C++ proqramlaşdırma dili
İzahı: Proqramda int tipli x
Yüklə 362,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- H lli: ə
- 2.7 Sivol tipi il d dl r arasında laq ə ə ə ə ə ə
- H lli. ə
- 2.8 İnkrement v Dekrement. ə
- İnkrement
- 3.1 Ş rt operatoru. ə
- 3.1.1 Müqais operatorları ə
- 3.1.3 V operatoru ə
- H lli ə
|
İzahı: Proqramda int tipli x v
ə y d yiş nl ri elan edirik. Daha sonra ə ə ə
std::cin finksiyası il ə istifad çinin daxil etdiyi qiym ti ə ə
d yiş nin m nims dirik. y - x -in kvadratını ə ə ə ə ə ə m nims dirik v çap edirik. ə ə ə Çalışma 10. El proqram t rtib edin ki, istifad ə ə əçid n düzbucaqlının enini v uzunluğunu ə ə daxil etm sini ist sin. Daha sonra proqram düzbucaqlının sah sini ekranda çap etsin. ə ə ə H lli: ə #include int main(){
int en, uz, sahe; std::cout<< "Zehmet olmasa duzbucaqlnn enini daxil edin \n "
std::cin>>en; std::cout<< "Zehmet olmasa duzbucaqlnn uzunlugunu daxil edin \n " ; std::cin>>uz; sahe = en*uz; std::cout<< "Duzbucaqlinin sahesi = "
"
\n ;
0
} Proqramı icra ed k: ə Zəhmət olmasa düzbucaqlının enini daxil edin 56 Zəhmət olmasa düzbucaqlının uzunluğunu daxil edin 23 Düzbucaqlının sahəsi = 1288 Çalışma 11. Proqram t rtib edin. Proqramda double tipind n 3 d yiş n elan edin. Bu ə ə ə ə d yiş nl rin ikisin istifad çinin daxil etdiyi qiym tl r m nims din, 3 -y is istifad çinin ə ə ə
ə ə ə ə ə ə ə ə ə daxil etdiyi birinci qiym t il ikincinin f rqini m nims din. ə ə ə
ə H lli: ə
#include int
main(){
//deyishenler elan edek
double
x,y,z; std::cout<< "x -in qiymetini daxil edin \n " ; std::cin>>x; std::cout<< "y -in qiymetini daxil edin \n "
std::cin>>y;
// x ve y -in cemini z-te menimsedek z = x-y;
std::cout< " ile "
" -in ferqi " }
Proqramı icra ed k: x -in qiymetini daxil edin 2.45 y -in qiymetini daxil edin 1.23 2.45 ile 1.23 -in ferqi 3.68 -dir Çalışma 12. Proqram t rtib edin, proqramda simvol tipind n h r-hansı d yiş n elan edin ə ə ə ə ə v ona qiym t m nims din. D yiş nin qiym tini çap edin. ə ə ə ə ə ə ə
ə /* prg_2_5.cpp */ #include int main(){
// simvol tipli x deyisheni elan edirik
char x;
// x deyishenine 'R' qiymetini menimsedirik x =
'R' ; // x deyisheninin qiymetini cap edirik std::cout<< "x = "
< \n " ; } 2.7 Sivol tipi il d dl r arasında laq ə ə ə ə ə ə C++ dilind simvol tipin d d tipinin oxşarı kimi baxılır. Y ni h r bir simvolun bir d d ə ə ə ə ə ə ə ə qarşılığı var. Bu qarşılıq ASCİİ adlandırılan c dv l vast sil verilir(bax lav y ). Misal ə ə
ə ə Ə ə ə üçün 'a' simvolunun d d qarşılığı 97, 'R' simvolununku 82, '+' işar sinin is d d ə ə
