C++ proqramlaşdırma dili


İzahı: Proqramda int tipli  x



Yüklə 362,54 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/10
tarix23.02.2020
ölçüsü362,54 Kb.
#30520
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
d book proqramlashdirma 23664


İzahı:

Proqramda int tipli 



x

 v  


ə

y

 d yiş nl ri elan edirik. Daha sonra 

ə

ə ə


std::cin 

finksiyası il  

ə

istifad çinin daxil etdiyi qiym ti 



ə

ə

x

 d yiş nin  m nims dirik. y -  x -in kvadratını 

ə

ə



ə ə

ə

ə



m nims dirik v  çap edirik.

ə

ə



ə

Çalışma 10. El  proqram t rtib edin ki, istifad

ə

ə



əçid n düzbucaqlının enini v  uzunluğunu 

ə

ə



daxil etm sini ist sin. Daha sonra proqram düzbucaqlının sah sini ekranda çap etsin.

ə

ə



ə

H lli:

ə

#include 

int

 main(){


int

 en, uz, sahe;

std::cout<<

"Zehmet olmasa duzbucaqlnn enini daxil edin 

\n

"

;



std::cin>>en;

std::cout<<

"Zehmet olmasa duzbucaqlnn uzunlugunu daxil edin 

\n

"



;

std::cin>>uz;

sahe = en*uz;

std::cout<<

"Duzbucaqlinin sahesi = "

<

\n



"

;

return

 

0

;



}

Proqramı icra ed k:

ə

Zəhmət olmasa düzbucaqlının enini daxil edin 



56 

Zəhmət olmasa düzbucaqlının uzunluğunu daxil edin 

23 

Düzbucaqlının sahəsi = 1288 



Çalışma 11. Proqram t rtib edin. Proqramda double tipind n 3 d yiş n elan edin. Bu 

ə

ə



ə

ə

d yiş nl rin ikisin  istifad çinin daxil etdiyi qiym tl r m nims din, 3 -y  is  istifad çinin 



ə

ə ə


ə

ə

ə ə



ə

ə

ə ə



ə

daxil etdiyi birinci qiym t il  ikincinin f rqini m nims din.

ə ə

ə

ə



ə

H lli:

ə

 

/* prg_2_4.cpp  */

#include 

int


 main(){

   


//deyishenler elan edek

   


    

double


 x,y,z;

    std::cout<<

"x -in qiymetini daxil edin 

\n

"



;

    std::cin>>x;

    std::cout<<

"y -in qiymetini daxil edin 

\n

"

;



    std::cin>>y;

    


// x ve y -in cemini z-te menimsedek

   z = x-y;

   

// z - in qiymetini cap edek

  std::cout<

" ile "

<

" -in ferqi  "



<" -dir"


;

}

Proqramı icra ed k:



ə

x -in qiymetini daxil edin

2.45

y -in qiymetini daxil edin



1.23

2.45 ile 1.23 -in ferqi 3.68 -dir



Çalışma 12. Proqram t rtib edin, proqramda simvol tipind n h r-hansı d yiş n elan edin 

ə

ə



ə

ə

ə



v  ona qiym t m nims din. D yiş nin qiym tini çap edin.

ə

ə



ə

ə

ə



ə

ə

H lli:



ə

/* prg_2_5.cpp  */

#include 

int

 main(){


   // simvol tipli x deyisheni elan edirik

   


char

 x;


   // x deyishenine 'R' qiymetini menimsedirik

   x = 


'R'

;

   // x deyisheninin qiymetini cap edirik



   std::cout<<

"x = "


<"

\n



"

;

}



2.7 Sivol tipi il   d dl r arasında  laq

ə ə ə ə

ə

ə

C++ dilind  simvol tipin   d d tipinin oxşarı kimi baxılır. Y ni h r bir simvolun bir  d d 

ə

ə ə ə



ə

ə

ə ə



qarşılığı var. Bu qarşılıq ASCİİ adlandırılan c dv l vast sil  verilir(bax  lav y ). Misal 

