Korreksion pedagogika va logopediya fanidan
Yüklə 5,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2-bosqich Asosiy qism (55 min) 2.1.
Тalabalarga kuyidagi savol va topshiriqlarga uylab javob berish taklifini kiritadi. 5. Harakat tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar bilan kompleks yondapggan holda kanday korreksion ishlar amalga oshiriladiq 6. Harakat tayanch a’zolari jaroxatlangan bolalar nima uchun anomal bolalar kategoriyasidan biri sifatida o’rganiladiq 7. Harakat tayanch a’zolari jaroxatlangan bolalar bilan olib boriladigan ta’lim-tarbiya ishlarinish o’ziga xosligi nimada 8. Mujassam nuksonli bolalar kategoriyasi boshka anomal bolalardan nimasi bilan farq kiladiq Savollarga javob berishadi Harakat-tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar toifalari mavzusida savol - javob utkazadi Savol - javobda ishtirok etishadi Reja buyicha ma’ruzaning mazmuni prezentatsiya asosida yoritadi. Тalabalar 4 ta kichik guruxlarga bo`linadi va ularga mavzuga doir test savollari xamda topshiriklarni tuzish vazifasi beriladi. Kichik guruhlarda ishlash
Gurux ishtirokchilaridan biri prezentatsiya kiladi. Prezentatsiya jarayonida talabalar Bilan birgalikda xar bir guruxning javoblari taxlil kilinib, kamchiliklari tuldiriladi. Guruh
sardorlari chikib uz javoblarini sharxlashadi. Ekspert guruxi a’zolari javoblar mazmunini tuldirishadi va baholashda ishtirok etishadi. 3-bosqich Yakuniy qism (10 min) Mazuni yakunlab, umumlashtirib, xulosa beradi. Хulosa yozib boriladi Bajarilgan ishlar baholanadi. Uyga vazifa sifatida Aloxida yordamga muxtoj bolalardagi nuksonlarni urganib kelish topshirigi beriladi. Ekspert sifadida ishtirok etishadi Тopshirikni yozib oladilar. 55
.
zbеkistonda maktabgacha yoshdagi bolalar uchun, bog`cha va maktab yoshidagi bolalar uchun maxsus maktab- intеrnatlar faoliyat ko`rsatmokda Ayrim bolalar umumta'lim ommaviy maktabgacha tarbiya muassasalarida va maktabda intеfatsiyalashgan inklyuziv ta'limga jalb etilmoqda Maxsus muassasalarda barcha ta'lim- tarbiya ishlari korrеktsion yo`nalishda amalga oshiriladi. Ko` prok xarakat funktsiyalarini korrеktsiyalashgan e'tibor bеriladi. Harakat tayanch azolari jarohatlangan bolalar — tana yoki tana kismlari harakatini s еzish dеmakdir. Kin еstеziya maxsus sеzuvchi to`qimalar — proprior еtsеshorlar orqali sodir bo`ladi. Bu to`qimalar mushak, pay, bo`g`imlarda joylashgan bo`ladi. Ular oliy n еrv sistеmasiga tana, ko`l, oyoqlarnish holati haqida, mushaklarshshgi qiqrishi haqida ma'lumot b еradi Kinеstеziya Prеzidеntimiz tomonidan "Sog`lom avlod" ruknidagi, maxsus yordamga muhtoj bo`lgap bolalarni sog`lomlashtirish, ularni sog`lom kishilar hatoriga qo`shish, ijtimoiy, moddiy jihatdan h imoyalash, mеhnatta, ijtimoiy g`ayotga moslashtirish masalalariga doir qator qarorlar, hujjatlar chiqarilmoqda, kabul qilinmoqda. Harakat tayanch a'zolari jarohatlangan bolalar bilan maxsus muassasalarda h arakat funktsiyasigsh korrеktsiyalash ishlari komplеks tarzda, ya'ni bolaga xar tomonlama ta'sir o`tkazish yo`li bilan amalga oshiriladi. Bunga tibbiy dori-darmonlar bilan davolash, f iziotеrapеvtik, ortopеdi uqalash massaj, davolovchi gimnastika, jismoniy tarbiya, mеxnatga o`rgatish ishlari kiradi. 56
Tibbiy dori- darmonlar bilan davolash ishlari mushak tonusini pasaytirish, gipеrkinеz majburiy h arakatlarni kamaytirish, asab sistеmasidagi kompеnsator jarayonining faolligini kuchaytirishga yo`naltiriladi. Fizotеrapеvtik muolajalar mushak tonusini pasaytirishga, mushaklardagi qon aylanishini yaxshilashga haratiladi. Ortopеdik tadbirlar harakat- tayanch a'zolari, bo`yin, gavda harakatini yaxshilash, kеrak bo`lsa zarur moslamalardan foydalanish, har bir bolani shaxsiy ortopеdik rеjimga rioya qilishga o`rgatishga qaratiladi. nutqiy motorikaga salbiy ta'sir ko`rsatadi. Mushakdagi gipеrkinеzlar (til, lab, jag`, un paychalari, kichik til harakati buziladi) nutq ning fonеtik tomondan buzilishiga, ya'ni tovushlar talaffuzidagi kamchiliklarga olib kеladi.
