AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naz

8.4. Müştərək biznesin müasir vəziyyəti və perspektivləri 

 

Bazar münasibətlərinə keçid respublikada müxtəlif sahibkarlıq forma-

larının  inkişafına  geniş  imkan  açmışdır.  Xüsusilə  ölkədə  iqtisadi  inkişafın 

daxili  imkanlar  hesabına  təmin  edilməsi  məhdud  olduğundan,  xarici  in-

vestisiyanın cəlb edilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb etməyə başlamışdır. 

Təhlil  göstərir  ki,  Azərbaycanda  müştərək  müəssisələrin  və  xarici 

firmaların  sayı  müntəzəm  surətdə  artaraq  2000-ci  ildəki  551-dən  2007-ci 

ildə 1163-ə çatmış və ya 2,1 dəfə artmışdır (cədvəl 8.1). 

 

Cədvəl 8.1. 

Bazar iqtisadiyyatı strukturlarının fəaliyyəti 

(fəaliyyət göstərən müəssisələrin sayı, vahid) 

 

 

İ

llər 

2000 

2001 

2002 

2003 

2004  2005  2006  2007  2008 

Kiçik 

müəssisələr 

Xarici 

və 

müştərək 

müəssisələr 

Birjalar   

 

24254 

 

 

551 

3 

 

25121 

 

 

609 

4 

 

24721 

 

 

748 

6 

 

21178 

 

 

809 

6 

 

19462 

 

 

814 

5 

 

11982 

 

 

796 

5 

 

12232 

 

 

863 

6 

 

13465 

 

 

1163 

6 

 

14101 

 

 

1174 

6 

Mənbə: Azərbaycanın statistik göstəriciləri 2009, “Səda” 2009, səh. 108-109 

 

 

 

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

110 

Cədvəl  məlumatlarından  göründüyü  kimi  2000-2008-ci  illərdə  bazar 

iqtisadiyyatı strukturlarının tərkibində kiçik müəssisələrin sayının azalması, 

xarici  və  müştərək  müəssisələrin  və  birjaların  sayının  isə  artması  meyili 

müşahidə olunur. 

Xarici  və  müştərək  müəssisələrin  fəaliyyətində  müsbət  irəliləyişlər 

nəzərə  çarpır  ki,  bunu  cədvəl  8.2-nin  məlumatlarından  aydın  görmək  olar. 

Təhlil  göstərir  ki,  2008-ci  ildə  2000-ci  ilə  nisbətən  xarici  və  müştərək 

müəssisələrin  sayı  21  dəfə,  onlarda  işləyənlərin  siyahı  sayı    2,9  dəfə,  orta 

hesabla bir müəssisədə çalışanların sayı 3,7 dəfə, orta aylıq əmək haqqı 4,9 

dəfə,  istehsal  olunan  məhsulun  (işlərin  və  s.  xidmətlərin)  həcmi  20,9  dəfə 

artmışdır. 

Cədvəl 8.2. 

Xarici və müştərək müəssisələrin fəaliyyət göstəriciləri 

 

 

Göstəricilər 

İ

llər  

2000  2001  2002  2003  2004 

2005 

2006 

2007 

2008 

1. Fəaliyyət 

göstərən 

müəssisələrin 

sayı, vahid 

2. İşləyənlərin 

siyahı sayı, 

nəfər orta 

hesabla bir 

müəssisədə 

3. Orta aylıq 

ə

məkhaqqı, 

manat 

4. Məhsulun 

(işlərin, 

xidmətlərin) 

həcmi, mlyn. 

manat 

 

 

 

551 

 

    

2145 

 

   15 

 

 

208,4 

 

 

 

 

1239,8 

 

 

 

609 

 

 

25240 

 

41 

 

 

- 

 

 

 

 

- 

 

 

 

748 

 

 

31228 

 

42 

 

 

- 

 

 

 

 

- 

 

 

 

809 

 

 

43250 

 

53 

 

 

- 

 

 

 

 

- 

 

 

 

814 

 

 

54083 

 

66 

 