ə ə ə ə
qarşılığı 43 -dür. C++ dilind somvol tipind n olan d yiş nl ri tam tipli d dl r kimi, h tta ə ə ə ə ə
ə ə ə ə
h r iki tipd n olan d yiş nl ri qarışıq hesablamalarda istifad ed bil rik. ə ə ə ə ə
ə ə ə Misal üçün qeyd etdik ki, 'a' simvolunun d d qarşılığı 97 -dir. Bel is onda int tipind n ə ə
ə ə ə h r-hansı y d yiş ni elan edib ona 3 il 'a' -nın c mini m nims dib n tic ni çap ets k ə ə ə ə ə ə ə ə ə
ə ekranda 100 qiym ti çap olunmalıdır. G lin bunu test ed k. ə ə
Çalışma 12. Proqram t rtib edin. Proqramda tam tipli y d yiş ni elan edib ona 3 il 'a' ə ə ə ə -nın c mini m nims din. N tic ni çap edin. ə ə ə ə ə H lli. ə /* prg_2_6.cpp */ #include int main(){
int
y; y =
3 +
'a' ; std::cout< C++ dilind ə
v
ə Dekrement adlandırılan xüsusi operatorlar var ki, onlar d yiş nl rin qiym tin müvafiq olaraq 1 vahid artırmaq v azaltmq üçün istifd olunur. ə ə ə ə ə ə Bunlar uyğun olaraq aşağıdakılardır: İnkrement - artırma ++ ,
azaltma
. Misal üçün inkrementd n istifd ed r k ə ə ə ə x -in qiym tin 1 vahid artırmaq ist s k aşağıdakı ə ə ə
kimi yaza bil rik. ə
v ya ə
Eyni qayda il dekrement x -in qiym tin 1 vahid azaldır, aşağıdakı kimi: ə ə x--; v ya -- ə
B s toplama, çıxma işar l rinin d yiş nd n vv l v ya sonra olmasının f rqi varmı? ə ə ə
ə ə ə ə ə ə ə g r bu operatorun m qs di sad c qiym ti d yişm kdirs onda işar ni sağda v ya Ə ə ə ə
ə ə ə ə ə ə ə ə solda yazmağın f rqi yoxdur. Lakin g r inkrement v ya dekrement hansısa ifad nin ə ə ə
ə ə daxilind dirs onda sağ,solun f rqi var. Bel ki, işr solda olanda ifad d d yiş nin ilkin ə ə ə ə ə ə ə ə ə qiym ti, sağda olanda is 1 vahid d yişdirilmiş yeni qiym ti hesablanır. ə ə
ə Çalışmalar. 1. İstifad çinin daxil etdiyi d din kvadratını ekranda çap ed n proqram t rtib edin. ə ə ə
ə ə 2. İstifad çinin daxil etdiyi 2 d din f rqini çap ed n proqram t rtib edin. ə ə ə
ə ə ə 3. 'A', 'c', 'F' simvollarının d d qarşılığını ekranda çap ed n proqram t rtib edin. ə ə
ə ə 4. 77, 81, 116 d dl rinin ASCİİ simvol qarşılığını ekranda çap ed n proqram t rtib edin. ə ə ə ə ə 5. İstifad çinin daxil etdiyi 3 d din c mini hesablayan proqram t rtib edin. ə ə ə ə ə 6. İstifad çinin daxil etdiyi 3 d din hasilini hesablayan proqram t rtib edin. ə ə ə
ə $3 Operatorlar. Proqramda h r-hansı m liyyat icra ed n kod hiss sin operator deyirl r. vv lki ə ə ə
ə ə ə ə Ə ə paraqrafda m nims tm , hesab, çap v.s. operatorlar il tanış olduq. Bu paraqrafda is ə ə ə
ə ə ş rt, dövr v seçim operatorları il tanış olacayıq. ə ə ə 3.1 Ş rt operatoru. ə Ş rt operatoru proqramda h r-hansı m liyyatı mü yy n ş rtd n asılı olaraq yerin ə ə
