C++ proqramlaşdırma dili


 C++ İDE – İİM -in quraşdırılması



Yüklə 362,54 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/10
tarix23.02.2020
ölçüsü362,54 Kb.
#30520
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
d book proqramlashdirma 23664


1.3.3 C++ İDE – İİM -in quraşdırılması

C++ proqramlarının m nb  kodunu t rtib etm k, kompilyasiya etm k v  icra etm k üçün 

ə ə


ə

ə

ə



ə

ə

müvafiq olaraq m tn redaktoru, kompilyator v   mrl r p nc r si (kansol) t l b olunur. Bir



ə

ə ə


ə ə ə ə

ə ə


 

çox hallarda bu üç komponenti bir-birin  inteqrasiya edib vahid proqramlaşdırma mühiti 

ə

yaradırlar. Bu cür proqramlaşdırma mühiti xarici  d biyyatlarda İDE adlanır, açılışı 



ə ə

İntegrated Development Environment dem kdir.

ə

Bizim dil  İİM kimi t rcüm  etm k olar, İnteqr olunmuş İnkişafetdirm  Mühiti. Hal-hazırda



ə

ə

ə



ə

ə

ə



 

geniş istifad  olunan müxt lif C++ proqramlaşdırma İDE -l ri mövcuddur. Bu cür İDE -l r 

ə

ə

ə



ə

sas n t crüb li proqramçılar üçün n z rd  tutulduğundan (professional t tbiql r 

ə

ə ə


ə

ə ə ə


ə

ə

hazırlamaq üçün) onlardan istifad  yeni başlayanlar üçün mü yy n ç tinlikl r yaradır. 



ə

ə ə


ə

ə

Bu ç tinliyi aradan qaldırmaq m qs dil  kitabın mü llifl ri yenibaşlayanlar üçün istifad si



ə

ə ə ə


ə ə

ə  


v  quraşdırılması asan olan sad  interfeysli Buta_PM adlı C++ İDE t rtib etmişl r. H min

ə

ə



ə

ə

ə



 

İDE -ni 


asadikhov.net

 s hif sind n yükl y  bil rsiniz. 

ə ə

ə

ə ə



ə

1.4 İlk proqramlaşdırma t crüb si - Ekranda çap etm

ə

ə

ə

Proqramlaşdırmaya t z  başlayark n  n asan işl rd n biri ekranda n yis  çap etm kdir. 

ə ə

ə ə


ə ə

ə

ə



ə

Ümumiliyi pozmadan biz d  ilk proqramlaşdırma t crüb miz  ekranda çap etm yi 

ə

ə

ə



ə

ə

öyr nm kl  başlayaq. Bunun üçün 



ə

ə ə


std::cout 

operatorundan istifad  olunur. Proqramda 

ə

h r-hansı  m liyyat yerin  yetir n kod hiss sin  operator deyirl r.



ə

ə ə


ə

ə

ə



ə

ə

std::cout

 operatorunun istifad  qaydası aşağıdakı kimidir

ə

std::cout << Çap olunmalı m lumat ;



ə

Bu qayda il  biz ekranda s tir, simvol, d yiş nin qiym ti, d yiş nin yaddaşdakı ünvanı 

ə

ə

ə



ə

ə

ə



ə

v.s. çap ed  bil rik. Bütün bunlar sonrakı bölm l rin mövzusu olduğundan h l lik 

ə

ə

ə ə



ə ə

ekranda adi s tirl r çap ed c yik. C++ dilind  cüt dırnaq arasında veril n ifad  s tir kimi 

ə ə

ə ə


ə

ə

ə ə



q bul olunur. Misal üçün 

ə

"Salam"



"Baki"



"Proqram dili"

 s tirl r  nümun dir. Bel likl  biz 

ə ə ə


ə

ə ə


artıq ilk operatorumuzu t rtib ed  bil rik. 

ə

ə



ə

std::cout << "Salam"

 

;

 

Bu operator icra olunduqda ekranda “Salam” sözü çap olunacaq. Bunun üçün 



operatorumuzu yuxarıda proqramın strukturu bölm sind  izah edil n qayda il  proqrama 

ə

ə



ə

ə

yerl şdirm liyik .Yekun proqram kodu aşağıdakı kimi olar:



ə

ə

  



#include 

  

int



 main (){

        std::cout<<

"Salam"

;

    



  }

Baxdığımız bu proqramda PROQRAM KODU HİSS Sİ std::cout<<

Ə

"Salam"


operatorundan ibar tdir v  biz onu t l b olunduğu kimi 

ə

ə

ə ə



int main (){

 il  


ə

}

 -nin arasına 

yerl şdirmişik.  g r bu proqramı icra ets k ekranda 

ə

Ə ə



ə

Salam

 sözü çap olunar. 