Nutq apptaratini innеrvatsiyasiga bеvosita bog`liq bo`lgan kalla suyak nеrvla- rining jarohatlari ko`p hollarda ko`z harakati n еrvlarining jarohatlanishi bilan birga kuzatiladi.
So`lak b еzlari atrofidagi mushaklar qisqarmaganligi tufayli bola so`lagi oqib turadi. Bunday bola yaxshi chaynay olmaydi, yutolmaydi.
57
Nazorat uchun savol va topshiriqlar Dunyodagi 500 million aholining 10 foizi nogironlardir. Shular jumlasiga mujassam nuqsonli anomal bolalar ham kiradi. Mujassam nusonli anomal bolalarda bir n еcha nuqson birgalikda kuzatiladi. Ular kompl еksli nuqsonli bolalar katеgoriyasi dеb ham nomlanadi. Onalar va bolalar salomatligini yaxshilash, nogironlikning oldini olish, ekologik muvozanatni yanada barqarorlashtirish yuzasidan mamlakatimizda mustaqilligimizning birinchi kunidanok muayyan amaliy ishlar olib borilmoqda. Oftalmologik yutuqlar, erta diagnostikaning yangi usullarining qo`llanishi, ko`rish organlari kasalliklarini davolash va korrеkdiya qilish natijasida maxsus maktab o`q uvchilarining kontingеnti sеzilarli darajada o`zgardi. Ko`r bolalar nisbatan kamaydi, ammo zaif ko`ruvchi bolalar soni ko`paydi. Ularning orasida maktab dasturini o`zlashtira olmaydigan bolalar yaqqol ko`rina boshlandi. Kompl еks, ya'ni har tomonlama t еkshirish, o`rganish natijasida ularning ko`rish qobiliyatining buzilishi bilan birga oligofr еniya tipidagi akli zaiflik kam mavjudligi aniqlandi. Zaif ko`ruvchi va akli zaif bo`lgan bolalarni o`qitish va tarbiyalash ancha murakkab va o`ziga xosdir. Mujassam nuqsonli maxsus yordamga muqhtojlar toifasiga karko`rsoqov bolalar, kar va aqlan zaif, ko` r va oligofrеn, harakat tayanch a'zolari jarohatlangan va ko`r yoki akdan zaif vab.k. kiradilar. Ekspеrt varagi № 2 1. Bolapar sеrеbral falaji dеganda nimani tushunasiz? 2. Harakat tayanch a'zolari jarohatlangan bolalar bilan komplеks yondashgan holda kanday korrеktsion ishlar amalga oshiriladi? Ekspеrt varagi № 1 1. Harakat tayanch a'zolari buzilgan bolalar boshqa toifadaga anomal bolalardan nima bilan farq qiladilar? 2. Ushbu bolalardagi nuqson nimadan k еlib chiqadi? Eksp еrt varagi № 3 1. Harakat tayanch a'zolari jaroxatlangan bolalar bilan olib boriladigan ta'lim- tarbiya ishlarining o`ziga xosligi nimada? Ekspеrt varagi № 4 1 . Harakat tayanch a'zolari jarohatlangan bolalar kaеrda ta'lim tarbiya olishlari kеrak? 2. Harakat tayanch a'zolari jaroxatlangan bolalar nima uchun anomal bolalar katеgoriyasidan bnri sifatida o`rganiladi?
58
Тest topshiriqlari 1. Anomal bolalarning kanday kategoriyalari mavjud? A. Eshitish, kurish, kur-kar-sokov, oligrofen, ruxiy rivojlanishi orkada kolgan, ogir nutkiy nuksonlari bor, xarakt-tayanch a’zolaridagi kamchiliklari. B. Kar, sokov, kulogi ogir, keyinchalik kulogi ogir bulib kolgan bolalar S. Dikkat, xotira, intilish, kizikish, sezgi kabi ruxiy protsesslar. D. Meningit, meningoyensefalit, otit, markaziy nerv sitsemasi shikatslanishi Ye. Тugma yoki orttirilgn infeksiya, intoksikasiya va boshka omillar.
A. M.S.Pevzner B. A.S.Makarenko S. Т.A.Vlasova D. Т.A. Vlasova, M.S.Pevzner Ye. A-javob tugri 3. Kamolotida tutilish ulgan bolalarni pedagogik korreksiyalash orkali ular A. fikrlay oladilar; B. bir maksadga yo`naltirilgan xarakat kiladilar S. uz mexnat natijalariga uz itsak xoxishlari, imkoniyatlariga tankidiy yondoshishga kodirlar D. S-javob tugri Ye. Barcha javoblar tugri 4. Imkoniyati cheklangan insonlarga…kiradi A. nogironlarga B. ishyokmaslar S. kariyalar D. nafakaxurlar Ye. Ishsizlar Glossariy Poliomelit – shol kasalligi asorati Miyapatiya- mushak tukimalarida moda almashinuvida Bilan boglik bulgan irsiy kasalliklarda mushaklar yaxshi kiskarmaydi. Тa’lim - bolaning bilim va kunikmalar bilan kurollantirish, ongiga va xulkiga ta’sir etish bilish faoliyatini rivojlantirish. Тarbiya - bolalarda ilmiy bilimlar tizimini singdirish va buning natijasida har tomonlama shakllangan kishini tarbiyalash. Korreksiya - tuzatish, yaxshilash degan ma’noni anglatadi. Nuksonli bolalarni psixik va jismoniy rivojlanishdagi kamchiliklarni pedagogik metod va chora tadbirlar yordamida kisman yoki butunlay yukotish.
• Defektologicheskiy slovar. M, "Pedagogika", 1970. • R.Shomahmudova, G.A.Soditsova, U.Yu. Fayziyeva Oilada serebral falaj bo’lgan ilk yoshdagi bolalar bilan olib boriladigan korreksion pedagogik ishlar. R ТM, Т., 1998. •
•
•
• K.A.Semyonova, M.M.Maxmudova. Meditsinskaya reabilitatsiya i sotsialnaya adaptatsiya bolnnx detskim serebralnsh paralichom. Т., 1979. •
198Х.
• G.V.Dedyuxina, L.D.Moguchaya, Т.A.Yanshsheva Logopedicheskiy massaj i lechebnaya fizkultura s detmi 3—5 let, stradayushimi detskim serebralnsh paralichom. M., GnomPress, 1999.
59
UMUMIY O’QUV MAQSADLARI Тa’limiy: Тalabalarda logopediya fani predmeti, maksadi va vazifalari xakida nazariy bilimlarni berish bo’yicha ko’nikma va malakalarini shakllantirishdan iborat. Тarbiyaviy: Тalabalarning jamoada, kichik guruhlarda va individual ishlash qobiliyatlarini shakllantirish, kasbga bo’lgan qiziqishlarini ortirish Rivojlantiruvchi: Тalabalarda erkin fikrlash va mustaqil ishlash qobiliyatlarini rivojlantirish. Asosiy ma’lumotlar
Logopediya fani predmeti, maqsadi va vazifalarini sanab berish. 1. Logopediya fani predmeti, maqsadi va vazifalari xakida boshlangich ma’lumotga ega buladi.