ə ə


ə ə

Ə

ə ə



üçün 'a' simvolunun  d d qarşılığı 97, 'R' simvolununku 82, '+' işar sinin is   d d 

ə ə


ə

ə ə ə


qarşılığı 43 -dür. C++ dilind  somvol tipind n olan d yiş nl ri tam tipli  d dl r kimi, h tta

ə

ə



ə

ə ə


ə ə ə

ə  


h r iki tipd n olan d yiş nl ri qarışıq hesablamalarda istifad  ed  bil rik.

ə

ə



ə

ə ə


ə

ə

ə



Misal üçün qeyd etdik ki, 'a' simvolunun  d d qarşılığı 97 -dir. Bel  is  onda int tipind n 

ə ə


ə ə

ə

h r-hansı y d yiş ni elan edib ona 3 il  'a' -nın c mini m nims dib n tic ni çap ets k 



ə

ə

ə



ə

ə

ə



ə

ə ə


ə

ekranda 100 qiym ti çap olunmalıdır. G lin bunu test ed k.

ə

ə

ə



Çalışma 12. Proqram t rtib edin. Proqramda tam tipli y d yiş ni elan edib ona 3 il  'a' 

ə

ə



ə

ə

-nın c mini m nims din. N tic ni çap edin.



ə

ə

ə



ə ə

H lli.

ə  

/* prg_2_6.cpp  */

#include 

int

 main(){


  

int


 y;

   y = 


3

 + 


'a'

;

   std::cout<

}

İnkrement_v_Dekrement.__ə'>2.8 İnkrement v  Dekrement.

ə

C++ dilind  

ə

İnkrement

 v  


ə

Dekrement

 adlandırılan xüsusi operatorlar var ki, onlar 

d yiş nl rin qiym tin müvafiq olaraq 1 vahid artırmaq v  azaltmq üçün istifd  olunur. 

ə

ə ə



ə

ə

ə



Bunlar uyğun olaraq aşağıdakılardır:

İnkrement

 - artırma 



++



Dekrement

 azaltma 

--

 .

Misal üçün inkrementd n istifd  ed r k 



ə

ə

ə ə



x

 -in qiym tin 1 vahid artırmaq ist s k aşağıdakı 

ə

ə ə


kimi yaza bil rik.

ə

x++;

 v  ya 

ə

++x;



Eyni qayda il  dekrement x -in qiym tin 1 vahid azaldır, aşağıdakı kimi:

ə

ə



x--;

 v  ya --

ə

x;

B s toplama, çıxma işar l rinin d yiş nd n  vv l v  ya sonra olmasının f rqi varmı? 

ə

ə ə


ə

ə ə ə ə ə

ə

g r bu operatorun m qs di sad c  qiym ti d yişm kdirs  onda işar ni sağda v  ya 



Ə ə

ə ə


ə ə

ə

ə



ə

ə

ə



ə

solda yazmağın f rqi yoxdur. Lakin  g r inkrement v  ya dekrement hansısa ifad nin 

ə

ə ə


ə

ə

daxilind dirs  onda sağ,solun f rqi var. Bel  ki, işr  solda olanda ifad d  d yiş nin ilkin 



ə

ə

ə



ə

ə

ə ə ə



ə

qiym ti, sağda olanda is  1 vahid d yişdirilmiş yeni qiym ti hesablanır.

ə

ə

ə



ə

Çalışmalar.

1. İstifad çinin daxil etdiyi  d din kvadratını ekranda çap ed n proqram t rtib edin.

ə

ə ə


ə

ə

2. İstifad çinin daxil etdiyi 2  d din f rqini çap ed n proqram t rtib edin.



ə

ə ə


ə

ə

ə



3. 'A', 'c', 'F' simvollarının  d d qarşılığını ekranda çap ed n proqram t rtib edin.

ə ə


ə

ə

4. 77, 81, 116  d dl rinin ASCİİ simvol qarşılığını ekranda çap ed n proqram t rtib edin.



ə ə ə

ə

ə



5. İstifad çinin daxil etdiyi 3  d din c mini hesablayan proqram t rtib edin.

ə

ə ə



ə

ə

6. İstifad çinin daxil etdiyi 3  d din hasilini hesablayan proqram t rtib edin.



ə

ə ə


ə

$3 Operatorlar.

Proqramda h r-hansı  m liyyat icra ed n kod hiss sin  operator deyirl r.  vv lki 

ə

ə ə


ə

ə

ə



ə Ə ə

paraqrafda m nims tm , hesab, çap v.s. operatorlar il  tanış olduq. Bu paraqrafda is  

ə

ə ə


ə

ə

ş rt, dövr v  seçim operatorları il  tanış olacayıq. 



ə

ə

ə



3.1 Ş rt operatoru.

ə

Ş rt operatoru proqramda h r-hansı  m liyyatı mü yy n ş rtd n asılı olaraq yerin  

ə

ə

ə ə



ə ə

ə ə


ə

yetirm y  imkan verir. Misal üçün proqramda biz  istifad çinin daxil etdiyi şifr nin 

ə ə

ə

ə



ə

düzgünlüyün yoxlamaq lazım ola bil r v  istifad çinin şifr ni düzgün daxil edib-

ə ə

ə

ə



etm m sind n asılı olaraq proqram ona resurslardan istifad y  icaz  verm lidir, v  ya 

ə ə


ə

ə ə


ə

ə

ə



tam  ksin  istifad çinin sistem  daxil olmasının qarşısını almalı v  inzibatçını insidentl  

ə

ə



ə

ə

ə



ə

bağlı m lumatlandırmalıdır. Bu zaman proqramın atacağı addım, y ni icra olunmalı kodun

ə

ə

 



istiqam ti ş rt operatoru il  t nziml nir.

ə

ə



ə ə

ə

Ş rt operatorunun sintaksis aşağıdakı kimidir:



ə

if

 (Şərt) 


    { Proqram kodu }

else

    { Digər proqram kodu }

Bu zaman  g r Ş rt öd n rs  onda Proqram kodu yerin  yetiril r,  ks halda is  Dig r 

ə ə


ə

ə ə ə


ə

ə ə


ə

ə

proqram kodu icra olunacaq. Misal üçün yuxarıda daxil etdiyimiz m s l ni 



ə ə ə

proqramlaşdırmaq ist s k, kod bel  olar:

ə ə

ə

if



 (İstifadəçi_şifrəni_düzgün_daxil_edib)

   {  Ona Sistemdən İstifadəyə icazə ver;   }



else

   {  Sistemdən istifadəni qadağan elə;

      Inzibatçını məlumatlandır;  }

Sad  proqram nümun si il  tanış olaq.

ə

ə

ə



Çalışma 1. El  proqram t rtib edin ki, istifad çid n h r-hansı  d d daxil etm sini ist sin. 

ə

ə



ə

ə

ə



ə ə

ə

ə



G R İSTİFAD ÇİNİN DAXİL ETDİYİ  D D 10 -DAN BÖYÜKDÜRS , onda ekranda 

Ə Ə


Ə

Ə Ə


Ə

"BOYUKDUR" s trini çap etsin,  KS HALDA is  "KİCİKDİR" s trini çap etsin.

ə

Ə

ə



ə

H lli.

ə   vv lc  ekranda bildiriş s tri çap ed k ki, istifad çi n  iş görm li olduğunu bilsin. 

Ə ə ə


ə

ə

ə



ə

ə

Misal üçün cout il  "Zehmet olmasa her-hansi eded daxil edin" s trini çap etm kl  



ə

ə

ə ə



istifad çiy   d d daxil etm li olduğun bildir rik. Daha sonra cin il  istifad çinin daxil 

ə

ə ə ə



ə

ə

ə



ə

etdiyi  d di  vv lc d n elan etdiyimiz x d yiş nin  yerl şdir rik. Daha sonra if 

ə ə ə ə ə ə

ə

ə



ə

ə

ə



operatorunun köm yi il  x -in 10 -dan BÖYÜK olub-olmadığını yoxlayarıq.  G R 

ə

ə



Ə Ə

BÖYÜKDÜRS  onda ekran "BOYUKDUR" s trini çap ed rik,  KS HALDA is  

Ə

ə

ə



Ə

ə

"KICIKDIR" s trini çap ed rik. Burada x -in 10-dan böyük olması ş rtini yoxlamaq üçün 



ə

ə

ə



müqais  operatoru olan "böyükdür" - ">" operatorundan istifad  ed c yik, aşağıdakı kimi:

ə

ə



ə ə

   


if

 ( x > 


10

 )

       { std::cout<<



"BOYUKDUR"

;  }


   

else

       { std::cout<<

"KICIKDIR"

;  }


Proqram kodu:

   


#include 

   


int

 main(){


      

int


 x;

   


      

// istifadeciden eded daxil etmesini xahish edek

      


// ve ededi x-e yerleshdirek

      std::cout<<

"Zehmet olmasa her-hansi eded daxil edin"

;

      std::cin>>x;



      

// sherti yoxlayaq ve teleb olunan kodu icra edek

      


if

 ( x > 


10

 )

         { std::cout<<



"BOYUKDUR"

;  }


      

else

         { std::cout<<

"KICIKDIR"

;  }


 }

İzahı: Proqram icra olunanda istifad çid n h r-hansı  d d daxil etm sini xahiş ed c k. 

ə

ə



ə

ə ə


ə

ə ə


İstifad çi daxil ed n  d d x -d  yerl şdiril c k. Daha sonra if operatoru il  x-in 10-dan 

ə

ə ə ə



ə

ə

ə ə



ə

böyük olma ş rti yoxlanacaq.  g r istifad çi 10-dan böyük  d d daxil ed rs , misal üçün

ə

Ə ə


ə

ə ə


ə ə

 

11 onda if operatorunun ş rti (x>10) öd nir v  bu hal üçün n z rd  tutulmuş kod icra 



ə

ə

ə



ə ə ə

olunur (Ekranda "BOYUKDUR" s tri çap olunur) else -nin daxilind  verilmiş kod icra 

ə

ə

olunmadan proqram bitir.  ks  halda is , y ni istifad çi 10-dan kiçik  d d daxil ed rs  



Ə ə

ə ə


ə

ə ə


ə ə

onda else -d  gös tril n operator icra olunar cout<<"KICIKDIR"; .

ə

ə ə


Ş rt operatorundan istifad  ed rk n h r-iki halı n z r  almaq vacib deyil, y ni yalnız 

ə

ə



ə ə

ə

ə ə ə



ə

verilmiş ş rtin doğruluğunu yoxlamaq t l b olunursa onda sad c  

ə

ə ə


ə ə

  

if

 (şərt)

      {proqram kodu}



sintaksisind n istifad  olunur. Bu zaman if operatoru daxilind  verilmiş proqram kodu 

ə

ə



ə

yalnız ş rt doğru olduqda icra olunacaq. 

ə

3.1.1 Müqais  operatorları

ə

if operatorunun ş rtini t rtib ed rk n müqais  operatorlarından istifad  olunur. C++ 

ə

ə

ə ə



ə

ə

dilind  aşağıdakı müqais  operatorları t yin olunub:



ə

ə

ə



Böyükdür:           

">"


Kiçikdir:           

"<"


Böyük bərabərdir:   

">="


Kiçik bərabərdir:   

"<="


Bərabərdir:         

"=="


Fərqlidir:          

"!="


Yuxarıdakı nümun d  > operatorundan istifad y  aid proqram nümun si il  tanış olduq. 

ə ə


ə ə

ə

ə



Dig r müqais  oparatorlarının istifad si d  analojidir.

ə

ə



ə

ə

Çalışma 2. İstifad çinin daxil etdiyi  d din cüt v  ya t k olduğunu t yin ed n proqram 

ə

ə ə


ə

ə

ə



ə

t rtib edin.

ə

H lli:

ə  Bu proqramı t rtib etm k üçün istifad çinin daxil etdiyi  d din cüt v  ya t k 

ə

ə



ə

ə ə


ə

ə

olmasını mü yy n ed  bilm liyik.  g r cüt olsa onda ekranda "Cutdur",  ks halda is  



ə ə

ə

ə



Ə ə

ə

ə



"Tekdir" s trini çap ed rik.  d din cüt v  ya t k olmasını bilm k üçün onu 2-y  bölüb 

ə

ə



Ə ə

ə

ə



ə

ə

alınan qalığı 0 qiym ti il  müqais  etm liyik.  g r  d di 2-y  böldükd  qalıqda 0 qalırsa 



ə

ə

ə



ə

Ə ə ə ə


ə

ə

onda  d d cütdür,  ks halda is  t k. Ş rt operatoru bel  olacaq



ə ə

ə

ə ə



ə

ə

   



if

 (x%


2

 == 


0

)

      cout<<



"Cut"

;

   



else

      cout<<

"Tek"

;

Burada x%2 x -i 2-y  böl rk n alınan qalıqdır. Proqram kodu aşağıdakı kimi olar:



ə

ə ə


   

#include 

   

int


 main(){

      


int

 x;


   

      std::cout<<

"Zehmet olmasa her-hansi eded daxil edin"

;

      std::cin>>x;



      

if

 (x%


2

 == 


0

)

         cout<<



"Cut"

;

      



else

         cout<<

"Tek"

;

}



3.1.2 Mür kk b ş rtl rin qurulması, m ntiq  m liyyatları

ə ə

ə ə

ə

ə ə

Və       

"&&"

Və Ya    



"||"

Inkar    

"!"

Yuxarıdakı misallarda if operatorunda biz yalnız bir ş rtin öd nib-öd nm diyini yoxladıq. 



ə

ə

ə



ə

Misal üçün if (x > 10) ..., if (x % 2 == 0) ... v.s. Bir çox hallarda is  biz  bir neç  ş rtin eyni

ə

ə

ə ə



 

anda öd nm sini yoxlamaq t l b olunur. Misal üçün 

ə

ə

ə ə



 Əgər ( (Sabah yağış yağacaq) VƏ YA (Külək əsəcəksə) )  onda

     { Gödəkcə geyin }

 Əks halda 

     { Gödəkcə geyinmə  }

Bu misalda biz V  YA m ntiq operatorunun köm yi il  iki ş rtin eyni anda öd nm sini 

Ə

ə



ə

ə

ə



ə

ə

yoxladıq. M ntiq operatorları il  ist nil n sayda ş rti t l b olunan m ntiqi ardıcıllıqla 



ə

ə

ə ə



ə

ə ə


ə

birl şdirib yekun mür kk b ş rt ala bil rik. 

ə

ə ə


ə

ə

Misal üçün



  

   Əgər ( (Baki paytaxtdır) VƏ  (

6

 

3



-ə bölünür) Və ya ( 

10

 



20

 -dən kiçikdir)) 

      onda   {ekranda çap elə 

"Sabah hava isti olacaq"

}

3.1.3 V  operatoru

ə

V  operatoru bütün ş rtl rin öd nm sini t l b edir. Misal üçün  g r bir neç  ş rti V  

ə

ə ə


ə

ə

ə ə



ə ə

ə ə


ə

operatoru il  aşağıdakı kimi birl şdirmişiks ,

ə

ə

ə



     Əgər ( şərt1 Və şərt2 Və ... Və  şərtn  ) onda

               { Proqraq Kodu  }

Bu zaman Proqram Kodunun icra olunması üçün Ş rt1, Ş rt2, ... Ş rtn -in hamısı 

ə

ə



ə

DOĞRU olmalıdır, öd nm lidir.  g r bu ş rtl rd n heç olmasa biri YALAN qiym ti alarsa

ə

ə

Ə ə



ə ə ə

ə

 



onda yekun ş rt yalan qiym ti alacaq, n tic d  is  Proqram Kodu icra olmayacaq. 

ə

ə



ə ə ə ə

Misal üçün 

((Bakı Paytaxtdır) V  ( 2 böyükdür 5)) mür kk b ş rtinin qiym tnini hesablayaq. Bu 

Ə

ə ə



ə

ə

mür kk b ş rt 2 sad  ş rtin V  operatoru il  birl şm sind n ibar tdir. Bakı Paytaxtdır 



ə ə

ə

ə ə



Ə

ə

ə



ə

ə

ə



ş rti doğru qiym t alır, 2 böyükdür 5 ş rti is  yalan. Yekun n tic  YALAN qiym ti alır.

ə

ə



ə

ə

ə ə



ə

V  operatoru C++ dilind  && kimi işar  olunur. Misal üçün ş rt1 && ş rt2 kimi.

ə

ə

ə



ə

ə

Çalışma 3. İstifad çinin daxil etdiyi  d din 5 il  15 arasında olduğunu mü yy nl şdir n 

ə

ə ə


ə

ə ə ə


ə

proqram t rtib edin. 

ə

H lli

ə . Bu m s l ni h ll etm k üçün biz istifad çinin daxil etdiyi  d din h m 5 -d n böyük,

ə ə ə


ə

ə

ə



ə ə

ə

ə



 

h m d  15 -d n kiçik olduğunu yoxlamalıyıq. Tutaq ki, istifad çinin daxil etdiyi  d di 

ə

ə



ə

ə

ə ə



yadda saxlamaq üçün x d yiş nind n istifad  edirik. Bu zaman x -in 5-d n böyük olması 

ə

ə



ə

ə

ə



ş rtini (x > 5) , 15 -d n kiçik olması ş rtini is  (x < 15 ) kimi ver  bil rik. Bu iki ş rtin eyni 

ə

ə



ə

ə

ə



ə

ə

anda öd ndiyini V  operatoru il  bu ş kild  yoxlaya bil rik: (( x > 5) && ( x < 15)). 



ə

Ə

ə



ə

ə

ə



Proqram kodu aşağıdakı kimi olar:

  

#include 



  

int


 main(){

    


int

 x;


    std::cout<<

"Her-hansi eded daxil edin 

\n

"

;



    std::cin>>x;

    


if

 (( x > 


5

) &&  ( x < 

15

))

        std::cout<<



"Sizin daxil etdiyiniz eded 5 ile 15 arasindadir"

;

    



else

        std::cout<<

"Sizin daxil etdiyiniz eded 5 ile 15 arasinda deyil"

;

}



3.1.4 V  Ya operatoru

ə

V  Ya operatoru V  operatorundan f rqli olaraq heç olmasa bir ş rt doğru qiym t aldıqda

ə

ə

ə



ə

ə

 



öd nir. Misal üçün ((Bakı Paytaxtdır) V  Ya ( 2 böyükdür 5)) ş rti doğru qiym t alır. Çünki

ə

ə



ə

ə

 



heç olmasa bir ş rt - Bakı Paytaxtdır ş rti doğru qiym t alır.

ə

ə



ə

V  Ya operatoru C++ dilind  || kimi işar  olunur, ((Bakı Paytaxtdır) || ( 2 böyükdür 5)).

ə

ə

ə



Çalışma 4. İstifad çinin daxil etdiyi  d din 5-d n kiçik v  ya 15-d n böyük olduğunu 

ə

ə ə



ə

ə

ə



mü yy nl şdir n proqram t rtib edin. 

ə ə ə


ə

ə


Yüklə 362,54 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin