AğASƏF İmran

İnnovasiya xarakterli – yeni məhsul işləyib hazırlayan şöbə, 
yeni ixtisaslaşdırılmış idarə orqanı, yeni riskli kiçik təşəbbüs qrupu, 
bilavasitə inteqrasiya məsələlərilə məşğul olan fəaliyyət qrupu, 
sərbəst təsərrüfat vahidi, yeni vençur bölmələri, inqubatorlar  və s. 
idarəetmə forması kimi olurlar. Eyni zamanda praktik olaraq - strateji 
alyans (ittifaq), maliyyə, kontrakt (müqavilə), kollektiv, tərəfkeşlik və 
s. təşkilati formalarda fəaliyyət göstərirlər.  
Maliyyə xarakterli təşkilati formaya - françayzinq firmaları və 
törəmə  müəssisələr,  tərəfdaş formaya isə tam və qarışıq yoldaşlıq, 
məhdud məsuliyyətli və səhmdar  tipli cəmiyyətlər aiddir.  
Onların təsnifatını aşağıdakı kimi ümumiləşdirmək olar: 
 -  innovasiya; 
- maliyyə; 
- müqavilə (kontrakt); 
- kollektiv; 
- tərəfdaşlıq (partnyorluq).  
İdarəetmənin yuxarıda göstərilən firmadaxili təşkilati formaları 
və növləri, bütünlükdə müəssisəyə iki qarşılıqlı dinamik xarakterli 
sistemin tərkib hissəsi olan «planlaşdırılmış davranış» və «sərbəst 
strateji  davranış»ın  formalaşmasına  şərait  yaradır.  Birincisi, 

---

38
 
 
 
müəssisənin idarə quruluşunun və strateji planlaşdırma sisteminin 
formal təşkilini təmin edir, ikincisi isə formal qəbul edilmiş strateji 
xəttdən çıxaraq, daha geniş fəaliyyət dairəsinə və təşəbbüskarlığa 
şərait yaradır. Həmin firmadaxili təşkilati formaların diqqəti cəlb 
edən üstünlüyü ondadır ki, onlar əsaslı xərc tələb etmədən 
müəssisələrin mövcud istehsal - təsərrüfat şəraitində yaradılırlar. 
Lakin, onların geniş tətbiqinə mane olan başlıca səbəb, bütün 
innovasiya  layihələrində olduğu kimi, müvafiq hüquqi bazanın 
olmaması və ya zəif olmasıdır.  
Menecmentin forma  və metodlarına həsr edilmiş iqtisadi 
ədəbiyyatlarda inteqrasiya ilə bilavasitə məşğul olan fəaliyyət 
qurumunun yaradılmasına üstünlük verilir. Belə ki, bu idarəetmə 
formasında strateji əhəmiyətli yeniliklər əsas istehsalla sıx əlaqədə 
olur, müəssisənin iqtisadi cəhətdən inkişafına şərait yaradır. Odur ki, 
müəssisənin  mövcud  idarəetmə  sistemi çərçivəsində  yaradılan 
«birbaşa  inteqrasiya»  forması ali rəhbərliyin  nəzarəti altında 
yaradılaraq, müəssisənin konstruktor - texnoloji, istehsalın idarə 
edilməsi və s. idarə orqanları ilə sıx əlaqədə fəaliyyət göstərir.  
Göstərilən  firmadaxili idarə forması ilə yanaşı,  rəqabət 
qabiliyyətli məhsul istehsal edən müəssisələrdə (firmalarda), yeni 
məhsul işləyib hazırlayan və ya təsərrüfat fəaliyyətinin inkişaf 
istiqaməti ilə məşğul olan, böyük strateji əhəmiyyətə malik, əsas 
istehsalla yenilik baxımından bilavasitə təmasda olan idarə orqanları 
da yaradılır. Belə orqanlar adətən, sahibkar xarakterli layihələrin 
həyata keçirilməsi üçün yaradılır. «Yeni ixtisaslaşdırılmış» idarə 
orqanı isə “yenilik  xarakterli”  olsa da, strateji əhəmiyyətə malikdir 
və o, əsas istehsalla az əlaqədə olur. Güclü inzibati nəzarət, həmin 
orqanın yalnız strateji vəzifələrini yerinə yetirməyə müvəffəq olur. 
Həmin orqanlar uzun müddət səmərəli işlədikdə, müəssisənin sərbəst 
istehsal vahidi statusunu alaraq fəaliyyət göstərə bilır.  

---

39