Çalışma 1. Ekranda "Salam dunya" s trini çap ed n proqram t rtib edin.

ə

ə



ə

H lli. Ekranda 

ə

"Salam dunya"

 çap etm k üçün 

ə

std::cout << "Salam dunya" ;

 operatorundan 

istifad  ed  bil rik. Müvafiq proqram kodu aşağıdakı kimi olacaq:

ə

ə

ə



  

#include 

  

int


 main (){

     std::cout << 

"Salam dunya"

 ;

  }



İzahı: Biz proqramımızın Proqram Kodu Hiss sind  yalnız bir operator yerl şdirmişik - 

ə

ə



ə

std::cout << "Salam dunya" ;

 operatorunu. Proqram icra olunduqda t kc  bu operator icra 

ə ə

olunur, n tic d  ekranda 



ə ə ə

"Salam dunya"

 s tri çap olunur v  proqram başa çatır.

ə

ə

1.4.1 Yeni s tird n çap etm



ə

ə

ə

Tutaq ki, biz std::cout operatoru il  ekranda  vv lc  

ə

ə ə ə


"Salam dunya"

 s trini, daha sonra is  

ə

ə

"Men C++ dilini orgenirem"



 s trini çap etm k ist yirik. Bunun üçün 

ə

ə



ə

std::cout<<"Salam dunya"; 

v

ə 



std::cout<<"Men C++ dilini orgenirem"; 

operatorlarından istifad  etm liyik. N

ə

ə

tic d  



ə ə ə

ekranda aşağıdakı kimi yazı çap olunar:



Salam dunyaMen C++ dilini orgenirem

Buna s b b 

ə ə

std::cout

 operatorunun bütün m lumatları bir-birinin ardınca eyni s tird n çap

ə

ə

ə



 

etm sidir. B z n biz  el  bu formada çap etm k t l b olunur, lakin bir-çox hallarda 

ə

ə ə


ə ə

ə ə ə


növb ti m lumatın yeni s tird n çap edilm si t l b olunur, aşağıdakı kimi:

ə

ə



ə

ə

ə



ə ə

Salam dunya

Men C++ dilini orgenirem

Bu zaman bu iki m lumat arasında yeni s tir simvolu çap olunmalıdır. N tic d  hazırki 

ə

ə

ə ə ə



s tirin yerd  qalan boş hiss si buraxılır v  çap olunma növb ti s tird n davam edir.

ə

ə



ə

ə

ə



ə

ə

C++ dilind  yeni s tir simvolu 



ə

ə

"\n"

 kimi işar  olunur. Yeni s tir simvolunu 

ə

ə



std::cout

 

operatoru vast sil  aşağıdakı kimi çap ed  bil rik:



ə ə

ə

ə



std::cout << "\n" ;

 

Çalışma 2. Ekranda alt-alta "Komputer Elmi" v  "Suni Intellekt" s tirl rini çap ed n 

ə

ə ə


ə

proqram t rtib edin. 

ə

H lli:

ə  Ekranda "Komputer Elmi" s trini çap etm k üçün std::cout<< "Komputer Elmi"; 

ə

ə



operatorundan, "Suni Intellekt" s trini çap etm k üçün is  std::cout<<"Suni Intellekt"; 

ə

ə



ə

operatorundan istifad  ed  bil rik. Bu iki operatoru alt-alta çap etm k t l b olunduğundan

ə

ə

ə



ə ə ə

 

std::cout<< "Komputer Elmi"; operatorundan sonra std::cout << "\n" ; yeni s tir simvolunu 



ə

çap etm liyik. Yekun proqram kodu aşağıdakı kimi olar:

ə

  

#include 



  

int


 main (){

  std::cout<<

"Komputer Elmi"

;

  std::cout<<



"

\n

"



 ;

  std::cout<<

"Suni Intellekt"

;

  }



1.4.2 Birl şdirm  operatoru

ə

ə

Çap zamanı 



std::cout

 operatoru il  yanaşı istifad  etdiyimiz dig r operator birl şdirm  

ə

ə

ə



ə

ə

operatorudur. Birl şdirm  operatoru 



ə

ə

<<

 kimi işar  olunur. Onun funksiyası bir neç  

ə

ə



m lumatı "birl şdir r k" bir 

ə

ə



ə ə

std::cout

 operatoru vast sil  çap olunmasını t min etm kdir. 

ə ə

ə

ə



İndiy  q d r baxdığımız nümun l rd  biz 

ə ə ə


ə ə ə

std::cout

 il  c mi bir m lumat (adi s tir) çap 

ə ə

ə

ə



etdiyimizd n birl şdirm  operatorunun işi hiss olunmurdu. İndi g lin bir 

ə

ə



ə

ə

std::cout

 -dan 

istifad  etm kl  birl şdirm  operatorunun köm yi il  bir neç  m lumatın çap edilm si il  



ə

ə ə


ə

ə

ə



ə

ə ə


ə

ə

tanış olaq. Birl şdirm  operatorunun istifad  qaydası aşağıdakı kimidir:



ə

ə

ə



<

v  ya 


ə

<

<

<<...

<

Bu zaman 



m lumat1

ə



m lumat2



ə

 ... v.s. hamısı eyni bir axına bitişdirilir.



Çalışma 3. 

Yalnız bir std::cout operatorundan istifad  ed r k ekranda "Nevrokibernetika" v  

ə

ə ə


ə

"Proqramlashdirma" s tirl rini ardıcıl çap ed n proqram t rtib edin.

ə ə

ə

ə



H lli.

ə  "Nevrokibernetika" v  "Proqramlashdirma" s tirl rini çap etm k üçün std::cout<< 

ə

ə ə



ə

"Nevrokibernetika"; v  std::cout<<"Proqramlashdirma"; operatorlarından istifad  

ə

ə

etm liyik, lakin birl şdirm  operatorunun köm yil  il  bu aşağıdakı kimi d  yazıla bil r:



ə

ə

ə



ə ə ə

ə

ə



std::cout<< "Nevrokibernetika"<<"Proqramlashdirma";

Proqram aşağıdakı kimi olar:

  

#include 



  

int


 main (){

  std::cout<<

"Nevrokibernetika"

<<

"Proqramlashdirma"

;

  }


B z n çap el diyimiz m lumatları oxumaq asan olsun dey  bir-birind n aralı çap etm k 

ə ə


ə

ə

ə



ə

ə

t l b olunur. Bu zaman yalnız m saf (probel) simvollarından ibar t s tird n istifad  ed  



ə ə

ə

ə



ə ə

ə

ə



ə

bil rik, misal üçün " " ş klind . 

ə

ə

ə



Çalışma 4. Ekranda "Nevrokibernetika" v  "Proqramlashdirma" s tirl rini ardıcıl çap ed n

ə

ə ə



ə  

proqram t rtib edin. S tirl ri bir-birind n f rql ndirm k m qs dil  onları bir q d r aralı 

ə

ə ə


ə ə ə

ə

ə ə ə



ə ə

çap edin.



H lli.

ə  Bunun üçün "Nevrokibernetika" s trind n sonra m saf  buraxmalıyıq. std::cout<<" 

ə

ə



ə

ə

"; operatoru il  h min m qs d  nail ola bil rik. Daha sonra is  "Proqramlashdirma" 



ə ə

ə ə ə


ə

ə

s trini çap etm k olar. Proqram kodu aşağıdakı kimi olar:



ə

ə

  



#include 

  

int


 main (){

  std::cout<<

"Nevrokibernetika"

;

  std::cout<<



"    "

;

  std::cout<<



"Proqramlashdirma"

;

  }



Çalışma 5. Yalnız bir std::cout operatorundan istifad  ed r k ekranda "Nevrokibernetika" 

ə

ə ə



v  "Proqramlashdirma" s tirl rini ardıcıl çap ed n proqram t rtib edin. S tirl ri 

ə

ə ə



ə

ə

ə ə



f rql ndirm k m qs dil  onları bir-birind n aralı çap edin.

ə ə


ə

ə ə ə


ə

H lli. 

ə

Bunun üçün birl şdirm  operatorundan aşağıdakı kimi istifad  ed  bil rik

ə

ə

ə



ə

ə

std::cout<<"Nevrokibernetika" <<" "<<"Proqramlashdirma"; . Proqram kodu aşağıdakı kimi 



olar:

  

#include 



  

int


 main (){

  std::cout<<

"Nevrokibernetika"

 <<


"    "

<<

"Proqramlashdirma"

;

  }


Çalışma 6. Ekranda "Nevrokibernetika" v  "Proqramlashdirma" s tirl rini alt-alta çap 

ə

ə ə



ed n proqram t rtib edin. 

ə

ə



H lli.

ə  Proqram kodu aşağıdakı kimi olar:

  

#include 



  

int


 main (){

  std::cout<<

"Nevrokibernetika"

 <<


"

\n

"



<<

"Proqramlashdirma"

;

  }


Çalışma 7. Ekranda ardıcıl olaraq (arada boş m saf  buraxmaqla) 

ə

ə



"Elm","Tehsil","Tedqiqat","Inkishafetdirme" s tirl rini çap ed n proqram t rtib edin. 