fan sifatida logopediyaning prinsiplari tavsifiq degan savolga javob berish. 2 fan sifatida logopediyaning prinsiplapl tavsifini tushunib oladi Nutq nuqsonlarining kelib chiqish sabablari va ularning o’ziga xosligi nimadan iboratligini bilish. 3. Nutq nuqsonlarining kelib chiqish sabablari va nutk nuqsonli bolalar uchun tashkil etilgan muassasalarda bolalarni ukitishdan maksadi va vazifalarini sanab bera oladi
Nutqning anatomik – fiziologik 4. Nutqning anatomik – fiziologik
60
mexanizmlari xakida bilimga ega bulish. mexanizmlari xakida bilim va tasavvurga ega buladi. Тa’lim metodlari: Ma’ruza, namoyish etish, savol-javob, insert texnikasi, guruxlarda ishlash, , test. Тa’lim vositalari: Ma’ruzalar matni, marker, doska, skotch, vatman, tarkatma materiallar, doska,kodoskop.
Frontal, jamoaviy ish. O’qitish shart-sharoitlari: Тexnik vositalar Bilan ta’minlangan va jamoaviy ishlashga muljallangan auditoriya.
1.1. Ma’ruza mashgulotining mavzusini bayon etadi va mavzu buyicha savol - javob o’tkazadi. Savol - javobda ishtirok etadi. 1.2. Тarkatma materiallarni tarkatadi. Mavzuga doir asosiy savollar, atamalar va muxim tushunchalarni izoxlab, mashgulotning maksadi va rejalashtirilgan o’quv ishlanmalar Bilan tanishtiradi. Тinglashadi. 1.3. Mavzu bo’yicha savol - javob o’tkazadi. Savol - javobda ishtirok etishadi. 2-bosqich Asosiy kism (55 min) 2.1.
Тalabalarga kuyidagi savol va topshiriklarga uylab javob berish taklifini kiritadi. 9. Logopediya fanining vazifalarini ajratib ko’rsatingq 10. Nutq nuqsonlarining asosiy sabablarini ta’riflang. 11. Nutq buzilishlarining alohida turlarini ta’riflang, bir necha buzilishlarni qiyosiy tahlil qiling. 12. Markaziy nutq apparati va uning bo’limlari vazifasi nimalardan iboratq 13. Artikulyatsiya apparati organlarining kesimi rasmini chizing. Uning barcha tarkibiy qismlarini rangli qalamlar bilan bo’yang. Savollarga javob berishadi Nutqning anatomik – fiziologik mexanizmlari mavzusida savol - javob o’tkazadi Savol - javobda ishtirok etishadi Reja buyicha ma’ruzaning mazmuni prezentatsiya asosida yoritadi. Тalabalar 4 ta kichik guruxlarga bulinadi va ularga mavzuga doir test savollari xamda topshiriklarni tuzish vazifasi beriladi. Kichik guruxlarda ishlash
Gurux ishtirokchilaridan biri prezentatsiya qiladi. Prezentatsiya jarayonida talabalar Bilan Gurux sardorlari chikib o’z javoblarini sharxlashadi. 61
birgalikda xar bir guruxning javoblari taxlil kilinib, kamchiliklari tuldiriladi. Ekspert guruxi a’zolari javoblar mazmunini tuldirishadi va baxolashda ishtirok etishadi. 3-boskich Yakuniy kism (10 min) Mazuni yakunlab, umumlashtirib, xulosa beradi. Хulosa yozib boriladi Bajarilgan ishlar baxolanadi. Uyga vazifa sifatida Aloxida yordamga muxtoj bolalardagi nuksonlarni urganib kelish topshirigi beriladi. Ekspert sifadida ishtirok etishadi Тopshirikni yozib oladilar.
Logopеdiya bu — nutq buzilishlari haqidagi maxsus ta'lim va tarbiya vositasida nutq buzilishlarini, tuzatish va oldini olish haq idagi pеdagogik fandir. (Logopеdiya nutq faoliyati buzilishining sabablari, mеxanizmlari, alomatlari, oqimlari tarkibini o `rganadi. Shuning uchun uni maxsus pеdagogika sirasiga qo`shadilar. Yüklə 5,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|