ə ə ə ə
ə yetirm y imkan verir. Misal üçün proqramda biz istifad çinin daxil etdiyi şifr nin ə ə ə
ə düzgünlüyün yoxlamaq lazım ola bil r v istifad çinin şifr ni düzgün daxil edib- ə ə ə
etm m sind n asılı olaraq proqram ona resurslardan istifad y icaz verm lidir, v ya ə ə
ə ə ə
ə ə ə tam ksin istifad çinin sistem daxil olmasının qarşısını almalı v inzibatçını insidentl ə ə ə ə ə ə bağlı m lumatlandırmalıdır. Bu zaman proqramın atacağı addım, y ni icra olunmalı kodun ə ə
istiqam ti ş rt operatoru il t nziml nir. ə ə ə ə ə Ş rt operatorunun sintaksis aşağıdakı kimidir: ə if (Şərt)
{ Proqram kodu } else { Digər proqram kodu } Bu zaman g r Ş rt öd n rs onda Proqram kodu yerin yetiril r, ks halda is Dig r ə ə
ə ə ə ə
ə ə ə
ə ə proqram kodu icra olunacaq. Misal üçün yuxarıda daxil etdiyimiz m s l ni ə ə ə proqramlaşdırmaq ist s k, kod bel olar: ə ə ə
(İstifadəçi_şifrəni_düzgün_daxil_edib) { Ona Sistemdən İstifadəyə icazə ver; } else { Sistemdən istifadəni qadağan elə; Inzibatçını məlumatlandır; } Sad proqram nümun si il tanış olaq. ə ə
Çalışma 1. El proqram t rtib edin ki, istifad çid n h r-hansı d d daxil etm sini ist sin. ə ə ə ə ə ə ə ə ə G R İSTİFAD ÇİNİN DAXİL ETDİYİ D D 10 -DAN BÖYÜKDÜRS , onda ekranda Ə Ə
Ə Ə Ə
Ə "BOYUKDUR" s trini çap etsin, KS HALDA is "KİCİKDİR" s trini çap etsin. ə Ə
ə H lli. ə vv lc ekranda bildiriş s tri çap ed k ki, istifad çi n iş görm li olduğunu bilsin. Ə ə ə
ə ə ə ə ə Misal üçün cout il "Zehmet olmasa her-hansi eded daxil edin" s trini çap etm kl ə ə ə ə istifad çiy d d daxil etm li olduğun bildir rik. Daha sonra cin il istifad çinin daxil ə ə ə ə ə ə ə ə etdiyi d di vv lc d n elan etdiyimiz x d yiş nin yerl şdir rik. Daha sonra if ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə operatorunun köm yi il x -in 10 -dan BÖYÜK olub-olmadığını yoxlayarıq. G R ə ə Ə Ə BÖYÜKDÜRS onda ekran "BOYUKDUR" s trini çap ed rik, KS HALDA is Ə ə
Ə ə "KICIKDIR" s trini çap ed rik. Burada x -in 10-dan böyük olması ş rtini yoxlamaq üçün ə ə ə müqais operatoru olan "böyükdür" - ">" operatorundan istifad ed c yik, aşağıdakı kimi: ə ə ə ə
if ( x >
10 ) { std::cout<< "BOYUKDUR" ; }
else { std::cout<< "KICIKDIR" ; }
Proqram kodu:
#include
int main(){
int
x;
// istifadeciden eded daxil etmesini xahish edek
// ve ededi x-e yerleshdirek std::cout<< "Zehmet olmasa her-hansi eded daxil edin" ; std::cin>>x; // sherti yoxlayaq ve teleb olunan kodu icra edek
if ( x >
10 ) { std::cout<< "BOYUKDUR" ; }
else { std::cout<< "KICIKDIR" ; }
} İzahı: Proqram icra olunanda istifad çid n h r-hansı d d daxil etm sini xahiş ed c k. ə ə ə ə ə
ə ə ə
İstifad çi daxil ed n d d x -d yerl şdiril c k. Daha sonra if operatoru il x-in 10-dan ə ə ə ə ə ə ə ə ə böyük olma ş rti yoxlanacaq. g r istifad çi 10-dan böyük d d daxil ed rs , misal üçün ə Ə ə
ə ə ə
ə ə
11 onda if operatorunun ş rti (x>10) öd nir v bu hal üçün n z rd tutulmuş kod icra ə ə ə ə ə ə olunur (Ekranda "BOYUKDUR" s tri çap olunur) else -nin daxilind verilmiş kod icra ə ə
Ə ə ə ə
ə ə ə
ə ə onda else -d gös tril n operator icra olunar cout<<"KICIKDIR"; . ə ə ə
Ş rt operatorundan istifad ed rk n h r-iki halı n z r almaq vacib deyil, y ni yalnız ə ə ə ə ə ə ə ə ə verilmiş ş rtin doğruluğunu yoxlamaq t l b olunursa onda sad c ə ə ə
ə ə
(şərt) {proqram kodu} sintaksisind n istifad olunur. Bu zaman if operatoru daxilind verilmiş proqram kodu ə ə ə yalnız ş rt doğru olduqda icra olunacaq. ə
if operatorunun ş rtini t rtib ed rk n müqais operatorlarından istifad olunur. C++ ə ə
ə ə dilind aşağıdakı müqais operatorları t yin olunub: ə ə ə Böyükdür: ">"
Kiçikdir: "<"
Böyük bərabərdir: ">="
Kiçik bərabərdir: "<="
Bərabərdir: "=="
Fərqlidir: "!="
Yuxarıdakı nümun d > operatorundan istifad y aid proqram nümun si il tanış olduq. ə ə
ə ə ə ə Dig r müqais oparatorlarının istifad si d analojidir. ə ə ə ə
ə ə ə
ə ə ə ə t rtib edin. ə
ə ə ə ə ə
ə ə olmasını mü yy n ed bilm liyik. g r cüt olsa onda ekranda "Cutdur", ks halda is ə ə ə ə Ə ə ə ə "Tekdir" s trini çap ed rik. d din cüt v ya t k olmasını bilm k üçün onu 2-y bölüb ə ə Ə ə ə ə ə ə alınan qalığı 0 qiym ti il müqais etm liyik. g r d di 2-y böldükd qalıqda 0 qalırsa ə ə ə ə Ə ə ə ə
ə ə onda d d cütdür, ks halda is t k. Ş rt operatoru bel olacaq ə ə ə ə ə ə ə
if (x%
2 ==
0 ) cout<< "Cut" ;
else cout<< "Tek" ;
ə ə ə
#include
int
main(){
int x;
std::cout<< "Zehmet olmasa her-hansi eded daxil edin" ; std::cin>>x; if (x%
2 ==
0 ) cout<< "Cut" ;
else cout<< "Tek" ;
3.1.2 Mür kk b ş rtl rin qurulması, m ntiq m liyyatları ə ə ə ə ə ə ə Və "&&" Və Ya "||" Inkar "!" Yuxarıdakı misallarda if operatorunda biz yalnız bir ş rtin öd nib-öd nm diyini yoxladıq. ə ə ə ə Misal üçün if (x > 10) ..., if (x % 2 == 0) ... v.s. Bir çox hallarda is biz bir neç ş rtin eyni ə ə
anda öd nm sini yoxlamaq t l b olunur. Misal üçün ə ə
Əgər ( (Sabah yağış yağacaq) VƏ YA (Külək əsəcəksə) ) onda { Gödəkcə geyin } Əks halda { Gödəkcə geyinmə } Bu misalda biz V YA m ntiq operatorunun köm yi il iki ş rtin eyni anda öd nm sini Ə ə ə ə ə ə ə yoxladıq. M ntiq operatorları il ist nil n sayda ş rti t l b olunan m ntiqi ardıcıllıqla ə ə ə ə ə ə ə
ə birl şdirib yekun mür kk b ş rt ala bil rik. ə ə ə
ə ə Misal üçün Əgər ( (Baki paytaxtdır) VƏ ( 6
-ə bölünür) Və ya ( 10
20 -dən kiçikdir)) onda {ekranda çap elə "Sabah hava isti olacaq" }
V operatoru bütün ş rtl rin öd nm sini t l b edir. Misal üçün g r bir neç ş rti V ə ə ə
ə ə ə ə ə ə ə ə
ə operatoru il aşağıdakı kimi birl şdirmişiks , ə ə
Əgər ( şərt1 Və şərt2 Və ... Və şərtn ) onda { Proqraq Kodu } Bu zaman Proqram Kodunun icra olunması üçün Ş rt1, Ş rt2, ... Ş rtn -in hamısı ə ə ə DOĞRU olmalıdır, öd nm lidir. g r bu ş rtl rd n heç olmasa biri YALAN qiym ti alarsa ə ə
ə ə ə ə
onda yekun ş rt yalan qiym ti alacaq, n tic d is Proqram Kodu icra olmayacaq. ə ə ə ə ə ə Misal üçün ((Bakı Paytaxtdır) V ( 2 böyükdür 5)) mür kk b ş rtinin qiym tnini hesablayaq. Bu Ə ə ə ə ə mür kk b ş rt 2 sad ş rtin V operatoru il birl şm sind n ibar tdir. Bakı Paytaxtdır ə ə ə ə ə Ə ə ə ə ə ə ş rti doğru qiym t alır, 2 böyükdür 5 ş rti is yalan. Yekun n tic YALAN qiym ti alır. ə ə ə ə ə ə ə V operatoru C++ dilind && kimi işar olunur. Misal üçün ş rt1 && ş rt2 kimi. ə ə
ə ə
ə ə ə
ə ə ə ə
ə proqram t rtib edin. ə
ə ə ə
ə ə ə ə ə ə ə h m d 15 -d n kiçik olduğunu yoxlamalıyıq. Tutaq ki, istifad çinin daxil etdiyi d di ə ə ə ə ə ə yadda saxlamaq üçün x d yiş nind n istifad edirik. Bu zaman x -in 5-d n böyük olması ə ə ə ə ə ş rtini (x > 5) , 15 -d n kiçik olması ş rtini is (x < 15 ) kimi ver bil rik. Bu iki ş rtin eyni ə ə ə ə ə ə ə anda öd ndiyini V operatoru il bu ş kild yoxlaya bil rik: (( x > 5) && ( x < 15)). ə Ə ə ə ə ə Proqram kodu aşağıdakı kimi olar:
#include int
main(){
int x;
std::cout<< "Her-hansi eded daxil edin \n "
std::cin>>x;
if (( x >
5 ) && ( x < 15 ))
"Sizin daxil etdiyiniz eded 5 ile 15 arasindadir" ;
else std::cout<< "Sizin daxil etdiyiniz eded 5 ile 15 arasinda deyil" ; } 3.1.4 V Ya operatoru ə V Ya operatoru V operatorundan f rqli olaraq heç olmasa bir ş rt doğru qiym t aldıqda ə ə
ə ə
öd nir. Misal üçün ((Bakı Paytaxtdır) V Ya ( 2 böyükdür 5)) ş rti doğru qiym t alır. Çünki ə ə ə ə
heç olmasa bir ş rt - Bakı Paytaxtdır ş rti doğru qiym t alır. ə ə ə V Ya operatoru C++ dilind || kimi işar olunur, ((Bakı Paytaxtdır) || ( 2 böyükdür 5)). ə ə
Çalışma 4. İstifad çinin daxil etdiyi d din 5-d n kiçik v ya 15-d n böyük olduğunu ə ə ə ə ə ə mü yy nl şdir n proqram t rtib edin. ə ə ə
ə ə
Yüklə 362,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|