MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Dün
ən əl çalında bir sənətkara Bir kürsü qulunun r əngi dəyişdi. El ə bil səhnədlə çox sıralar Mat əm buludundan su çiləmişdi (54, 227). Yaxşı deyiblər ki, yüz eşitməkdən Gedib birc ə dəfə görmək yaxşıdır. Uzaqdan g ülzarı seyr eləməkdən Ç əməndən bircə gül dərmək yaxşıdır (53, 169). İzimi qaşıyan bədim var mənim, M ən dağa gəlmişəm dağa söykənim, Ağlım söz kəsəndən əhdim var mənim (76, 112). Frazeoloji dil qaynaqlarının şeir mətninə nüfuzu bədii qayə v ə mündəricənin sənətkar tərəfindən poetik dərkinə 102 istiqam ətləndirilir. Həyat materiallarının bədii dərki zəminində frazeologizml ər mənalı obrazlar səviyyəsinə qalxır. Hiss- h əyəcan və duyğuların dinamik coşğunluğunu poetik fikrin ritmi ifad ə sürəti ilə qovuşduran söz sənətkarı frazeoloji birləşmələrin ifad əlilik imkanlarına əsaslanaraq məzmun və forma yeniliyinə, ideya-s ənətkarlıq yetkinliyinə səy göstərir. Xalq ruhuna yaxınlıq folklor deyim t ərzini zəruriləşdirir. Belə məqamlarda frazeoloji novatorluq poetik ov qatı dəyişir, mətn xüsusi ahəng alır. Belə ki, frazeoloji materiala yaradıcı münasibət onu sadəcə təkrarlamaq deyil, onun m əna yükünə, üslubi siqlətinə istinadən orijinal s əslənmə keyfiyyətli ifadələr icad etməkdir. Danışıq frazeologiyasından təsirlənərək onun bəzi şəkli xüsuiyyəilərini, semantik sanbalını saxlayaraq məzmuna yeni məna çalarları, üslubi inc əliklər əlavə etməkdir. Frazeoloji novatorluq xalq müdrkliyind ən nəfəs alır və özünün bütün üslubi m əziyətləri ilə hiss etdirir ki, onun poetik f əallığı da, ifadə çevikliyi də şeir dili əlamətlərnin t əkrarolunmazlığından və canlılığından doğur. Bu cəhəti poeziya dilind ə frazeoloji vahidlərin mütəhərrikliyini təmin edir, emosional çalarlara yiy ələnir, bədii qayəni dərinləşdirir, poetik fikrin üfüql ərini genişləndirir. Saldıq özümüzü özümüz gözdən Kül il ə oynadıq əl çəkib közdən. Ölk ələr nur aldı şəfəqlərimizdən Gün əş bizim oldu, səhər özgənin (103, II, 72). Dost olmaz ondan-bundan De, x əyalın azdımı? Girib söz qapısından Ev yıxanlar azdımı? (85, 120). Şeirin dili obrazlarının sadəliyi və aydınlığı ilə mükəmməl dildir. Mü əllif mövqeyinin ifadəsi bu sadəlik və aydınlığın fonunda daha canlı təzahür formaları kəsb edir. Bu poetik 103 prosesd ə frazeoloji dil nümunələri mərkəzi yer tutur. Frazeoloji söz birl əşmələri şeirdə kəsərli dil, lakonik deyim üstünlüklərinə r əvac verir və dərhal hiss etdirir ki, xalq ruhunun təcəssümü olan frazeologizml ər aydın və obrazlı düşüncədən sızır. Xalq dilinə yaxınlıq isə öz növbəsində təbiilik, emosionallıq və bədii şirinlik kimi keyfiyy ətli cizgilər doğurur. Şairin dili xəlqi ifadə zəngin- likl əri üçün özünə frazeoloji birləşmələrin timsalında dayaq tapır. Canlı ünsiyyət dilinin qayda-qanunlarına, koloritli deyim ənənələrinə bağlılıq və sədaqət təsirli şeir yaratmaq üçün etibarlı başlanğıca çevrilir. Ənənəvi hazır qəliblərə müdaxilə, dilə yaradıcı münasibət bu üslubi keyfiyy ətləri yeni orijinallıqlarla daha dolğun görkəmə, d ərin məna siqlətinə çatdırır. Ənənəvi şəkildə təkrarlanan ibar ələrin müvafiq yeniləşməsi xalqın mənəvi sərvətindən yaradıcı faydalanma timsalıdır. Frazeoloji novatorluq, sabit söz birl əşmələrindəki təzələnmə mətnin başqa komponentlərinə də ritm v ə intonasiya çalarlarına, qafiyə sisteminə, şeirin axıcılığına da müsb ət təsir göstərir. Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|