46
yarpaqlarının üstü parlaq tünd yaĢıl, altı isə tutqun yaĢıldır. Boz qızılağacın yarpaqları isə ellips
Ģəklində olub, kənarı diĢ-diĢ, yaĢılımtıl-boz rəngdədir. Hər iki növ ağac yarpaqlamazdan əvvəl -
yazın ilk ayında çiçək açır. Çiçəkləri bircinsli və birevlidir. Tac çiçəkləri 3-5 ədəd uzıın sırğa
Ģəklində, diĢi çicəkləri isə 8-10 ədəd saplaqsız sünbüldə toplaĢmıĢdır. Belə deyiılər ki, «Elə ki,
qızılağac çiçəklədi, demək yaz gəldi», «harada ki, qızılağac bitir, orada bol ot olur». Doğrudan da
bu ağacın yayıldığı sahələrdə bol yem olur. ġaxtaya davamlı bitki olan qızılağac qiymətli dərman,
aĢı, boyaq bitkisidir. Bitkinin qoz və hamaĢ meyvəsinin tərkibindən 25%-ə qədər aĢı maddəsi, 3,7%
qal turĢusu, yarpaqlarının tərkibindən 23-25%-ə qədər aĢı maddəsi, flavanoid maddələrindən
C
21
H
20
O
12
- hiperozid, kversitrin - C
21
H
20
O
11
, miristrin, fustin, qabıq hissəsindən 25-30% aĢı
maddəsi, tarakserol - C
30
H
50
O, tarakseron - C
30
H
48
O və s. maddələr tapılmıĢdır. Bundan baĢqa
hamaĢ meyvəsinin tərkibindən 2,88% kül, mq/q olmaqla K - 5,8, Ca - 5,0, Mg - 0,8, Fe - 0,2
makroelementləri, mkq/q olmaqla Mn - 56,10, Cu - 9,44, Zn - 18,60, Mo - 0,08, Cr - 1,68, Al -
86,24, V - 1,20, Se - 0,13, Ni - 2,96, Sr - 12,00, Pb - 3,76, B - 57,20, I - 54,00 mikroelementləri
aĢkar edilmiĢdir. Qızılağacın hamaĢ meyvələrinin biĢmiĢi mədə-bağırsaq xəstəliklərində, ishala
qarĢı büzüĢdürücü və dezinfeksiyaedici, qankəsici, dərman kimi iĢlədilir. Xammaldan tinktura, quru
ekstrakt halında və həmçinin büzüĢdürücü, qankəsici yığıntıların (çayların) tərkibində istifadə edilir.
Elmi təbabətdə qızılağacın qoz və hamaĢ meyvəsindən sırğa, qabıq və yarpaqlarından hazırlanan
preparatlarından büzüĢdürücü, qankəsici, mədə-bağırsaq xəstəliklərində, xüsusən də uĢaqlarda baĢ
verən ishala qarĢı iĢlədilir.
Xalq
təbabətində
boz
qızılağacın
hamaĢ
meyvəsindən alınan sulu və spirtli çıxarıĢdan büzüĢdürücü
və qankəsici vasitə kimi istifadə edilir. Elmi təbabətdə isə
dəmləmələrindən enterit, dispepsiya (mədə fəaliyyətinin
pozulması, enterokolit, dizenteriya, xroniki kolit), yoğun
bağırsağın iltihabı və s. xəstəliklərin müalicəsində istifadə
edilir. Kliniki təcrübəyə əsasən qoz meyvəsindən alınan
preparatlar mədə, onikibarmaq bağırsaqlarda əmələ gələn
yaraların müalicəsində iĢlədilir. Yarpaq və qoz meyvəsinin
ekstraktı poliartrit revmatizminin və soyuqdəymə zamanı
baĢ verən pozuntuların müalicəsində tətbiq edilir. Yarpaqlarından hazırlanan vannada uzun müddət
ayaq üstə gəzmə nəticəsində yorulmuĢ ayaqları yuduqda tezliklə yorğunluq aradan qalxır, insan
özünü yaxĢı hiss edir. Sulu ekstraktından burun və diĢ qanaxmalarının kəsilınəsində iĢlədilir.
Təzə dərilmiĢ yarpaqlarını irinli yaraların, sifətdə əmələ gələn civzə və səpgilərin üzərinə
plastır kimi qoyub müalicə edirlər.
Dostları ilə paylaş: