dış ülkelerle olansiyasetde  deciddi etki yapmıştır. 

Asya'nın ve Avrupa'nın  kesişme noktasındaki Azerbaycan'ın elverişli coğrafi konumu,  geçmiş 

zamandan bugüne kadar her zaman diğer ülkerin ilgi alanı olduğu için ticarete önem verilmiş ve buna 

göre bu bölge Silkway (İpekyolu) olarak adlandırılmıştır. Genellikle bu gibi bölgelerden geçen ticaret, 

bu  bölgenin  hızlı  şekilde  gelişmesine  neden  olmuştur.  Hem  ekonomi  hem  de  kültür  bakımından 

değişimler  gözlemlenmiştir.  Tarihten  beri  Türkiye  ile  bazen  fiziken  bazen  de  anlayış  olarak  hep 

birlikte  olan  Azerbaycan,  ticari,  siyasi,  kültürel  ve  diğer  alanlarda  da  birlikteliğini  geliştirmek  ve 

sürdürmeyi amaçlar. Bu çerçevede, Azerbaycan’ın uluslararası ticari ilişkilerinde Türkiye’nin yeri ve 

rolünü değerlendirmek önem arzetmektedir. 

I.Azerbaycan’ın Dış Ticaret Durumu ve Türkiye’nin Önemi 

Azerbaycan  bağımsızlığını  kazandıkdan  sonra  onu  ilk  tanıyan  ülke,  9  Kasım  1991  yılında 

Türkiye  olmuştur.  İki  kardeş  ülke,“bir  milletiki  devlet”  arasında  sıcak  ilişkiler  hızlı  geliştirilmiştir. 

Umummilli liderimiz Haydar Aliyevin yüz yılın anlaşması olarak Hazar denizinin enerji kaynaklarının 

dünya  pazarına  çıkarılması  için  Bakü-Tiflis-Ceyhan  boru  hattını  imzalamış  ve  devamı  olan  ikinci 

büyük  anlaşma  Azerbaycan-Türkiye  arasındakı  Stratejik  ortaklığa  giden  yolda  Bakü-Tiflis-Erzurum 

Gaz  boru  hattı  projelerinin  uygulanması,  dünyada  Türk  islam  ülkelerinin  jeopolitik  açıdan  önemli 

anlaşmalar arasına girmiştir. Bu iki ülke arasındaki ticaret, sadece ekonomik açıdan değil,siyasetde de, 

kültürde  de,  tarafdaşlıqlarda  da  olumlu  açıdan  ciddi  değişikliklere  neden  olmaktadır.  Bu  gibi 

anlaşmalarbu  bölgede  ülkelerin  hızlı  bir  şekilde  büyümesineve  söz  sahibi  olmasına  getirib 

çıkarmaktadır. 

İki  ülkenin  hedefi,2023’teticaret  hacminin3  kat  artırılarak  15  milyar  dolar  seviyesine 

ulaştırmaktır.Türkiye-Azerbaycan ticari ilişkileri, son yıllarda iki ülke arasında elde edilen başarılar, 

sarsılmaz birlik, dostluk ve kardeşliğin bir göstergesidir. 

Avrupa dünyanın en büyük enerji talep merkezlerinden biri, Türk dilli ülkelerden büyük enerji 

ve  hammadde  üreticilerinden  biridir.Hazar  havzasının  zengin  gaz  rezervlerinin  Bakü-Tiflis-Erzurum 

güzergahı ile Türkiye'ye, oradan da Avrupa pazarlarına ulaştırılması için Azerbaycan, ABD ve Batılı 

devletlerin  gerçekleştirdiği  proje  Rusya'nın  bu  piyasada  tam  egemenliğine  son  vermesi,  Rusya’yı 

rahatsız  etmiş  veuzun  süre  bu  projenin  perspektifsizliği  hakkında  ciddi  propaganda  yaparak,  Batı 

şirketlerini  onun  maliyetlendirilmesindenvazgeçirmeye,  Türkmenistan  ve  Kazakistan'ın  bu  projeye 

katılmalarını  önlemeye  çalışmıştır.  Ancak  bunu  yapmanın  imkansız  olduğunu  düşündükten  sonra, 

Türkiye ile bir gaz boru hattı çizmeyi ve Rus gazını Türkiye'deki pazarlara ihraç etmeyi kabuletmiştir. 

Fakat Avrupa ülkeleri alternatif gaz ve gaz boru hatları projesine ağırlık vererek Bakü-Tiflis-Erzurum 

boru  hattı,  Hazar'ın  Azerbaycan,  Türkmenistan  ve  Kazakistan  bölgesindeki  umut  verici  gaz 

yataklarının işletilmesini biraz daha hızlandırmıştır. 

Azerbaycan’ın  uluslararası  ticarette  yer alması  hem  ulaşım  hem  de  doğal  kaynaklar  açısından 

büyük devletlerin ilgi alanı olduğu için bu iki anlaşmaların imzalanmasında  uluslararası ticaret ilkeleri 

altında onaylanmıştır.  

                                                           

3

  

Qəribov Asəf, Əzizov Anar, Əhmədova Sədaqət “Beynəlxalq Ticarət Əməliyyatlari” dərs vəsaiti s.12, Bakı 2017 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

132  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

1947 yılında Amerikan’ın onayı ile kurulmuş olan “Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaş-

ması”(eski QATT -General Agreement on Tariffs and Trade) 23 ülke ile başlamış ve şuan artık 150 ülke 

bu  birliğe  üye  olmuştur.  Dünya  Ticaret  Örgütü  faaliyetleri  uluslararası ticaretin serbestleştirilmesine 

odaklanmış,gümrük  ve  diğer  kısıtlamalar  aradan  kaldırılmaya  yönelinmiştir.  Azerbaycan  Cumhuri-

yeti'nin DTÖ'ye katılma niyetini yansıtan temyiz başvurusu, 23 Haziran 1997'de DTÖ Sekreterliğine 

sunulmuştur. 

2005 yılında Azerbaycan'ın dış ticaret cirosu 8547.4 milyon dolar olmuş, bunun 4347.2 milyonu 

ihraç edildi ve 4311.2 milyonu ithal edildi. Aynı yıl GSYİH hacmi 11875.6mln oldu.Azerbaycan için 

yukarıdaki  gösterge%  72'dir.  Bu,  ülkemiz  ekonomisinin,  bir  bütün  olarak  dış  ticarete  büyük  ölçüde 

bağımlı  olduğu  anlamına  geliyor:  Uluslararası  kuruluşların  uzmanları,  şu  anda  ulusal  ekonomideki 

uluslararası ticaretin rolünün daha doğru tanımlanmasını sağlayan göstergeler geliştiriyor. Dış ticaretin 

ülke  ekonomisindeki  rolünü  karakterize  eden  bir  diğer  gösterge  ise  kişi  başı  ithalat  ve  ihracat 

ürünleridir.

4

 

2017  yılında  Azerbaycan  Cumhuriyeti'nin  tüzel  kişileri  ve  bireyleri  187  ülkede  ortaklarıyla 

ticaret operasyonları gerçekleştirmiş, 116 ülkeye ihracat yapmış ve 179 ülkeden ithal etmiştir. 

2017 yılında dış ticaret ciroları ihracatta 15,5 milyar dolar ve ithalatta 8,8 milyar dolar olmak 

üzere 24,3 milyar dolar olurken, dış ticaret fazlası 6,7 milyar dolar olmuştur. Dış ticaret cirosu 2016 

yılına göre reel olarak% 12,3 artmıştır. 

Devlet Gümrük Komitesi'nin verilerine göre, ihracatın %31,9'u İtalya'dan,% 9.9'u Türkiye'den, 

%4.6'sı  İsrail'den,  %4,3'ü  Rusya'dan,  %4.0'ı  Çek  Cumhuriyeti'nden,  %3.9'u  Kanada'dan,  %3,4'ü 

Gürcistan'dan geliyor.  Yüzde 4 - Endonezya, yüzde 3,3 - Almanya, yüzde 3,2 - Portekiz, yüzde 3,2 - 

Çin, yüzde 2,6 - Hindistan, yüzde 2,5 - Ukrayna, yüzde 2,4 - Fransa, yüzde 17,4 - diğer ülkeler . 

Toplam  ithal  edilen  ürünlerin  yüzde  17,7'si  Rusya'ya,  yüzde  14,5'i  Türkiye'ye,  yüzde  9,7'si 

Çin'e,  yüzde  8,2'si  ABD'ye,  yüzde  5,2'si  Ukrayna'ya,  yüzde  5,1'i  Almanya'ya,  yüzde  3,6'sı  İtalya'ya, 

İran'da yüzde 7, Birleşik Krallık'ta yüzde 2.7, Brezilya'da yüzde 2,0, Japonya'da yüzde 1,9, Norveç'te 

yüzde 1,8, Fransa'da yüzde 1,8 ve ithalatta yüzde 23,1.Petrol dışı ürünlerin 2017 yılına göre ihracatı 

yüzde 24,4 oranında artarak 1,54 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

5

 

Azerbaycan  dış  ticarette,  kendi  ürünleriniuluslararası  pazarlara  gümrüksüz  veya  daha  düşük 

ücretlerle erişmesini sağlayan Avrupa Birliği, ABD, Norveç, Kanada, Türkiye, İsviçre ve Japonya'nın 

Genelleştirilmiş Tercihli Sistemine katılmıştır. 

Ayrıca, Azerbaycan Cumhuriyeti Rusya, Kazakistan, Ukrayna, Moldova, Belarus, Kırgızistan, 

Özbekistan,  Türkmenistan  ve  Tacikistan  ile  Serbest  Ticaret  Anlaşması  imzalamıştır.Serbest  ticaret 

rejiminden  Rusya  ve  Kazakistan  ile  yapılan  anlaşmalarda  sadece  Alkollü  içecekler  ve  tütün  ürünleri 

hariç tutulmuştur.

6