 

593,6 

 

 

 

 

3818,7 

 

 

 

796 

 

 

58413 

 

73 

 

 

672,7 

 

 

 

 

7081,4 

 

 

 

863 

 

 

63105 

 

73 

 

 

746,8 

 

 

 

 

12103,1 

 

 

 

1163 

 

 

62203 

 

53 

 

 

950 

 

 

 

 

17215,4 

 

 

 

1174 

 

 

65198 

 

55 

 

 

1012 

 

 

 

 

25952,8 

Mənbə: Azərbaycanın statistik göstəriciləri 2009, Səda, 2009, səh. 108-019 

 

Xarici  və  müştərək  müəssisələrin  fəaliyyətini  xarakterizə  edən  əsas 

göstəricilər  digər  bazar  iqtisadiyyatı  strukturları  ilə  müqayisədə  xeyli 

yüksəkdir.  Belə  ki,  2007-ci  ildə  kiçik  müəssisələrdə  orta  hesabla  bir 

müəssisədə işləyənlərin siyahı sayı 7 nəfər, birjalarda 8 nəfər olduğu halda 

xarici və müştərək müəssisələrdə bu göstərici 55 nəfər təşkil etmişdir. Orta 

aylıq əmək haqqı kiçik müəssisələrdə 140 manat və birjalarda 925,3 manat 

olduğu  halda,  xarici  və  müştərək  müəssisələrdə  bu  göstərici  1012  manat 

təşkil  etmişdir,  yaxud  kiçik  müəssisələrdəkindən  7,2  dəfə  və  birjalardakın-

dan 1,1 dəfə çox olmuşdur. Əmək məhsuldarlığı (1 nəfər işçiyə düşən məh-

sul  istehsalının  həcmi)  kiçik  müəssisələrdəkindən  6,8  dəfə  və  birjalarda-

kından isə 4,6 dəfə çox olmuşdur. 

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

111 

Müştərək  müəssisələr  və  xarici  firmalar  Azərbaycan  iqtisadiyyatına 

xarici investisiyaların cəlb edilməsində əhəmiyyətli rol oynayırlar. Belə ki, 

2000-2007-ci  illər  ərzində  müştərək  müəssissələr  və  xarici  firmalar  tərə-

findən ölkə iqtisadiyyatına 1703,8 mlyn. ABŞ dolları həcmində investisiya 

qoyulmuşdur. 

Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına 

görə  2007-ci  ildə  ölkəmizin  iqtisadiyyatına  6674,3  mlyn.  ABŞ  dolları 

həcmində xarici investisiya qoyulmuşdur ki, onun 439,1 mlyn. dolları və ya 

6,6 faizi müştərək müəssisələrin və xarici firmaların payına düşmüşdür. 

Bununla  belə  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  ölkəmizdə  fəaliyyət  göstərən 

müştərək  müəssisələr  kiçik  (orta  hesabla  bir  müəssisədə  53  nəfər  çalışır) 

olduğundan  milli  iqtisadiyyatın  inkişafında  onların  rolu  arzuolunan  səviy-

yədə deyil, halbu ki, ölkənin zəngin təbii sərvətlərindən, əlverişli təbii-iqlim 

şə

raitindən  və  böyük  intellektual  mülkiyyətindən  daha  səmərəli  istifadə 

etmək üçün müştərək müəssisələrin iri miqyasda inkişaf etdirilməsi olduqca 

zəruridir.  Bu  məqsədlə  dövlətin  iqtisadi  siyasətinin  tərkib  hissəsi    kimi 

müştərək  müəssisələrin  inkişaf  strategiyası  işlənib  hazırlanmalı  və  orada 

aşağıdakı önəmli məsələlər öz əksini tapmalıdır. 

Birincisi, Azərbaycanda müştərək müəssisələrin yaradılması və fəaliy-

yəti sosial yönümlü bazar iqtisadiyyatı modelinin strateji prinsiplərinə əsas-

lanmalıdır. Daha doğrusu, müştərək müəssisələr xarici kapitalın ölkə iqtisa-

diyyatına axınının gücləndirilməsi və onun fəallığının artırılması, idxal-ixrac 

ə

məliyyatlarının  səmərəliliyinin  yüksəldilməsi,  daxili  istehlak  bazarının  

sivil qaydalarla qorunması, milli dövlət mənafeləri baxımından iqtisadi təh-

lükəsizliyin təmin edilməsi üçün əlverişli zəmin yaratmalıdır. 

İ

kincisi,  istehsal  sahələrinin  səciyyəvi  xüsusiyyətləri,  ölkənin  iqtisadi  

durumu  və  əhalinin  psixoloji  hazırlığı  nəzərə  alınmaqla  dövlət  mülkiyyə-

tinin özəlləşdirilməsi geniş vüsət almalıdır. 

Üçüncüsü,  son  vaxtlar  elmi-texniki  tərəqqinin  nailiyyətləri  əsasında 

firmalararası əlaqələrin və sazişlərin keyfiyyətcə yeni formaları təzahür edir, 

ölkənin,  sahənin  və  müəssisənin  rəqabətqabiliyyətinin  yüksəldilməsində 

mütərəqqi  texnologiyaların  rolu  artır,  iqtisadi  artımın  xarakteri  dəyişir, 

«ictimai tərəqqi» anlayışı və onun meyarları barədə yeni baxışlar çıxır, ba-

zarların  qloballaşması  prosesi  baş  verir.  Belə  bir  şəraitdə  müstəqil  Azər-

baycan  dövləti  dünya  iqtisadiyyatının  inkişaf  strategiyasına  uyğun  özünün 

investisiya  siyasətini  həyata  keçirməlidir.  Bu  gün  Azərbaycan  sənayesi  və 

sahibkarları istehsal sahələrinin  yeni texnologiyalarla silahlanması, köhnəl-

miş texnikanın yeni daha məhsuldar texnika ilə əvəz edilməsi zəruriyyəti ilə 

qarşılaşır.  Çünki  sənayenin  istehsal  fondlarının,  əsas    kapitalının  75  faizi 

köhnəlib, rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsalı üçün qətiyyən yaramır.  

İ

qtisadi  sistemin  transformasiyasında,  milli  iqtisadiyyatın  formalaş-

ması və inkişafında investisiya amili həlledici rol oynamalıdır. Sərt maliyyə-

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

112 

kredit  siyasətinin  yeridilməsi,  qiymətlərin  liberallaşdırılması  ölkənin  inno-

vasiya sferasında  yaranmış kapitalın tədricən tükənməsinə səbəb olmuşdur. 

İ

nnovasiya sferasında acınacaqlı vəziyyət yaranmışdır.  

Elmin inkişafına büdcə ayırmalarının qalıq prinsipindən imtina etmək, 

innovasiya  sferasının  sürətlə  dağılması  prosesinin  qarşısını  tezliklə  almaq 

gərəkdir.  Fikrimizcə,  mühüm  xalq  təsərrüfat  əhəmiyyətli  tədqiqatların  və 

elmi araşdırmaların məqsədli maliyyələşdirilməsi üçün dövlət büdcəsinin və 

yerli  büdcələrin  strukturunda  inkişaf  fondu  ilə  yanaşı  «Elmi-tədqiqat  və 

təcrübə-konstruktorlar işləri» fondu yaratmaq vacib olardı.  

Müştərək müəssisələr ekoloji cəhətdən təmiz, az tullantılı və tullantısız 

texnologiyalardan  istifadə  etməklə,  dünya  sivilizasiyasını  böyük  təhlükə 

qarşısında  qoyan  və  ümumbəşəri  xarakter  alan,  ekoloji  problemin  həllində 

müstəsna rol oynamalıdır.  

Hal-hazırda  xarici  investisiyalı  müəssisələrə  milli  rejim  verilmişdir. 

Bu, xarici investisiyalı müəssisələrlə milli müəssisələr arasında operativ ola-

raq iqtisadi əlaqələr qurulmasına, rəqabət mühitinin formalaşmasına, ölkədə 

təsərrüfat  fəaliyyəti  azadlığının  və  sahibkarlığın  inkişafını  təmin  etməyə 

müsbət təsir göstərir. 

Müştərək  müəssisələrin  səmərəli  inkişafı  onların  səmərəli  tənzimlən-

mə mexanizminin  mövcud olduğu şəraitdə  mümkündür. Müştərək müəssi-

sələrin inkişafının tənzimləmə mexanizminə aşağıdakılar aiddir: 

1.  Müştərək müəssisələrin inkişafının öncül istiqamətlərinin müəyyən 

edilməsi, onların  yaradılması, fəaliyyət istiqamətlərinin əlaqələndirilməsinə 

aid tədbirlər və dövlət qeydiyyatı; 

2.  Xarici  investorlarla  hesablaşma  mexanizmi  (valyuta  tənzimlən-

məsi); 

3.  Xarici investisiyanın təminat sistemi; 

Müştərək  müəssisələrin  inkişafında  vergi  dərəcəsi,  rentabellik  səviy-

yəsi və valyuta tənzimlənməsi əhəmiyyətli rol oynayır. 

Azərbaycan  Respublikasında  müştərək  müəssisənin  iştirakçısı  olan 

xarici  investorun  əldə  etdiyi  dividentə  görə  15  faiz  vergi  dərəcəsi  təyin 

edilmişdir.  Ayrı-ayrı  dövlətlərlə  bağlanmış  müqavilələrə  əsasən  ikiqat  ver-

ginin aradan qaldırılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan Respub-

likası Türkiyə, ABŞ, Böyük Britaniya və s. ölkələrlə ikiqat verginin aradan 

qaldırılması  haqqında  bağladığı  müqavilələrə  əsasən,  həmin  ölkələrin  in-

vestorları öz ölkələrində Azərbaycanda götürdüyü gəlirlərə görə tutulan ver-

gilərin  həcmindən  Azərbaycanda  alınan  vergilər  çıxılır  və  Azərbaycan 

tərəfindən  bu  gəlirlərə  görə  vergi  dərəcəsini  aşağı  salması  nəzərdə  tutulur. 

Müştərək  müəssisələrin  iştirakçısı  olan  xarici  investorun  əldə  etdiyi  divi-

dent,  faiz  və  digər  gəlirlərin  xaricə  köçürülməsində  heç  bir  məhdudiyyət 

yoxdur.  Xarici  investorlar  təsdiqləyici  sənədləri  təqdim  etmək  şərti  ilə  öz 

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

113 

vəsaitlərini  sərbəst  şəkildə  deportasiya  edə  bilər  və  milli  valyutada  əldə 

etdiyi gəlirləri xarici valyutaya edə bilər. 

Müştərək müəssisələrin  yaradılması və fəaliyyəti istiqamətlərinin əla-

qələndirilməsinə  aid  tədbirlər  müxtəlif  metodlar  vasitəsilə  həyata  keçirilir. 

Bunlara inzibati və iqtisadi metodlar aiddir.  İnzibati metodlar,  adətən ayrı-

ayrı istiqamətlərdə müştərək müəssisələrin inkişafının məhdudlaşdırılmasına 

yönəldilir.  Bunlara  müştərək  müəssisələrin  dövlət  qeydiyyatı,  təsərrüfat 

fəaliyyəti ilə məşğul olmaq üçün lisenziyanın verilməsi və s. aiddir. İqtisadi 

metodlar  isə  müştərək  müəssisələrin  inkişafına  dolayı  təsir  vasitələridir  və 

ayrı-ayrı  istiqamətlərdə  gəlirliliyin  azaldılması  və  ya  artırılması  yolu  ilə 

onların fəaliyyəti tənzimlənir. Əgər inzibati metodlar əsasən inkişafın məh-

dudlaşdırılmasına  yönəldilə  bilərsə,  iqtisadi  metodlar  həm  inkişafın  məh-

dudlaşdırılmasına, həm də stimullaşdırılmasına yönəldilə bilər. 

Hal-hazırda  Azərbaycan  Respublikasında  bəzi  sənaye  məhsulları  is-

tisna olmaqla, idxal olunan məhsullara 15 faiz idxal rüsumu müəyyən olun-

muşdur. Gömrük siyasəti Azərbaycanda istehsal olunmayan bəzi hazır məh-

sul,  xammal  və  materialların  idxalını  stimullaşdırmaqla  yanaşı,  yerli 

xammal və materiallardan səmərəli istifadəni və kənd təsərrüfatı istehsalının 

inkişafını stimullaşdırmağa yönəldilib. 

Müştərək  müəssisələrin  inkişafının  stimullaşdırılması  beş  istiqamətdə 

həyata keçirilə bilər: 

-  sənaye müəssisələrinin yaradılması və inkişafına; 

-  sənaye istehsalının ərazi quruluşunun təkmilləşdirilməsinə; 

-  sənaye məhsulunun ixracının genişləndirilməsinə; 

-  mənfəətin reinvestisiyası, yəni yığım prosesinin stimullaşdırılmasına; 

-  sənayenin sahə quruluşunun təkmilləşdirilməsinə. 

Xarici  iqtisadi  əlaqələrin  genişləndirilməsi  və  bu  əsasda  milli  iqti-

sadiyyatın dünya təsərrüfat sisteminə səmərəli şəkildə inteqrasiya olunması 

müstəqil  Azərbaycan  Respublikasının  iqtisadi  siyasətinin  strateji  istiqamət-

lərindən  biridir.  Respublikamızın  dünya  iqtisadiyyatına  inteqrasiyasının 

dərinləşməsi həm də ona görə əhəmiyyətlidir ki, ölkə iqtisadiyyatının xarici 

dövlətlərin  və  beynəlxalq  təşkilatların  üzünə  açmadan  və  onlarla  qarşılıqlı 

faydalı  əlaqələr  qurmadan  sivilizasiyalı  bazar  iqtisadiyyatının  sirlərini  öy-

rənmək, müasir texnika və mütərəqqi texnologiya əldə etmək yolu ilə sosial-

iqtisadi tərəqqiyə nail olmaq qeyri-mümkündür. 

Azərbaycan  dövlət  müstəqilliyinin  iqtisadi  əsaslarının  möhkəmləndi-

rilməsi  və  sosial-iqtisadi  inkişafın  təmin  edilməsi,  azad  bazar  münasibətlə-

rinə  söykənən  yeni  iqtisadi  sistemin  formalaşdırılması  probleminin  həlli 

mövcud  iqtisadi  potensiala  və  daxili  tələbata  uyğun  olaraq  iqtisadiyyatda 

köklü  struktur  dəyişiklikləri  aparılmasını,  mükəmməl  iqtisadi  təhlükəsizlik 

sisteminin yaradılmasını nəzərdə tutur. 

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

114 

Ş

übhəsiz,  müştərək  sahibkarlığın  inkişafı,  milli  iqtisadiyyatın  forma-

laşması  və  dayanıqlı  inkişafına,  əhalinin  məşğulluq  probleminin  çözülmə-

sinə, daxili istehlak bazarının yerli istehsal hesabına zənginləşməsinə, Azər-

baycanın  dünya  iqtisadiyyatına  inteqrasiya  prosesinin  sürətlənməsinə  əhə-

miyyətli kömək edəcəkdir. 

 

8.5. Müştərək biznes fəaliyyətinin tənzimlənməsi mexanizmi 

 

Müştərək  biznes  fəaliyyətinin  inkişaf  etdirilməsində  mühüm  məsələ-

lərdən biri xarici investisiyanın cəlb olunması sahəsində öncül istiqamətlərin 

müəyyən edilməsidir. Bu sahədə öncül istiqamətləri müəyyən edərkən me-

yarlar sistemini ayırmaq lazımdır ki, bunlara aşağıdakılar aiddir: 

−

 

sahə və istehsal növü; 

−

 

istifadə edilən texnika və texnologiyanın səviyyəsi; 

−

 

istehsalın  ərazi  üzrə  yerləşməsi  və  rayonun  iqtisadiyyatına  təsir 

xarakteri; 

−

 

istehsalın ixrac dairəsi; 

−

 

kapital qoyuluşlarının həcmi. 

