21
prinsip və normalardan istifadə etmək lazımdır. Torpaq qanunvericiliyində, torpağın təkcə daşınmaz
əmlak obyekti olmadığı, həm də vacib təbii ehtiyat və istehsal vasitəsi olduğu ideyasından irəli gələn
torpaq münasibətlərinin hüquqi tənzimlənməsinin spesifikliyi öz əksini tapmalıdır. Bu
amillər torpaq
dövriyyəsinin məhdudlaşdırılmasının mümkünlüyü, onun müəyyən qaydalara tabe olması və daşınmaz əmlakın
həmin növünün sərt istifadə qaydalarının müəyyən olunmasını şərtləndirir. Belə ki,
əgər torpaq
qanunvericiliyi torpaq sahəsi ilə müvafiq saziş bağlamağa icazə versə də, əqd anlayışı, onun
bağlanmasının hüquqi nəticələri mülki qanunvericilik normalarına əsaslanmalıdır.
Torpaq hüququ torpaqların istifadəsi və mühafizəsinin dövlət idarəedilməsi ilə əlaqədar münasibətlərin
tənzimlənməsi sahəsində inzibati hüquqla da müəyyən nisbətdədir. İnzibati hüquqdan fərqli olaraq torpaq
hüququ həyata keçirildiyi obyektin spesifikliyi ilə təyin olunan bu fəaliyyətin mahiyyətinə xüsusi əhəmiyyət
verir. Hazırda torpaq hüquq pozuntularına görə inzibati məsuliyyət tədbirlərinin
tətbiqi ilə əlaqədar olan
münasibətlərin tənzimlənməsi sahəsində torpaq və inzibati qanunvericiliyin nisbəti haqqında sual ortaya çıxır.
Azərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsində torpaq qanunvericiliyinin pozulmasına görə məsuliyyətə
həsr edilmiş xüsusi fəsil (XXII fəsil) mövcuddur. Lakin, İnzibati Xətalar Məcəlləsində bütün hüquqpozmalara
görə inzibati məsuliyyət nəzərdə tutulmuşdur ki, torpaq qanunvericiliyini pozan günahkar şəxslər də inzibati
xətalar haqqında qanunvericiliyə görə inzibati cəzalara məruz qala bilərlər.
11 iyun 1999-cu
ildə qəbul edilmiş «Şəhərsalmanın əsasları haqqında» Azərbaycan Respublikasının
Qanunu da torpaq qanunvericiliyi ilə bu qanunvericiliyin nisbətinin təyin olunması problemini ortaya
qoymuşdur. Belə ki, həmin qanunun tənzimlədiyi ictimai münasibətlərin növləri sırasına (preambulada)
tərkibinə torpaqdan səmərəli istifadə sahəsində münasibətlərin də daxil olduğu təbiətdən səmərəli istifadə
sahəsində münasibətlər də daxildir. Bundan başqa «Şəhərsalmanın əsasları haqqında» Qanun özündə,
mahiyyətcə müəyyən ərazidə torpaq sahəsinin məqsədli istifadəsini təyin edərək, torpaq sahələrinin istifadəsi
növlərinin və zonalaşdırılmasının təyinatını birləşdirir.
Qanunvericilikdə şəhərsalma fəaliyyətinin obyekti kimi:
1) Azərbaycan Respublikasının ərazisi;
2) Coğrafi regionlar,
inzibati bölgülərin əraziləri;
3) Şəhər və digər yaşayış məskənləri;
4) Məskənlərarası ərazilər;
5) Ərazi-istehsalat (sənaye, aqrosənaye, hidrotexniki) kompleksləri;
6) Mühəndis (su, kanalizasiya, istilik, qaz, elektrik təchizatı, rabitə və s.) nəqliyyat şəbəkələri və
sistemləri;
7) Qoruq şəhərləri, tarix və mədəniyyət abidələri, şəhərsalma, memarlıq,
təbii-mədəni landşaft
kompleksləri, parklar, ansambllar, bina və qurğular;
8) Yaşayış və digər zonalar, ictimai mərkəzlər, idman kompleksləri, rayonlar, mikrorayonlar, məhəllələr,
tikinti
sahələri;
9) Sanatoriya-kurort, turizm kompleksləri və obyektləri;
10) Rekreasiya əraziləri;
11) Xüsusi qorunan ərazilər.
22
Yaşayış məskənlərində və məskənlərarası ərazilərdə yerləşən daşınmaz əmlak və onların komplekslərində
yenidən planlaşdırma, yenidənqurma, genişləndirmə işləri aparılan obyektlər tanınır («Şəhərsalmanın əsasları
haqqında» Qanun, maddə 5.). Lakin, əslində, torpaq şəhərsalmada bütün daşınmaz əmlak obyektlərinin
yerləşdiyi ümumi məkan-əməliyyat bazisi rolunda çıxış edir. Yuxarıda sadalananlar və «Səhərsalmanın əsasları
haqqında» Qanunun bir sıra maddələrinin analizi əsasında belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, o, daha çox
şəhərlərdə və digər yaşayış məntəqələrində torpaqların planlaşdırılması və istifadəsi ilə əlaqədar olan
münasibətləri tənzimləyir. Həmin torpaqların sonrakı fəsillərdə hüquqi rejiminin araşdırılması zamanı ətraflı
danışılacaq.
Torpaq hüququ, müvafiq resursların (meşə, su, yerin təki) istifadəsi və mühafizəsini
tənzimləyən digər
hüquq və qanunvericilik sahələri ilə qarşılıqlı təsirdə olan, başqa təbii ehtiyatlarla sıx bağlı olan torpaq
ehtiyatının tənzimləmə obyekti olduğu ictimai münasibətləri tənzimləyir. Torpaq, su, meşə və yerin təki hüququ
öz tənzimləmə predmeti və özünün xüsusi kodlaşdırılmış (məcəllələşdirilmiş) aktı –
Torpaq Məcəlləsi,
Su
Dostları ilə paylaş: