AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naz
Yüklə 4,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
10.3. Kommersiya-vasitəçilik təşkilatlarının biznes fəaliyyətində rolu
Kommersiya-vasitəçilik strukturlarının fəaliyyət strategiyası bazarın bütün iştirakçılarına, ilk növbədə malgöndərənlərə və istehlakçılara xid- mətin göstərilməsidir. Kommersiya strukturlarının işinin keyfiyyəti bilavasitə azad satış qay- dasında reallaşdırılan əmtəələri axtarıb tapmaq, sənaye və kənd təsərrüfatı müəssisələrini, kooperativləri, fərdi əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxsləri ə hali üçün zəruri olan əmtəə istehsalında maraqlandırmaq bacarığından ası- lıdır. Bu vəzifələrin öhdəsindən gəlmək üçün kommersiya işçiləri iqtisadi rayonların təbii sərvətlərini yaxşı bilməli, sənaye və kənd təsərrüfatının müasir inkişaf səviyyəsini, müəssisələrin istehsal imkanlarını və istehsal etdikləri məmulatların çeşidini real qiymətləndirməyi bacarmalıdırlar. Mal göndərənləri və onların imkanlarını öyrənmək üçün kommersiya xidməti işçiləri əmtəə birjalarının, yarmarkaların, satış-sərgilərin və yeni malların baxış-sərgilərinin işində iştirak etməli, kütləvi informasiya vasitə- lərində reklam elanlarını diqqətlə izləməli, tələb və təklif bülletenlərində, birja məlumatlarında, prospekt və kataloqda olan informasiyaları nəzərdən qaçırmamalıdırlar. Ə mtəə bazarlarının tutumunun öyrənilməsi və proqnozlaşdırılması, reklam-informasiya fəaliyyətinin inkişafı və təkmilləşdirilməsi, mal göndə- rənlərlə istehlakçılar arasında alqı-satqı işinin əlaqələndirilməsi kommer- siya xidmətinin əsas vəzifələrinə daxildir.
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 141
Kommersiya fəaliyyətinin keyfiyyətinin artırılması onun texnologi- yasınının daim təkmilləşdirilməsini, idarəetmənin yeni texnikasından, avtomatlaşdırılmış idarəetmə sistemindən, kommersiya işçilərinin avtomat- laşdırılmış iş yerlərindən istifadə olunmasını, kommersiya proseslərinin, o cümlədən əmtəələrin topdansatış və pərakəndə satışın idarə olunmasının kompyuterləşdirilməsini tələb edir. Kommersiya əməliyyatlarının kom- pyuterləşdirilməsi kommersiya məlumatlarının işlənməsi və ötürülməsi üzrə informasiya sisteminin yaradılmasına imkan verir ki, bu da öz növbəsində ə mtəə tədavülü sferasında bazar, marketinq fəaliyyətinin texniki əsasını təşkil edir. Hər bir təşkilati strukturun əsas tərkib elementləri idarəetmə orqanı, icraçılarla daxili struktur bölmələri hesab edilir. Topdansatış-kommersiya müəssisəsində idarəetmənin təşkilati strukturu vahid dinamik sistem kimi fəaliyyət göstərən və böyük bazar tələbini ödəməyə istiqamətlənmiş, habelə nəzərdə tutulan gəlirin alınmasını təmin edən və cəmiyyət qarşısındakı so- sial missiyanı yerinə yetirən qarşılıqlı əlaqəli elementlərin məcmusunu ifadə edir.
Təşkilati strukturun qurulması aşağıdakı amilləri nəzərə almaqla həyata keçirilməlidir: − kommersiya-vasitəçilik fəaliyyətinin tipi; − realizə və alınan məhsulların həcmi və nomenklaturası; − mümkün və faktiki malgöndərənlərin və istehlakçıların sayı; − işçilərin sayı; − topdansatış ticarətin ən optimal forması və yükün effektiv daşınma üsulu; − bazar infrastrukturunun əsas elementlərinin mövcudluğu; − göstərilən xidmət; − müştərilərə servis və keyfiyyətli təminat. Topdan vasitəçilik təşkilatlarının təşkilati strukturunun effektiv fəa- liyyətini qiymətləndirərkən aşağıdakı amillərin nəzərə alınması zəruridir: 1. Fəaliyyət növü, yəni malın alqı-satqısı sahəsində yerinə yetirilən ə sas funksiyalar, həmçinin müştərilərə kommersiya-servis xidmətinin göstərilməsi. 2. Kommersiya strukturunun təşkilati quruluşu və onların ixtisas- laşması. İ stehlak mallarının ticarət təcrübəsi qarışıq, universal, ixtisaslaş- dırılmış və dar ixtisaslaşdırılmış firmalara ayırmağa imkan verir. - Qarışıq topdansatış müəssisələrinin çeşidində həm ərzaq və həm də qeyri-ərzaq mallarının qrupları olur.
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 142
- Universal topdan ticarət vasitələri (topdan tacirlər, topdan müəs- sisələr, distribüterlər) çoxlu xidmət göstərirlər (malların alışı, daşınması, saxlanması, komplektləşdirilməsi, kreditləşdirilməsi və s.). - İxtisaslaşdırılmış və ya bir qrup xidmətlə məhdudlaşdırılmış (dar ixtisaslaşdırılmış) topdan vasitəçilər (informasiya-kontrakt, informasiya, mal axtarışı, vasitəçilər, poçtla ticarət, lizinq və s.). Məsələn, informasiya-kontrakt topdan vasitəçilər-komissionerlər mal verənləri, mal alanları axtarır və öz adından kontrakt, müqavilə bağlayır. Malın dəyərinin ödənilməsi iki tərəfdən birinin hesabına ola bilər. İn- formasiya vasitəçiləri-brokerlər bazarın konyukturası haqqında informasi- yaya malik olurlar. Malı müstəqil almadan mal verənin malının satılmasına yardımçı olurlar. 3. Tabeçilik əlamətlərinə görə topdan ticarət vasitəçiləri aşağıdakı kimi ola bilər: a) müstəqil b) formal müstəqil c) müstəqil olmayan
Müstəqil vasitəçilər öz fəaliyyətini alqı-satqı müqaviləsi əsasında həyata keçirir, yəni malı alıcı kimi alır, onun mülkiyyətçisi olur və öz bildiyi kimi ona sərəncam verir. Bunlara topdansatış müəssisələrinin əksəriyyəti, distribüterlər, topdan-tacirlər və s. aiddir. Bir qayda olaraq müstəqil topdan- satış vasitəçilər malların alışından onun satışına qədər bütün xidməti tam yerinə yetirirlər. Formal müstəqil vasitəçilər istehsal müəssisəsi tərəfindən vəkil edilmiş şəxslə və ya agentlə müxtəlif növ bağlanmış müqavilələr əsasında (müqavilə-tapşırıq, müqavilə-komissiya, müqavilə-konsiqnasiya və s.) məh- sulun satışını həyata keçirir. Onların əsas funksiyası-komisyon haqqı al- maqla alqı-satqı prosesinə kömək etməkdir. Müstəqil olmayan vasitəçilər fəaliyyət göstərdiyi rayondan asılı ol- mayaraq müddətli və müddətsiz müqavilələr əsasında məhsulun satışını həyata keçirir. Bunlara misal olaraq broker və konsiqnatoru göstərmək olar. Broker marağı olan satıcıları və alıcıları axtarmaqla məşğul olur və onlara müqavilə bağlamaqda köməklik göstərir. Broker sazişdə iştirak etmir, yəni müqaviləni imzalamır, malın dəyərinə görə hesablaşmır və onun fəaliyyəti əsasən tələb və təkliflə əlaqədardır. Brokerə kim onu bu işə cəlb edibsə, o da haqq ödəyir. Konsiqnator – topdan ticarət vasitəçisidir, müqavilə əsasında fəa- liyyətini həyata keçirir, bu müqaviləyə görə mal verən malı konsiqnatorun anbarına göndərir və o, konsiqnasiya müqaviləsi əsasında satıcının hesabına öz adından həmin malı satır. 4. Təşkilati strukturuna görə topdansatış ticarəti müəssisələri aşağıdakı müxtəlif təşkilati-hüquqi formalarda ola bilər: Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 143
- səhmdar; - assosiasiyaların tərkibində; - konsernlərin tərkibində; - topdan ticarət bazarları; - ticarət evləri; - holdinqlərin tərkibində; - topdan ticarət üzrə mağaza anbarları.
– Əsas etibarilə kənd təsərrüfatı məhsulları və ərzaq mallarının topdan alqı-satqısını təşkil edən və müəyyən qaydalar üzrə fəaliyyət göstərən kommersiya-təsərrüfat strukturudur. Onların əsas funksiyaları aşağıdakılardır:
ə rzində əhalinin həmin mallarla fasiləsiz olaraq təmin edilməsi; b) malın yeridilməsi prosesinin sadələşdirilməsi və ucuzlaşdırılması; c) real bazar qiymətlərinin formalaşması; ç) mallara tə ləb və təklif haqqında düzgün informasiya əldə edilməsi. Topdan ticarət bazarlarının ali idarəedici orqanı səhmdarların ümumi yığıncağıdır. Burada direktorlar şurası, idarə heyəti və təftiş komissiyası seçilir. Direktorlar şurası baş direktoru seçir, o, isə bazarı idarə edir və onun təsərrüfat-təşkilat fəaliyyətinin təşkilinə bilavasitə məsuliyyət daşıyır. Holdinq – müəssisələrin özlərini deyil, onların kapitalını birləşdirən birlikdir. Topdan ticarətdə holdinq əmlakın özünün birləşməsi yolu ilə və yaxud ayrı-ayrı müəssisələrin mülkiyyətini birləşdirməklə aksioner kapita- lında daha yüksək kapitala nail olmaq məqsədi güdür və beləliklə, birliyin fəaliyyətində maliyyə nəzarəti həyata keçirir. Holdinqlər inkişaf etdikcə onlar ticarət – maliyyə – sənaye qruplarına çevrilə bilər ki, onlara topdan və pərakəndə ticarət firmaları, sənaye müəs- sisələri, banklar, sığorta şirkətləri, nəqliyyat təşkilatları və s. daxil ola bilər. Holdinqin funksiyaları aşağıdakılardır: a) müəssisənin maliyyə möhkəmliyinin təmin edilməsi; b) istehsal-təsərrüfat və maliyyə fəaliyyətinə nəzarət edilməsi; c) investisiya fəaliyyəti; ç) bazar konyukturunun və marketinq tədqiqatlarının öyrənilməsi; d) xarici ticarət fəaliyyətinin təşkil edilməsi; e) müxtəlif səhmdar cəmiyyətlərinin təsis edilməsi, səhmlərin buraxılması və onların satılması. Holdinqin idarəetmə orqanı aşağıdakılardır: 1. holdinqin prezidenti-nizamnaməyə əsasən birliyə ümumi rəhbərlik edir; 2. idarə heyəti – topdanholdinqi cari, operativ idarəetməni həyata keçirir; Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 144
3. müşayiətedici şura-nümayəndəli orqandır, prezident və idarə heyəti üzvləri ilə kontrakt bağlayır, öz nümayəndələrini qız müəssisələrə təyin edir. Topdan ticarət üzrə mağaza – anbarlar “keş end kerri” (ödə və apar) topdan halqanın bir növüdür. Onlar köhnə ticarət təşkilatlarının anbarları ə sasında yaradıla bilər və malların satışı, istehsalı və ya informasiya funk- siyasını yerinə yetirə bilər. Mülkiyyət formalarına görə onlar dövlət, səhmdar cəmiyyətləri və məhdud məsuliyyətli cəmiyyət kimi ola bilərlər. Onlar kiçik ticarət müəs- sisələrinə, ictimai iaşə, xidmət sferası və sahibkarlara xidmət edə bilərlər. Bazar iqtisadiyyatı ölkələrində kiçik, orta və iri topdan ticarət müəs- sisələri və ticarət mərkəzləri fəaliyyət göstərirlər. Kiçik topdan ticarət müəssisələrində 25 nəfərə qədər işçi işləyir. Mül- kiyyət forması yuxarıdakı üç növdən biri ola bilər. Belə müəssisənin yaradılması bir neçə mərhələdən keçərək işçilər arasında vəzifə və hüquqlar müəyyən edilir. İşçilərin funksiyaları əsas fəaliyyət sahələri üzrə bölüşdü- rülür: satış, alış, malların saxlanması və istehlakçılara xidmət. Orta topdan ticarət müəssisəsində 25-100 nəfər işləyir. Bu müəssi- sələrdə müdiriyyət mövcud təşkilatı prinsipləri nəzərə alaraq kadrların yerləşdirilməsini həyata keçirməlidir. Orta topdan ticarət müəssisəsində fəaliyyət xarakteri xeyli mürəkkəbləşir. Müdiriyyət əsas fəaliyyət sahələri ilə yanaşı avadanlıqların modernizasiyası, binaların icarəsi, kadrların öy- rədilməsi və maddi təminat məsələləri ilə də məşğul olur. İ ri topdan ticarət müəssisələri 100-dən çox işçini əhatə edir və geniş təsərrüfat fəaliyyətinə malikdirlər. Belə müəssisələrin təşkili daha mühüm təsərrüfat fəaliyyəti sahələrini əhatə edir və ixtisaslaşdırılmış idarəetmə kadrlarına malik olur. Adətən iri topdan ticarət müəssisələri şirkətlərdən ibarət olur ki, bu da böyük maliyyə vəsaiti tələb edir. İdarəedici direktor şir- kətin sahibkarları kimi çıxış edir. O, prezidenti və şirkəti idarə etmək üçün müdiri təyin edir. Digər idarəetmə üzvləri firmada məsul vəzifə tuturlar. Belə topdan ticarət müəssisələrində işçilərin sayı bir neçə min nəfər olur. Bazar iqtisadiyyatı ölkələrində, xüsusilə də ABŞ-da topdan ticarət mərkəzləri fəaliyyət göstərirlər. Pərakəndə ticarət müəssisələri çoxlu tip malları topdan ticarət mərkəzlərindən alırlar, bu mərkəzlərdə daim malve- rənlərin nümayəndələri işləyirlər. Bir çox mal kateqoriyaları üzrə dünyada ə n böyük topdan ticarət mərkəzi Nyu-Yorkda yerləşir. Burada Manxetton rayonunda, Yeddinci Avenyu ətrafında bütün il boyu çoxlu malverənlərin ofisləri və nümayişetdirmə zalları işləyirlər. ABŞ-da bir neçə regional topdan ticarət mərkəzləri vardır, məsələn, Çikaqoda, Los-Ancelosda və Atlandda. Bunlardan ən böyüyü Dallas Market Centerdir, bu ümumi sahəsi 760 min kv.m olan altı bina kompleksindən ibarətdir. Onun həmişə açıq olan 2400 nümayişetdirmə zallarında və 2000- Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 145
dən çox müvəqqəti işləyən zallarında 26 min idxalçılar və istehsalçılar mallarını təqdim edirlər. Topdan ticarət mərkəzlərinin çoxunda ticarət yarmarkaları keçirilir. Burada topdan ticarət mərkəzlərinin daimi üzvləri, eyni zamanda nüma- yişetdirmə sahəsini icarəyə götürmüş firmalar iştirak edirlər. Burada tica- rətçilər təklif edilən mallarla tanış olur və sifarişlər verirlər. 10.4. Kommersiya fəaliyyətinin idarə edilməsinin təşkili Kommersiya fəaliyyətinin idarə edilməsinin təşkili aşağıdakı əsas elementləri əhatə edir: - vəzifələr; - ayrı-ayrı halqalarda vəzifələrə uyğun funksiyaların (işin) növləri; - istehsal və kommersiya şəraitinin dəyişilməsinə uyğunlaşmanı təmin edən təşkilati strukturun qurulması; - kommersiya fəaliyyətinə görə məsuliyyətin bölünməsi; - qəbul edilmiş qərarın, nəzarətin və koordinasiyanın səmərəliliyini təmin edən informasiyanın verilməsi sisteminin yaradılması. Kommersiya fəaliyyətinin təşkilinin əsas elementləri arasında təşki- latın strukturu üstün əhəmiyyətə malikdir, bunun əsasında kommersiya fəaliyyətinin idarə olunması, həmçinin təşkilatın vəsilələri arasında möhkəm ə laqələr həyata keçirilir. Təşkilatın strukturu, həmçinin müxtəlif vəzifələr və həmin vəzifələrin yerinə yetirilməsinin koordinasiyası arasında əmək bölgüsü üsullarının məcmusu kimi müəyyənləşdirilə bilər. Kommersiya xidmətinin təşkilati strukturunun qurulmasının əsasında aşağıdakı prinsiplər qoyulmalıdır: 1. Dəqiq formalaşmış məqsədin olması; 2. Kommersiya fəaliyyətinin idarə olunmasında azpilləlik; 3. Çeviklik; 4. İnformasiyanın ötürülməsini təmin edən və əks əlaqəsi olan effektiv rabitə sistemi; 5. Vahid tabeçilik prinsipi; 6. İdarəetmədə ayrı-ayrı vəsilələr arasında funksiyaların dəqiq bölünməsi; 7. Fəaliyyətin koordinasiyası. Biznes fəaliyyətinin istənilən növü (o cümlədən kommersiya) iki istiqamətdə ixtisaslaşır: 1. İş yerində yerinə yetirilən vəzifələrin sayı ilə müəyyən edilən işin genişliyi (üfüqi ixtisaslaşma); 2. İşin dərinliyi (şaquli ixtisaslaşma).
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 146
İş yerlərinin ixtisaslaşması ilə yanaşı şöbələrin ixtisaslaşması və onların ölçülərinin müəyyən edilməsi mühüm rol oynayır. Hazırkı vaxtda müəssisənin kommersiya bölmələrinin ixtisaslaşmasına aşağıdakı yanaş- malar mövcuddur: 1) funksional ixtisaslaşma – bölmələrin qruplaşdırılması yerinə yetirilən funksiyalar üzrə həyata keçirilir; 2) əmtəə ixtisaslaşması böl- mələr, məhsullar, yaxud mallar üzrə qruplaşdırılan zaman həyata keçirilir. Qeyd edilən yanaşmalardan hər birinin özünəməxsus üstünlükləri və nöqsanları vardır. Funksional ixtisaslaşmanın üstün cəhətləri xüsusi məsələlərin həllindən rəhbərin azad edilməsi, həmçinin geniş profilli mütə- xəssislərə tələbatın azalmasından ibarətdir; nöqsan cəhəti isə işçilərin kon- kret funksiyalar üzrə cəmlənməsidir ki, bütövlükdə müəssisənin fəaliyyə- tinin perspektivlərini görməyə imkan vermir. Buna görə də ayrı-ayrı böl- mələrin fəaliyyətinin koordinasiyası tələb olunur. Ə mtəə ixtisaslaşmasının üstün cəhəti ondan ibarətdir ki, bölmə daxi- lində fəaliyyətin razılaşdırılmasını və işin nəticələrinin qiymətləndirilməsini ə həmiyyətli dərəcədə yüngülləşdirir; nöqsan cəhəti isə maliyyə və əmək resurslarına tələbatın böyük olmasıdır. Müəssisənin ölçüsünün artması kommersiya xidmətinin inkişafı üçün şə rait yaradır, bölmələri diferensiallaşdırır. İxtisaslaşmanın dərinləşməsi kommersiya xidmətində işlərin standartlaşdırılması imkanının artmasına gətirib çıxarır. Müəssisənin kommersiya xidmətinə daxil olan şöbələrin təşkilati quruluşunun formalaşması iki aspekti əhatə edir: müəssisənin idarə edilməsi strukturunda bölmənin yerinin müəyyənləşdirilməsi; ayrı-ayrı bölmələr və ə məkdaşlar arasında funksiyaların bölünməsi. Kommersiya xidmətinə daxil olan şöbələrin təşkilati strukturunun qu- rulmasına bir sıra amillər təsir edir ki, onlar aşağıdakı istiqamətlər üzrə qruplaşdırılır: texniki, iqtisadi, istehsalın təşkili. Texniki amillər texnika, texnologiya və sahə strukturu, buraxılan məhsulun və istehlak olunan material-texniki resurslar təyinatı və miq- darının təsirini müəyyən edir. İ qtisadi amillərə: buraxılan məhsula tələbatın səviyyəsi, göndərilən məhsula və alınan material-texniki resurslara görə hesablaşma forması ixraca göndərilən məhsulların payı və s. aiddir. İ stehsalın təşkili amillərinə istehsalın tipləri, ixtisaslaşmanın səviyyəsi, istehsalın və anbarların ərazi yerləşdirilməsi daxildir. Kommersiya xidmətinin strukturuna çoxsaylı amillərin təsiri şöbələrin strukturunun xeyli miqdarda müxtəlif olmasına gətirib çıxarır. Məsələn, müəssisənin təchizat şöbəsinin funksional strukturunu aşağıdakı kimi səciyyələndirmək olar:
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 147
Şə kil 1. Təchizat şöbəsinin funksional strukturu
Sənaye müəssisələrinin maddi-texniki təminatı kommersiya fəaliy- yətinin əsas istiqamətlərindən biridir. Onun əsas funksiyası isə xammal, material, yanacaq və komplektləşdirici məmulatların tədarükündən ibarətdir. Müəssisələrdə təchizat şöbələrinin təşkilati cəhətdən qurulmasının sistem- ləşdirilməsi iki daha tipik sxemi ayırmağa imkan verir. Təşkilati strukturun birinci sxeminin fərqləndirici xüsusiyyəti maddi- texniki təminat şöbəsinə daxil olan bölmələrin (qrup, yaxud büro) funksional ixtisaslaşması sayılır. Bu sxem üçün material resurslarına tələ- batın, operativ-tədarük işlərin, anbarlaşdırmanın planlaşdırılması funksiyası səciyyəvidir. Plan qrupu xammal və material bazarlarını öyrənir, müəssi- sənin material resurslarına tələbatını müəyyənləşdirir; operativ-tədarük (material) qrupu xammal, material və digər material qiymətləri alır; anbar- material resurslarını qəbul edir, saxlayır və sexlərə verirlər. Bütün qrupların fəaliyyəti sexin rəisi tərəfindən əlaqələndirilir. Təşkilati strukturun ikinci sxeminin xarakterik cəhəti ondan ibarətdir ki, maddi-texniki təminat şöbələrində onlara təhkim olunmuş materiallar çeşidi həcmində bütün funksiyaları yerinə yetirən material qrupları yaradılır. Bazar iqtisadiyyatı inkişaf etmiş ölkələrdə 1970-ci illərədək maddi- texniki təchizatın təşkilinin qeyri-mərkəzləşdirilmiş forması geniş yayılmışdır. Sənaye şirkətinə daxil olan hər bir müəssisə zəruri material resursları ilə özünü sərbəst təmin edirdi. Sonradan sənaye firmalarının ma- terial resursları ilə qeyri-mərkəzləşdirilmiş təminatı tədricən mərkəzləş- dirilmiş təminat sisteminə keçməyə başladı. Material resurslarının tədarükünün mərkəzləşdirilməsi xüsusi maddi-texniki təminat xidmətinin yaradılmasını şərtləndirdi. Kommersiya direktoru Təchizat şöbəsinin rəisi Sifariş qrupu
Planlaşdır- ma qrupu Operativ təchizat qrupu Dispetçer qrupu
Hazır məhsul anbarı
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 148
1980-ci illərdə Amerikanın sənaye firmaları arasında materialların idarə olunmasının yeni konsepsiyası yayılmağa başladı. Bu konsepsiya materialların tədarükünə, onların müəssisəyə çatdırılmasına və ehtiyatlara nəzarət edilməsinə vahid rəhbərliyin və koordinasiyanın qoyulmasını nəzərdə tutur. Yeni konsepsiya əsasında material resurslarının tədarükünün idarə edilməsini təşkil edən firmalarda materialların idarəedicisi meydana çıxır. Eyni zamanda, materialların idarəedicisi firmanın müəssisələrinə material resurslarının daşınması funksiyasını da öz əlinə alır, hansı ki, əv- vəllər bu işə istehsalat aparatı nəzarət edirdi. Belə yeniləşmənin nəticəsində material axınının operativ idarəedilməsi yaxşılaşmış, firmanın müəs- sisələrinə material resurslarının çatdırılması müddəti 40 faizə qədər azalmış və onların dövriyyəsi sürətlənmişdir. Araşdırmalar göstərir ki, material resurslarının tədarükünün təşkili müəssisənin fəaliyyətinə, buraxılan məhsulun keyfiyyətinə, əmək məhsul- darlığına, maya dəyərinə və mənfəətə təsir edir. Bazar münasibətləri şərai- tində maddi-texniki təminat şöbəsi material resurslarına tələbatı istehlakçı rolunda çıxış edən istehsalat bölmələrinin sifarişlərinə əsasən müəy- yənləşdirir. İ stehsalın təşkili və təchizatının bazar şəraitinə keçməsi müəssisənin həmin şəraitə uyğunlaşmasını tələb edir. Uyğunlaşmanın mühüm şərtlə- rindən biri müəssisənin təşkilati quruluşunun təkmilləşdirilməsi çərçivə- sində kommersiya xidmətinin strukturunun dəyişilməsi sayılır. Müəssisənin səmərəli idarə olunması metodlarından biri büdcə meto- dudur. Bu metodun mahiyyəti odur ki, müəssisənin böyük fəaliyyətinin idarə olunması (o cümlədən kommersiya) müxtəlif növ fəaliyyət və funksi- yaların reallaşması, onların müəssisənin təşkilati strukturuna dəqiq əlaqələn- məsinə görə məsuliyyət və fəaliyyətin nəticəsinə görə şəxsi məsuliyyətin müəyyən edilməsi vasitəsilə həyata keçirilir. Büdcə həm müəssisə üçün bütövlükdə və həm də onun bölmələri üçün tərtib edilir. Müəssisənin büdcəsi istehsal, təchizat, realizasiya və mali- yələşmə proseslərini əhatə edir. İ darəetmənin büdcə metodunun üstün cəhətləri çoxdur. O vəsaitlərdən daha qənaətlə istifadə etmək, israfçılığa yol verməmək və s. sahədə struktur bölmələrinin rəhbərlərinin məsuliyyətini artırır. Kommersiya müəssisəsinin güclü rəqabət şəraitində işləməsi üçün onun daha çevik və effektiv idarə edilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu sahədə müəssisə rəhbərlərinin, eləcə də idarəetmə kadrlarının əksəriyyətinin hazırlıq səviyyələri və təcrübələri heç də həmişə müasir tələblərə uyğun gəlmir. Müasir şəraitdə firmanın rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi isteh- salın təşkili və idarə edilməsinə yeni yanaşmalar tələb edir.
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 149
İ lk növbədə yeni yanaşma investisiya siyasətində, yəni müəssisələrin yeni texnika və texnologiya əsasında modernləşdirilməsi zamanı nəzərə alınmalıdır. Müəssisədə yenidənqurma və modernləşdirmə işlərinə başlamazdan ə vvəl «bütün işlər qaydasındamı gedir?» sualına cavab axtarılır. Bu suala düzgün cavab vermək üçün mövcud müəssisənin fəaliyyəti onun mənsub olduğu sahənin müəssisələrinin fəaliyyəti ilə müqayisə edilir. Çoxillik təc- rübə nəticəsində qərb şirkətləri belə nəticəyə gəlmişlər ki, əgər mövcud fir- manın təsərrüfat fəaliyyətinin nəticələri həmin sahənin digər firmalarından yüksək olarsa, onda hər hansı yenidənqurma işləri, ən müasir avadanlıq və texnologiyaların tətbiqi kommersiyanın idarəetmə strukturunda əsaslı dəyi- ş ikliklərə səbəb olmayacaq, əksinə kommersiya fəaliyyətinin effektivliyi xeyli yüksələcəkdir. Yüklə 4,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|