Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti olmon tili va adabiyoti kafedrasi
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
s) O‘qitish jaryonini tashkil qilish va boshqarish samaradorligiga asolangan pedagogik
texnologiyalar. O‘qitish jarayonini samaradorligini tashkil qilish va boshqarishga asoslangan pedagogik texnologiyalar Masalan, dasturli o‘qitish, differenstiallashgan o‘qitish texnologiyasi, individuallashtirilgan o‘qitish texnologiyasi.
Muammoli o‘qitish. Muammoli o‘qitish g‘oyasi yangi emas. Qadimning buyuk pedagoglari o‘qish jarayonini o‘quvchilarni tafakkur qilish, aqliy kuch va qobiliyatlarini rivojlantirishdan iborat bo‘lgan maroqli, yoqimli jarayonlarga aylantirish yo‘llarini izlaganlar. (Ya.A.Kamenskiy, J.J.Russo, I.G.Testalossi, F.A.Disterberg, K.D.Umenskiy va
boshqalar).[19:14]
XXI-asrdan muammoli o‘qitish g‘oyasi, ta‘limiy amaliyotida jadal rivojlandi va tarqaldi. Horijiy pedagogikada MO‘ Konstepstiyasi Dj. Dyui g‘oyalari ta‘sirida rivojlandi. Amerika faylasufi, psixologi va pedagogi o‘zining ―Biz qanday fikrlaymiz‖ (1909 y) nomli asarida an‘anaviy dramatik o‘qitishni rad qiladi va unga muammolarni echishga o‘quvchilarni faol, mustaqil amaliy faoliyatini qarama-qarshi qo‘yadi. Dj.Dyui fikrlash muammoni echishdir deb ta‘kidlaydi. U o‘quvchilarning muammoning echish qobiliyatlarini asosida ularga tabiat ato etgan aql etadi deb ta‘kidlaydi. ―Jamoaviy fikrlashga hamma ham ega bo‘lavermaydi‖, deb yozadi Dyui. Undan tashqari unga hammani ham o‘rgatib bo‘lmaydi.
Dyui bo‘yicha individning fikri, hamma narsa oydin bo‘lganda ma‘lum bosqichlarni o‘tib, holat tomonga harakat qiladi. - Barcha mumkin bo‘lgan echim va farazlar inobatga olinadi. - Individ
qiyinchiliklarni anglaydi, echilishi lozim bo‘lgan muammolarni shakllantiradi. - Farazlar, kuzatishlar, dalillar to‘plamidan aniqlanishi lozim bo‘lgan gipotezalar sifatidan foydalaniladi. - Dalillar tartibga solinadi va isbotlanadi. - Ilgari surilgan farazlarning to‘g‘riligi amaliy va tasavvurli tekshiriladi. Muammoli o‘qitish nazariyasini rivojlantirishda Amerikalik psixolog Dj.Bruerning konsepstiyasi salmoqli rol o‘ynadi. Buning asosida o‘quv materialini strukturalash va yangi bilimlarni o‘lashtirishda instuitiv (ichki his qilish) fikrlashning ustunligi g‘oyalari yotadi. Asosiy e‘tiborni Dj.Bruer quyidagi masalalarga qaratadi: - O‘qitishni tashkil etishda bilimlar strukturasining ahamiyati. - O‘quvchining huddi o‘qish omilidek o‘qishga tayyorgarligi. - Instuitiv fikrlash aqliy faoliyat rivojining asosiy ekanligi. - Hozirgi jamiyatda o‘qish motivastiyasi. O‘quvchining rivojlanishidagi aniq yo‘llanma va bilimlar tizimining barcha zarur elementlarini o‘z ichiga olgan bilimlar strukturasi muammosi olimning fikricha eng muhim hisoblanadi. Amerika mualliflarini bir-biriga yaqinlashtiruvchi umumiy narsa quyidagilarga taqaladi: o‘qitishning maqsadi mantiqiy fikrlashni rivojlantirish tan olgan holda Dj.Bruer va Dj.Dyui o‘qitishda muammoli yondashuvning muhim ekanligini ko‘rsatadilar.
Rus pedagoglaridan M.A.Danilov va B.P.Esenov muammoli o‘qitishni tashkil etish prnstiplarini ifoda etuvchi, o‘qitish jarayonini faollashtirish qoidalarini ishlab chiqdi: - o‘quvchilarga tayyor ta‘rif va tushunchalar berish emas, balki ularni umulashtirishga etaklash. - O‘quvchilarni fan metodlari bilan epizodik tanishtirish. - Ularning mustaqil fikrlarini ijodiy topishmoqlar yordamida rivojlantirish. 60 yillarning boshlarida tabiiy-ilmiy va ijtimoiy fanlarni o‘qitishda tadqiqot metodining rolini kuchaytirish zarurligi haqidagi fikr qat‘iy rivojlandi.Tadqiqot metodlari elementlarini yanada kengroq qo‘llash masalasi turadi, aniqrog‘i, tadqiqot tamoyillari. Vazifa shundan iboratki, o‘quvchilarni sekin asta fan metodlarini egallashiga olib borish, ularda mustaqil fikrlashni uyg‘otish va rivojlantirish. ―o‘quvchiga bilimni yuzaki berish mumkin va uni o‘zlashtiradi, ijodiy dars berish ham mumkin. Bilimni uning rivojlanishi va harakatida berish.‖ Aynan bilimlarni ularni harakatda va rivojlanishida berish fikri muammoli o‘qitishni tashkil etishning bir yo‘li sifatida va o‘quv materialini muammoligini bayon etishning muhimligi tamoyili bo‘lib yaqqol ko‘rinadi.
60 yillarning 2-yarmidan muammoli o‘qitish g‘oyasi chuqur va har taraflama ishlab chiqila boshlandi. Muammoli o‘qitishning nazariyaning tiklanishi uchun, psixologiyaning ishlari katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Ular, aqliy o’sish faqat o’zlashtirilgan bilimlarning hajmi va sifati bilan emas, balki fikrlash jarayoning strukturasi, mantiqli operastiya va aqliy faoliyat tizimi bilan ham harakatlanishi haqidagi fikrni rivojlantiradi. Muammoli o‘qitish – rivojlanayotgan ta‘limning shunday turiki, unda o‘quvchilarning muntazam mustaqil izlanuvchi faoliyati ular tomonidan fanning tayyor xulosalarini o‘zlashtirish bilan birga uyg‘unlashadi. Shunday qilib, muammoli o‘qitish – o‘qitishning shunday turiki, unda o‘quvchi mutazam ravishda muammoli vaziyatlarni o‘ylab topadi, o‘quvchilarni o‘quv muammolarini echish bo‘yicha faoliyatlarni tashkil etib, mustaqil bilim olish faoliyatini tayyor fan xulosalarini o‘zlashtirish bilan eng yaxshi uyg‘unlashishni ta‘minlaydi.
―Muammoli vaziyatlar‖ – muammoli o‘qitishning asosiy elementi bo‘lib hisoblanadi.
Muammoli o‘qitish, o‘qiyotganlarning mustaqil o‘rganayotganlar,ularning mantiqiy, rastional, tanqidiy va ijodiy fikrlash va bilish qobiliyatlarini shakllanishga yo‘naltirilgan. Uning o‘qitishning an‘an‘aviy, ko‘rgazmali – tushuntirish usulidan asosiy farqi ham shunda. Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|