1. İnformasiya təhlükəsizliyi anlayışı və əsasları
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
23.Əməliyyat sistemlərində təhlükəsizliyin təminatı Windows 2000/XP ƏS-nin bir sıra giriş obyektləri xüsusi halda qurğulan, ƏS-nin registrləri və s. Fayl sisteminin elementləri kimi qəbul edilmir. Digər tərəfdən də məlumdur ki, sistemin mühafizəsi adı çəkilən subyektlərin sistemin məlum obyektlərinə o cümlədən fayl, proqram, fayl cildləri və. s bunların girişinə nəzarət olunmalıdır. Unix ailəsindən olan ƏS- lərindən fərqli olaraq Windows ailəsinin ƏS-ləri əsasında sistemin giriş təminatı hər bir resursun xüsusi mexanizimləri ilə məhdudlaşdırılır. Bu mexanizimlərin sistemdə fəaliyyəti qarşıya qoyulan problemlərin həlli ardıcıllığından və onlara qoyulan tələblərdən bilavasitə asılıdır. Ona görə də bu halda mühafizə problemi obyektin elementlərinin qarşılıqlı fəaliyyət prinsiplərinə əsaslanır. Başqa sözlə, Windows ƏS-ində mühafizə mexanizimlərinə baxılan zaman sistem fayllanna giriş məhdudiyyəti məsələsinin təyin edilməsindən və məsələyə qoyulan tələblərdən asılı olaraq yəni, obyektin giriş obyekti kimi nəyin qəbul edilməsindən asılı olaraq müəyyən edilir. Sistem təhlükəsizliyi atributları və eləcədə sistem təhlükəsizliyi mexanizimləri UNIX ailəsində qeyd elədiyimiz ardıcıllıqda Windows ƏS- ləri üçün də xarakterikdir. 1.
Subyektin obyektə giriş təminatı kimi obyektin avto- rizasiya olunması yəni, identifikasiya və autentifikasiya prosedurlarının sistemdə reallaşdırılması. 2. Fayl sistemlərinə subyektin giriş hüququnun məhdudlaşdırılması. 3. Audit məsələsi — hadisələrin sistemdə registrasiyası. Bu ƏS-lərində açıq şəkildə fayl obyektinə giriş hüququnun məhdudlaşdırılması nəzərdə tutulur. Yəni müxtəlif fayl sistemi obyektlərinə (məntiqi diskə, kataloqlara, fayllara və.s) qoyulan giriş atributları genişləndirilmişdir. Belə ki, Unix ailəsindən olan ƏS-lərindən fərqli olaraq ―icra etmə‖ atributu kataloq üzərinə qoyulmasında nəzərdə tutulur, amma bu halda onun bu əlaməti fayl üzərində uyğun faylla qeyd olunmalıdır. Bu halda sistemdə digər mühafizə olunan resurslara ələlxüsusda sistemin giriş qurğularına girişin idarə olunmasına müəyyən məhdudiyyət qoyulur. Məsələn, burada icra etmə atributu olma- dıqda nəzərdə tutulmayan proqramların giriş qurğusundan buraxılmasının qadağan olması qeyri mümkün olur. Digər tərəfdən Windows ƏS-lərinin Unix ƏS-ləri mühafizəsindən fərqləndirən əsas cəhət ümumi halda mərkəzləşdirilmiş adminstrativləşdirmə sxeminin tətbiqi mühafizə mexanizimlərinin olmaması ilə bağlıdır ki, burada Windows ƏS-ində sistemin resurslarına girişin məhdudlaşdırılması, reallaşdırılması konsepsiyasının fərqli olması ilə izah olunur. Bu konsepsiyaya görə fayl üçün məhdudiyyət kataloq üçün qoyulan məhdudiyyətdən daha da yüksək prioritetlidir. Bunu belə izah etmək olar ki, fayl yaradan istifadəçi, onun hüquqi ―sahibi‖ olmaqla bu fayla istənilən giriş atributunu təyin edə bilər, yəni fayla istənilən digər istifadəçilərindən girişinə icazə verilə bilər. Lakin bu fayla yalnız o istifadəçi müraciət edə bilər ki, ona fayl sahibi icazə vermiş olsun. Problemin bu cür həlli birbaşa Windows ƏS-də reallaşdırılan informasiyanın mühafizəsi konsepsiyası ilə əlaqəlidir. Windows ƏS-də yalnız istifadəçinin fəaliyyəti (prosesdə) deyil, həm də birbaşa sistemlə işə buraxılan sistem prosesləri fəaliyyət göstərir. Bu halda sistem proseslərinə giriş
məhdudlaşdırıla bilməz. Həm də fəaliyyətdə olan (işə buraxılan) bütün sistem proseslərinin mühafizə olunan resurslara istənilən qədər giriş təmin etməlidir. Bu isə mühafizə sisteminin çatışmazlığı kimi qiymətləndirilir və sistem çoxlu sayda hücuma məruz qalır. Beləliklə, Windows-ailəsinin (2000/XP) ƏS-də ümumi halda proqram mühitinin tamlığının təmin edilməsi qeyri mümkündür. UNIX ailəsinin ƏS-dən fərqli olaraq bu tamamilə başqa problemlərlə, o cümlədən kataloqa ―icra etmə‖ atributunun qoyulmasının mümkün olmaması ilə bağlı oluna bilər: 1 .Proseslərin işə buraxılmasına icazə verən tapşırıq siyah- sından yalnız bu siyahıda olan proseslərin istifadəçilərinə imkan verməklə işə buraxılması. 2. İstifadəçilərə yalnız verilmiş kataloqda olan proqramların işə buraxılmasına icazə verilir. Bu yanşmanın reallaşdınlmasında əsas şərtlərdən birisi kataloqda olan proqramlardan başqa digər proqramların istifadəçi tərəfindən işə buraxılmasına qoyulmasıdır. Belə yanaşmada Windows ƏS-nin tətbiqinin (reallaşdınlmasınm) səmərə verməməsi giriş qurğularına (disk və ya CD-ROM) ―icra etmə‖ atributunun qoyulmasının qeyri mümkün olması ilə bağlı olur. Bundan asılı olaraq girişin məhdudlaşdırılması zamanı istifadəçi nəzərdə tutulmayan proqram diskdən ya da CD-ROM-dan sistemə yükləyə bilər. Proqram mühitinin qapalı olmasının təmin edilməsi baxımından istifadəçi prosesin (faylın icrasımn) işə buraxılması iki üsulla yerinə yetirir: açıq formada, nəzərdə tutulduğu kimi və bağlı formada.Açıq formada fayl öz adıyla identifıkasiya olunur və prosesin işə buraxılması (icra olunacaq faylm) nəzərdə tutulur.Bağlı formada isə təyinatların interpretatoruna əlavə edilməsinə imkan verilir. Bu isə təyinatlı interpretatoruna malik olan istənilən virtual maşınlara aid edilə bilər. Windows ƏS-də təyinatlı vasitələrlə qalıq informasiyaların sistemdən kənarlaşdırlımasına zəmanət verilməsi-real deyildir, çünki sistemdə bunun üçün uyğun mexanizimlər istifadə olun- mamaşdır. Bundan başqa Windows ƏS-i fayl sisteminin tam- lığına nəzarət etmə imkanına malik deyildir. Sistemin xüsusi təyinatlı mexanizimləri istifadəçinin fayl- lannın tamlığına nəzarəti təmin etmədən yalmz sistem fayllarına nəzarət olunmasına imkan verir. Windows ailəsinin (2000/XP) ƏS-də auditlə bağlı sənədlərin əslinə uyğun nüsxələrin verilməsinin qeydiyyatı və digər tələbatlar təmin edilmir. Lokal hesablama şəbəkəsində kompyuterin təhlüksizliyi tələbindən xostlara girişin idarə olunması tələb olunur. Bu ƏS- də xostlara girişin idarə olunması mexanizmi tam şəkildə realizə olunmur. ƏS-nin resurslarına müraciətlər parolun vasitəsi ilə mühafizə edilir. Parol istifadəşi fayılının şifrələmə- deşifrələmə edilməsi üçün açar kimi istifadə edilir. Parolun özü də təkara şifrələnmiş şəkildə qorunur. Bədniyyətlər onun istifadə edilməsində və onun müəyyən edilməsində çətinliklər çəkirlər və ya üzləşirlər. Parol istifadəçinin özü, administrator və ya müəyyən edilmiş(təyin edilmiş) vaxtdan sonra dəyişə bilər.
|