Azərbaycan

Yoxsulluq indeksləri 
 
25.    Yoxsulluğun  ölçülməsində  sonuncu  addım  rifah  göstəricisi  və  seçilmiĢ  yoxsulluq  həddinin 
müqayisəsini  bütün  əhali,  yaxud  əhali  qrupları  üzrə  bir  ümumi  yoxsulluq  göstəricisinə  çevirən  riyazi 
funksiyanın seçilməsidir. Bu hesabatda üstünlük verilən yoxsulluq indeksləri kimi yoxsulluq ölçülərinin 
Foster-Qreer-Torbeke  sinfindən  istifadə  edilmiĢdir:  adambaĢına  nisbət,  yoxsulluğun  dərinliyi  və 
yoxsulluğun  kvadratik  boĢluğu  (Foster,  Qreer,  Torbeke,  1984-cü  il).  Ən  çox  istifadə  edilmiĢ  üç  ölçü 
aĢağıdakılardır: 

 
Yoxsulluq səviyyəsi (adambaşına nisbət). Bu, seçilmiĢ rifah ölçüsü (məsələn, gəlir və ya istehlak) 
mütləq  yoxsulluq  həddindən  aĢağı  olan  əhalinin  nisbətidir,  yəni  malların  əsas  səbətini  ala 
bilməyən əhalinin nisbətidir. 

 
Yoxsulluğun dərinliyi (yoxsulluq boşluğu). Bu, ev təsərrüfatlarının yoxsulluq həddindən nə qədər 
uzaq  olması  haqqında  informasiya  verir.  Bu  ölçü  bütün  əhali  üzrə  yoxsulluq  həddinə  nisbətən 
ümumi  orta  gəlir  və  ya  istehlak  sahəsində  çatıĢmazlığı  əks  etdirir.  O,  yoxsulların  əldə  edə 
bilmədikləri bütün Ģeylərin toplanması və cəmin əhali sayına bölünməsi ilə alınır. 

 
Yoxsulluğun  kəskinliyi  (yoxsulluğun  kvadratik  boşluğu).  Bu,  təkcə  yoxsulları  yoxsulluq 
həddindən  ayıran  məsafəni  deyil  (yoxsulluq  boĢluğu),  həmçinin  yoxsullar  arasındakı 
bərabərsizliyi  də  nəzərə  alır  və  yoxsulluq  həddindən  çox  uzaq  olan  ev  təsərrüfatlarına  daha 
yüksək çəki verir.  
 
26.      Yoxsulluq  səviyyəsindən  geniĢ  istifadə  edilir,  lakin  yoxsulluğun  dərinlik  və  kəskinlik  ölçüləri 
yoxsulluq  səviyyəsini  tamamlayır  və  yoxsulların  sosial  cəhətdən  qəbul  edilə  bilən  yaĢayıĢ 
minimumundan,  yəni yoxsulluq həddindən nə dərəcədə uzaq olduğuna dair təsəvvür formalaĢdırır. Bəzi 
qruplar  yüksək  yoxsulluq  səviyyəsinə,  lakin  aĢağı  yoxsulluq  boĢluğuna  malik  ola  bildiyi  halda  (əgər 
onların əksəriyyəti yoxsulluq həddindən az aĢağıdadırsa), digər qruplar aĢağı yoxsulluq səviyyəsi, lakin 
yüksək  yoxsulluq  boĢluğuna  malik  ola  bilər  (yoxsulluq  həddindən  aĢağı  olan  fərdlər  həddən  artıq  az 
istehlak  səviyyəsinə  malik  olduqları  halda).  Ona  görə  də  bu  iki  qrupa  kömək  etmək  üçün  lazım  olan 
tədbirlər, çox güman ki, müxtəlif olacaqdır. 
 
27.   Sonda qeyd etmək lazımdır ki, bütün qiymətləndirmələr standart xətaların hesablanması sahəsində 
sorğunun  formalaĢdırılmıĢ  mexanizmini  əhatə  edir.  Yoxsulluq  səviyyələrinə  dair  məlumatların 
verilməsindən  əlavə,  lazım  olduğu  zaman  yoxsulluq  profili  də  verilmiĢ  zaman  kəsiyində  yoxsul  və  çox 
yoxsul insanların sayını əks etdirir. 
 
 
 

---

146