Ölkə sənayesinin strukturunda öncül sahələrin müəyyən olunması mü-

rəkkəb və ziddiyyətli bir prosesdir. Uzun müddət ərzində verilən dövrə görə 

ə

n  səmərəli  qərarın  axtarışında  üstünlük  bir  sahədən  digər  sahəyə  verilir. 

Adətən ilkin mərhələdə iqtisadiyyatın ixtisaslaşması onun təbii üstünlükləri 

(təbii sərvəti, əlverişli coğrafi mövqeyi və s.) ilə əlaqədardır. Bu cür üstün-

lüklərin  mövcudluğu  sənayenin  inkişafına  əlverişli  şərait  yaradır.  Lakin 

ictimai tələbatların və istehsal texnologiyasının sürətli inkişafı və dəyişməsi 

bu  üstünlüklərin  uzunmüddətli  təsirini  məhdudlaşdırır.  Buna  görə  də  bir 

ölkənin  təsərrüfat  nailiyyəti  onun  beynəlxalq  əmək  bölgüsündə  daha  sə-

mərəli mövqe tutmasından əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır. 

Sənayedə müştərək biznes fəaliyyətinin inkişaf istiqamətlərini  müəy-

yən edərək perspektiv inkişaf istiqamətlərini əsas götürmək zəruridir. Ölkə-

də iqtisadi artımı təmin edən və yüksək səmərəli istehsal növlərinin inkişaf 

etdirilməsi müştərək biznes fəaliyyətinin inkişafı sahəsindəki siyasətin əsas 

istiqamətlərindən  olmalıdır.  Bunlar  əsasən  aşağıdakı  4  istiqamətdə  həyata 

keçirilməlidir: 

1.  Bir işçiyə düşən əlavə gəlirin yüksək olduğu sahələrin seçilməsi və 

bu istiqamətdə müştərək biznes fəaliyyətinin inkişafının stimullaşdırılması; 

2.  Çoxsahəli təyinata malik olan və sənayenin digər sahələrinin inki-

ş

afı üçün böyük əhəmiyyətə malik olan baza sahələrinin inkişaf etdirilməsi; 

3.  Potensial rəqabətqabiliyyətli sahələrin inkişaf etdirilməsi; 

4.  Xarici  ölkələrdə  mövcud  olan  tələblə  və  baş  verən  dəyişikliklərlə 

stimullaşdırılan sahələrin müəyyən edilməsi və inkişaf etdirilməsi; 

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

115 

 

80-cı  ilin  ortalarında  Azərbaycan  Respublikası  sənaye  məhsullarına 

tələbatının 65 faizini öz hesabına ödəyirdi. Sənayenin aparıcı sahələrinin re-

surslarının  formalaşmasında  uyğun  material  resurslarının  idxalı  xüsusilə 

vacib əhəmiyyət kəsb edir. Dövlətin investisiya fəaliyyəti istiqamətlərindən 

biri yerli xammal və materiallardan tam istifadəyə imkan verən son istehlak 

məhsullarının istehsalının təmin edilməsi ola bilər. Belə istehsal növlərinin 

inkişafı  əlaqədar  sahələrdə  müştərək  biznes  fəaliyyətinin  inkişafını  stimul-

laşdırır. Məsələn, toxuculuq sənayesində keyfiyyətli xammalın olmaması bu 

sahədə  son  istehlak  məhsullarının  istehsalının  inkişafına  ciddi  mənfi  təsir 

göstərir. Belə hal digər sahələrdə də mövcuddur. Hökumət bu sahələrin inki-

ş

af  proqramını  hazırlamalı  və  onların  yenidən  qurulması  üçün  istər  daxili, 

istərsə də xarici mənbələri səfərbər etməlidir. Beləliklə, mövcud istehsal re-

surslarının  məşğulluğunu  təmin  etmək  məqsədilə  həyata  keçirilən  belə 

layihələrdə müştərək biznes fəaliyyətinin yaradılması önəmli yer tutmalıdır. 

Mövcud şəraitdə valyuta daxil olmasına imkan verən ixrac sahələrinin 

və valyuta qənaətə imkan verən idxalı əvəz edən istehsal növlərinin inkişaf 

etdirilməsi mümkün əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, hazırda daxili bazarın 70 

faizi, o cümlədən ərzaq malları üzrə 90 faizi idxal hesabına formalaşır. Fik-

rimizcə, düzgün qeyd olunur ki, ölkə böyük həcmdə sərbəst resurslara malik 

olduqda,  bu  resurslardan  səmərəli  istifadə  yolları  mövcud  olmadıqda  belə 

onların  təsərrüfat  dövriyyəsinə  cəlb  edilməsi  məqsədi  ilə  idxal  məhdudlaş-

dırıla bilər. 

Hazırda  sənaye  istehsalının  ərazi  quruluşunun  təkmilləşdirilməsi  mü-

hüm əhəmiyyət kəsb edir. Bakı şəhərinin sənaye məhsulunun ərazi qurulu-

ş

unda  xüsusi  çəkisi  70  faiz  təşkil  edir.  Həyata  keçirilən  kapital  qoyuluşla-

rının  ərazi  quruluşu  Bakı  şəhərinin  sənaye  məhsulu  həcmində  xüsusi  çəki-

sinin daha da artmasına gətirib çıxaracaqdır. Təcrübə göstərir ki, bazar qüv-

vələri  sənayenin  ərazi  quruluşunda  disproporsiyaların  artmasına  gətirib 

çıxarır. Xüsusilə müştərək biznes fəaliyyəti əsasən yüksək inkişaf etmiş ra-

yonlarda yaradılır. Buna görə də sənaye istehsalının ərazi quruluşunun tək-

milləşməsinə  və  rayonların  mövcud  resurslarından  səmərəli  istifadə  olun-

masına nəzərə çarpacaq təsir göstərən müştərək biznes fəaliyyətinin inkişa-

fının dəstəklənməsi zəruridir. 

Sənaye  istehsalının  texniki-iqtisadi  səviyyəsinin  yüksəldilməsində 

müştərək  biznes  fəaliyyətinin  istifadə  etdiyi  texnika  və  texnologiyanın 

səviyyəsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanda xarici texnologiyanın 

cəlb  olunmasına  dair  əsasnamənin  qəbul  olunması  və  elmi-texniki  tərəqqi-

nin  müasir  nailiyyətlərinin  müştərək  müəssisələrdə  tətbiqinin  stimullaşdı-

rılması  üçün  tədbirlər  kompleksinin  işlənib  hazırlanması  məhsulun  key-

fiyyəti  və  rəqabətqabiliyyətinin  dünya  standartlarına  çatdırılmasında  həll-

edici amildir.  

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

116 

Xarici investisiyanın həcmi artdıqca onun ödənmə müddəti də artır. Bu 

baxımdan  respublika  sənayesinin  inkişafına  əhəmiyyətli  təsir  göstərən  iri 

müştərək  biznes  fəaliyyətinin  yaradılması  stimullaşdırılmalıdır.  Ümumiy-

yətlə, sahibkarlığa edilən güzəşt və yardımlar xüsusi olaraq xarici investisi-

yanın  cəlb  olunması  üçün  yox,  dövlətin  iqtisadi  inkişafının  stimullaşdırıl-

ması  siyasətilə  əlaqədar  olmalıdır.  Həm  birbaşa  xarici  investisiyanın  cəlb 

olunmasına,  həm  də  ölkənin  sosial-iqtisadi  inkişafına  daha  çox  təsir  edən 

siyasət, ayrı-ayrı xüsusi həvəsləndirici tədbirlərin məcmusu yox, iqtisadi ar-

tım strategiyasının üzvi elementidir.