2.3 Tarbiya va ta’lim jarayonida an’naviy va noan’naviy o’qitishdan foydalanish.
An‘anaviy dars – muayyan muddatga mo‘ljallangan, ta‘lim jarayoni ko‘proq o‘qituvchi
shaxsiga qaratilgan, mavzuga kirish yoritish, mustahkamlash va yakunlash bosqichlaridan
iborat ta‘lim modelidir.O‘quv materiali yangi va ancha murakkab bo‘lganda, an‘anaviy dars –
ko‘p hollarda ta‘lim jarayonining birdan-bir metodi bo‘lib qolmoqda. Ma‘lumki, an‘anaviy
darsda ta‘lim jarayonining markazida o‘qituvchi turadi. Shu bois ba‘zida an‘anaviy darsni
markazida o‘qituvchi turgan o‘qitish usuli deb ham atashadi. Markazda o‘quvchi bo‘lgan o‘quv
jarayonining, darsning maqsadi va uning ijobiy jihatlari quyida keltirilgan asoslarga tayanadi:
- o‘quvchining o‘qishga bo‘lgan ishtiyoqini oshirib borish;
- ilgari egallagan bilimlarni ham inobatga olish;
- o‘qish jarayoni tezligini muvofiqlashtirish;
- o‘quvchi tashabbusi va majburiyatini qo‘llab-quvvatlash;
- amaliyot orqali o‘rganish;
- ikki tomonlama fikr-mulohazalar bilan ta‘minlash;
- o‘qish jarayonini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish;
- o‘qituvchi-o‘quvchilar uchun o‘quv jarayonini engilashtiruvchi shaxs;
- o‘quv jarayonini baholash.
An‘anaviy dars o‘tish modelida ko‘proq ma‘ruza, savol-javob, amaliy mashq
kabi metodlardan foydalaniladi. Shu sabab, bu hollarda an‘anaviy dars samaradorligi ancha
past bo‘lib o‘quvchilar ta‘lim jarayonining passiv ishtirokchilariga aylanib qoladilar.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, an‘anaviy dars shaklini saqlab qolgan holda, unga turli – tuman
o‘quvchilar faoliyatini faollashtiradigan metodlar bilan boyitish o‘quvchilarning o‘zlashtirish
darajasini ko‘tarilishiga olib kelar ekan.Buning uchun dars jarayoni oqilona tashkil qilinishi
o‘qituvchi tomonidan o‘quvchilarning qiziqishini orttirib, ularning ta‘lim jarayonida faolligi
muttasil rag‘batlantirilib turilishi, o‘quv materialini kichik-kichik bo‘laklarga bo‘lib, ularning
mazmunini ochishda bahs, munozara, aqliy hujum, kichik guruhlarda ishlash tadqiqot rolli
o‘yinlar metodlarini qo‘llash, rang-barang qiziqtiruvchi misollarning keltirilishi, o‘quvchilarni
amaliy mashqlarni mustaqil bajarishga undash rang-barang baholash usullaridan foydalanish
ta‘lim vositalaridan joyida va vaqtida foydalanish talab etiladi.
An‘anaviy dars o‘tishning
asosiy tarkibiy qismlari
1. Kirish
- o‘tgan materialni takrorlash
- dars maqsadini tushuntirish
- dars mazmuni va rejasi bilan tanishtirish.
2. Yangi mavzuni yoritish.
- yangi mavzuni kichik-kichik bo‘lakchalarga bo‘lib berish
- rang-barang misollar imkoni boricha ko‘rgazmali taqdim qilish
- mavzudan cheklashmaslik
- materialning murakkab tomonlarini qayta tushuntirish
- o‘quvchilarning tushunuvchanlik darajasini tekshirib borish
- teskari aloqani ta‘minlash.
3. «Teta – poya» mashq.
Biror misol (yoki masalani) o‘quvchilar bilan qadamba-qadam hal qilish va tahlil qilish.
4. Yo‘naltirib turiluvchi mashq.
5. O‘quvchilar mashq (yoki masalani) mustaqil bajarishadi o‘qituvchi esa ularni nazorat
qilib, tuzatish kiritib boradi.
6. Mustaqil bajariladigan mashq.
7. O‘quvchilar mashqni mustaqil holda o‘qituvchi yordamisiz bajariladi.
8. O‘quvchilar tushunarlilik darajasini tekshirish.
9. Yakunlash
Dars mavzusining asosiy tushunchalari va o‘quv maqsadlarini jamlash. O‘qitishning
noan‘anaviy modellari. Bu modellarni shartli ravishda 3 ga ajratish mumkin.
- hamkorlikda o‘rganish modeli
- modellashtirish
- o‘rganishning tadqiqot modeli.
Dostları ilə paylaş: |