ə ə


ə

ə

H lli. 



ə

Proqram kodu aşağıdakı kimi olar:

  

#include 



  

int


 main (){

  std::cout<< 

"Elm"

       << 



"   "

           << 

"Tehsil"

    << 


"   "

           << 

"Tedqiqat"

  << 


"   "

           << 

"Inkishafetdirme"

 ;

  }



Çalışma 8. Ekranda alt-alta "Elm","Tehsil","Tedqiqat","Inkishafetdirme" s tirl rini çap 

ə ə


ed n proqram t rtib edin. 

ə

ə



H lli.

ə  Proqram kodu aşağıdakı kimi olar:

  

#include 

  

int


 main (){

  std::cout<< 

"Elm"

       << 



"

\n

"



           << 

"Tehsil"


    << 

"

\n



"

           << 

"Tedqiqat"

  << 


"

\n

"



           << 

"Inkishafetdirme"

 ;

  }


1.5 Proqramda Ş rhl r

ə

ə

C++ dilind  yazılmış h r – hansı proqramı ş rhsiz t s vvür etm k olmaz. Ş rh 

ə

ə

ə



ə ə

ə

ə



(comment,statement ... ) proqramın bu v  ya dig r hiss sinin hansı iş gördüyünü 

ə

ə



ə

bildirm k üçün proqramın m tn koduna  lav  olunur . Ş rhl r ancaq proqramın işini başa

ə

ə

ə



ə

ə ə


 

düşm k ist y nl r üçündür. Proqramın real yerin  yetiril n koduna ş hrl rin heç bir 

ə

ə ə ə


ə

ə

ə ə



aidiyy ti yoxdur.

ə

Bel  ki, kompilyator proqramı kompilyasiya ed rk n birinci gordüyü iş ş rhl ri 



ə

ə ə


ə ə

proqramkodundan silm kdir.

ə

C++ dilind  2 cür ş rhl rd n istifad  olunur: çoxs tirli - /* v  */ v  t ks tirli - // . Çoxs tirli 



ə

ə ə ə


ə

ə

ə



ə ə ə

ə

ş rhl rd n istifad  etdikd  kompilyator /* v  */ arasında qalan bütün proqram kodun ş rh 



ə ə ə

ə

ə



ə

ə

kimi q bul ed c k . T ks tirli ş rhl rd n istifad  ed n zaman kompilyator // 



ə

ə ə


ə ə

ə ə ə


ə

ə

simvollarından h min s trin sonuna kimi olan hiss ni ş rh kimi q bul ed c k. Bu zaman 



ə

ə

ə



ə

ə

ə ə



kompilyator bu s tirl ri n z r  almayacaq. Onu da deyim ki, çox vaxt bu qaydadan 

ə ə


ə ə ə

proqramdakı s hvl ri tapmada istifad  olunur (proqramın mü yy n hiss sini ş rh kimi 

ə

ə

ə



ə ə

ə

ə



verib n tic ni yoxlamaqla).

ə ə


Çalışmalar

1. Aşağıdakı proqram icra olunduqda ekranda n  çap olunar?

ə

    


  

#include 

  

int


 main (){

  std::cout<<

"Proqramlashdirma"

;

  }



2. Aşağıdakı proqram icra olunduqda ekranda n  çap olunar?

ə

    



  

#include 

  

int


 main (){

  std::cout<<

"C++"

;

  }



3. Aşağıdakı proqram icra olunduqda ekranda n  çap olunar?

ə

    



  

#include 

  

int


 main (){

  std::cout<<

"x = 5"

;

  }



4. Ekranda "informatika" s trini çap ed n proqram t rtib edin.

ə

ə



ə

5. Ekranda "İkili say sistemi" s trini çap ed n proqram t rtib edin.

ə

ə

ə



6. Aşağıdakı proqram icra olunduqda ekranda n  çap olunar?

ə

  



#include 

  

int



 main (){

  std::cout<<

"CPU"

;

  std::cout<<



"

\n

"



 ;

  std::cout<<

"RAM"

;

  }



7. Aşağıdakı proqram icra olunduqda ekranda n  çap olunar?

ə

  



#include 

  

int



 main (){

  std::cout<<

"seher"

;

  std::cout<<



"

\n

"



 ;

  std::cout<<

"gunorta"

;

  std::cout<<



"

\n

"



 ;

  std::cout<<

"axsham"

;

  }



9. Yeni s tir simvolundan istifad  etm kl  ekranda alt-alta 

ə

ə



ə ə

     


"Fizika"

     


"Riyaziyyat"

s tirl rini çap ed n proqram t rtib edin.

ə ə

ə

ə



10. Yeni s tir simvolundan istifad  etm kl  ekranda alt-alta 

ə

ə



ə ə

     


"Fizika"

     


"Riyaziyyat"

     


"İnformatika"

s tirl rini çap ed n proqram t rtib edin.

ə ə

ə

ə



11. Yeni s tir simvolundan istifad  etm kl  ekranda alt-alta 

ə

ə



ə ə

     


"Fizika"

     


"Riyaziyyat"

     


"İnformatika"

     


"Xaricidil"

s tirl rini çap ed n proqram t rtib edin.

ə ə


ə

ə

12. Aşağıdakı proqram icra olunduqda ekranda n  çap olunar



ə

  

#include 



  

int


 main (){

  std::cout<<

"İnter"

<<

"Proses"


;

  }


13. Aşağıdakı proqram icra olunduqda ekranda n  çap olunar

ə

  



#include 

  

int



 main (){

  std::cout<<

"İnter"

<<

"    "


<<

"Proses"


;

  }


13. Bir std::cout operatorundan istifad  etm kl  ekranda eyni s tird  bir-birind n 3 

ə

ə ə



ə

ə

ə



m saf  simvolu (probel) aralı 

ə

ə



    

"Ikili"


    

"Say"


  

"Sistemi"

  

sözl rini çap ed n proqram t rtib edin.



ə

ə

ə



14. Aşağıdakı proqram icra olunduqda ekranda n  çap olunar

ə

  



#include 

  

int



 main (){

  std::cout<<

"Sade"

<<

"

\n



"

<<

"Murekkeb"

;

  }


15. Bir std::cout operatorundan istifad  etm kl  ekranda alt-alta

ə

ə ə



      

"Ana dili"

      

"Edebiyyat"



s tirl rini çap ed n proqram t rtib edin.

ə ə


ə

ə

16. Ekranda ulduz - '*' simvolu çap ed n proqram t rtib edin.



ə

ə

16. Ekranda ardıcıl 5 ulduz "*****" çap ed n proqram t rtib edin.



ə

ə

17. Ekranda alt-alta 2 s tir 5 ulduz 



ə

    


"*****"

    


"*****"

çap ed n proqram t rtib edin.

ə

ə


18. Ekranda 5 ulduzlu kvadrat çap ed n proqram t rtib edin.

ə

ə



    *****

    *****

    *****

    *****

    *****

çap ed n proqram t rtib edin.

ə

ə

18. Ekranda 5 ulduzlu içiboş kvadrat çap ed n proqram t rtib edin.



ə

ə

    *****



    *   *

    *   *

    *   *

    *****

çap ed n proqram t rtib edin.

ə

ə



$2 D yiş nl r.

ə

ə ə

Bu paraqrafda proqramın  n vacib elementl rind n biri d yiş nl ri örg n c yik. 

ə

ə

ə



ə

ə ə


ə ə ə

D yiş nl r n dir, n  m qs d üçün istifad  olunur, onlara n  cür müraci t edilir v.s. kimi 

ə

ə ə ə


ə ə ə

ə

ə



ə

m s l l r  baxacayıq.

ə ə ə ə ə

2.1 D yiş nl r, d yiş n tipl ri.

ə

ə ə

ə

ə

ə

D yiş nl r yaddaşda h r-hansı m lumat yerl şdirm k, h min m lumata müraci t etm k,

ə

ə ə


ə

ə

ə



ə

ə

ə



ə

ə  


onu d yişdirm k v.s. üçün istifad  olunur.

ə

ə



ə

Ş rti olaraq d yiş nl r yadda saxladıqları m lumatın müxt lifliyin  gör  tipl r  bölünür. 

ə

ə

ə ə



ə

ə

ə



ə

ə ə


n çox istifad  olunan tipl r tam  d dl r, k sr  d dl r v  simvollar tipidir. Bu tipl rd n 

Ə

ə



ə

ə ə ə


ə ə ə ə ə

ə ə


olan d yiş nl rd  müvafiq olaraq tam  d d, k sr  d d v  simvol yerl şdir  bil rik. 

ə

ə ə ə



ə ə

ə ə ə


ə

ə

ə



ə

Bundan  lav  C++ dili proqramçılara öz ist dikl ri yeni tip t yin etm y  v  proqramda 

ə

ə

ə



ə

ə

ə ə ə



istifad  etm y  imkan verir. 

ə

ə ə



Yüklə 362,54 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin