О. Щ. Мирзяйев нефт-газ мядян аваданлыгларынын техники диагностикасы нын ясаслары bakı 012 Rəycilər
Ultrasəs rəqslərin alınma və daxiletmə üsulları
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
5.4. Ultrasəs rəqslərin alınma və daxiletmə üsulları.
Pyezoçeviricilərin konstruksiyaları Ultrasəs dalğalarını almaq üçün bir sıra üsullar mövcuddur. O cümlədən mexaniki, radiasiyalı, lazer, maqnit və digər 2,4,5 çöl Ģəraitində diaqnostikləĢdirmə praktikasında ultrasəs dalğalarını almaq və daxil etmək üçün xüsusi quruluĢlar - elektromaqnit-akustik çeviricilər (EMA) və pyezoçeviricilər tətbiq olunur. EMA çeviricisinin əsas üstünlüyü-nəzarətin kontaktsız metodla izolyasiya qatından aparmağın mümkünlüyüdür. Bununla birlikdə bu cür çeviricilər, konstruktiv cəhət- lərinə və kiçik çevirmə əmsalına malik olduqlarından, uzununa və eninə dalğalarla nəzarət obyektinin normalı istiqamətində üst səthinin səsləndirilməsi üçün və metal konstruksiyalarda qalınlıq ölçən kimi istifadə olunurlar. Ən çox yayılan üsul, pyezoelektrik effektinə əsasla- nan üsul hesab olunur. Bu effektin fiziki mahiyyəti on- dan ibarətdir ki, bəzi bərk materiallardan olan lövhənin mexaniki dartılma və sıxılmasından onun səthində bir-birinə əks iĢarəli elektrik yükləri meydana çıxır. BirbaĢa pyezoffekt yaranır. Əksınə, lövhənin səthinə dəyiĢən elektrik yükləri verdikdə, lövhə sıxılmağa və dartılmağa baĢlayır - bu halda əks pyezoeffekt yaranır. Bu cür xüsusiyyətlərə malik bir sıra təbii və süni materiallar: kvars, turmalin, seqnetduzu, barium titanatı, 117 qurğuĢun-sirkonat-titanat və digərləri vardır. Düz və əks pyezoeffektin yaranma sxemi Ģəkil 5.4-də verilmiĢdir. a) b) Şək. 5.4. Pyezotəbəqənin iş cxemi: a) birbaşa pyezoeffekt; b) əks pyezoeffekt Əks pyezoeffekti həyata keçiriləndə mexaniki vibrasiya edən pyezolövhə “çəkiç” rolunu oynayaraq nəzarət edilən materiala elastik rəqslər dəstini göndərir. Eyni zamanda həmən lövhə düzünə pyezoeffektdə mexaniki rəqsləri elektrik siqnallarına çevirən çevricilər ola bilər. Pyezolövhələr pyezoelektrik çevricilərində (PEG) əsas element hesab olunurlar. Onlar ulturasəs dalğalarını təsirləndirmək və qəbul etmək üçündür. PEG- in əsas üstünlükləri: çeviricinin yüksək effektivliyi (yüksək həssaslığı) və konstuksiyanın sadəliyidir.Bu səbəbdən onlar geniĢ tətbiq olunurlar. Kontaktlı PGP-in konstruktiv hazılanmasında üç əsas sxemdən: düzünə, 118 mailli və əlahiddə (ayrıca) uyğunlaĢdırılmıĢ sxemlərindən istifadə olunur. 1 - peyzolövhənin səthinə oturtma və tozlandırma ilə gümüĢ və yaxud mis elektrikkeçirici örtük çəkilir, onların biri 7 naqili vasitəsilə PEG-in sökülə bilən elektrik ucuna, digəri isə PEG-in 5 metal gövdəyə birləĢdirilir. Pyezolövhənin pyezamaterialında dalğa uzunluğunun tam yarısı qədər PEG-in iĢçi tezliyində qəbul edilir. Düz PGP-də (Ģəkil 5.5,a) pyezolövhə bir tərəfdən 6 dempferə, digər tərəfdən isə 2 protektoruna yapıĢdırılır. Protektor pezolövhəni mexaniki zədələnmə- dən qorumaq üçündür və aĢınmaya çox yüksək davamlı olmalıdır. Dempfer öz növbəsində pyezo- lövhənin sərbəst rəqslərini söndürmək və qısa dalğalar almaq üçündür. Maili PGP (Ģəkil 5.5, b) düz PGP-dən bucaq altında elastik dalğaları məmulatın səthinə daxilindən 8 prizmasının olması ilə fərqlənir. Maili çeviricinin prizma bucağı elə secilir ki, məmulatdan birinci və ikinci kritik bucaqlar arasındakı intervalda bir növ dalğalar keçsin. Adətən prizmanı pleksiqlasdan, kaprolondan və yaxud ultrasəsi yüksək dərəcədə söndürən digər materiallardan hazırlayırlar ki , dalğanın məmulata keçməmiĢ sönməsini təmin etsin. Əlahiddə-uyğunlaĢdırılmıĢ PEG (Ģəkil 5.5, v) özlü- yündə ikiqat mailli PEG-dən ibarət olub, kiçik prizma bucağına (adətən 10 0 -dən böyük olmur) malikdir. Əlahiddə uyğunlaĢdırılmuĢ PEG-in bir yarısı Ģüa- lanmaya, ikinci yarısı isə qəbula iĢləyir. ġüalandı- rıcıdan siqnalların birbaĢa qəbulediciyə öturülməsinin qarĢısını almaq üçün akustik bölücü 9 ekran vardır. |