«Sosiologiya» Fənni Üzrə Kollokvium Suallarının Cavabları Sıra №
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Sosiologiyanın funksiyaları
Başqa elm sahələrində olduğu kimi, sosiologiya elmi də bir sıra funksiyaları yerinə yetirir. Hər şeydən əvvəl o sosial inkişafın obyektiv qanunauyğunluqları barədə dəqiq bilik verir. Bu sosiologiyanın idrakı funksiyasıdır. İkincisi, sosiologiya ictimai həyatın müxtəlif sahələrinin inkişafı prosesinin idarə olunmasına kömək üçün təkliflər irəli sürür ki, bu da onun praktiki funksiyasıdır. Üçüncüsü, o kütlələrin ideya tərbiyəsi işinə xidmət edir ki, bu da onun ideoloji funksiyasıdır. İdrakı funksiya. Bu funksiya bir neçə aspektdə həyata keçir. Birincisi, sosiologiya tədqiqatçını cəmiyyətin inkişafı və bu inkişafın 1 «Социологические исследования» журналы. 1974, №2, с.180. 2 Рабочая книга социолога. М., 1977, с. 39. qanunauyğunluqları haqqında biliklərlə silahlandırır, bu inkişafın mənbələrini və proseslər mexanizmini aşkara çıxarır. İkincisi, sosial
hadisələrin və
proseslərin obyektiv qanunauyğunluqlarını açıb göstərməklə sosiologiya istər bütövlükdə cəmiyyətin, isətərsə də onun ayrı-ayrı tərəflərinin və sahələrinin gələcək inkişafı perspektivlərini başa düşməyə imkan verir. Üçünçüsü, sosial qanunlar qanun-meyl kimi həyata keçirilir. Konkret sosioloji tədqiqatların vəzifəsi adamların ictimai fəaliyyətində sosial qrupların, şəxsiyyətin, peşə qrupunun və cəmiyyətin mənafelərinin maksimum uzlaşmasına imkan verən konkret formanı müəyyən etməkdir. Dördüncüsü, sosiologiya sosioloji və digər sosial tədqiqatlarda idrakı fəaliyyətin nəzəri təhlilini verməli, sosial idrakın nəzəriyyəsini və metodologiyasını işləyib hazırlamalıdır. Sosiologiya elminin idrakı funksiyası imkan verir ki, sosial proseslərin təhlili əsasında cəmiyyətin maddi, mənəvi yaxud siyasi həyat sferalarının inkişafına xidmət edən proqnozlar irəli sürmək mümkün olsun.
funksiyası ilə sıx əlaqədardır. O, qabaqcadan görmə momentini özündə birləşdirən elmi idrakın təbiətindən doğur. Cəmiyyətin və onun ayrı-ayrı tərəflərinin hazırkı vəziyyətinin təhlilinə əsaslanaraq sosiologiya cəmiyyətin yaxın və uzaq gələcək inkişaf perspektivlərini aşkara çıxarmalıdır. İctimai münasibətlərin hazırkı vəziyyətini tədqiq etməklə sosiologiya buna nail olur ki, insanlar öz ictimai münasibətlərini nəzarət altına ala və ictimai tərəqqinin obyektiv tələbatına müvafiq olaraq onları tənzimləyə bilsinlər. İctimai inkişafın qanunauyğunluqları və meyllərinin dərindən dərk edilməsinə əsaslanan proqnozlaşdırma cəmiyyətin elmi idarə olunmasının başlıca şərtini təşkil edir. Proqnozlaşdırmanı praktika ilə uzlaşdırdıqda uzun müddətli sosial proqnozlaşdırma proqram, qısamüddətli isə plan kimi təfsir edilə bilər. Cari sosial proqnozlaşdırma isə plana düzəlişlər verilməsini, yəni onda vaxtında dəyişikliklər aparılmasını nəzərdə tutur. İdeoloji funksiya. Elmi-idrakı və praktiki funksiyalarla yanaşı sosiologiya elmi eyni zamanda mühüm ideoloji funksiyanı da yerinə yetirir. 1974 – cü ildə Toronto şəhərində keçirilən VIII Ümumdünya Sosiologiya konqresində məşhur Qərbi Almaniya sosioloqu Renata Maynts «Sosiologiya: mənəvi sərvətlərdən azadlıq və siyasi təkliflər problemi» adlı məruzəsində qeyd edirdi ki, «sosiologiyanın ən aktual vəzifələrindən biri siyasətə öz münasibətini müəyyən etməkdir. Axı sosiologiya çox vaxt siyasi qərarlar qəbul edilməsi üçün baza rolunu oynayır və buna görə də o da bu mənada siyasətdir» 1 . Məşhur amerikan alimi Rayt Millz isə «Sosioloji təxəyyül» adlı kitabında ürək ağrısı ilə yazır ki, ABŞ-da sosiologiya generalların, həbsxana rəislərinin, biznesmenlərin xidmətçisinə çevrilmişdir. 2 Sosiologiya zəhmətkeşlərin siyasi şüur səviyyəsinin yüksəldilməsində, onlarda fəal həyat mövqeyi tərbiyə edilməsində, onların sosial fəallıqlarının gücləndirilməsində mühüm rol oynayır. Sadəcə olaraq sosioloji sorğuda iştirakın özü belə adamlarda ictimai məsələlərə marağın yüksəlməsinə, onların sosial fəallıqlarının artmasına səbəb olur. İdeoloji funksiya, hər şeydən əvvəl təbii-tarixi prosesin dərk olunmasına və cəmiyytəin inkişafının məqsədlərinin müəyyən edilməisnə xidmət göstərir, ikincisi, digər konsepsiyalara qarşı elmi və ideoloji mübarizəni nəzərdə tutur; üçüncüsü əhali arasında düzgün elmi ideologiyanın yayılması işinə xidmət edir; nəhayət, dördüncüsü yüksək səviyyəli mütəxəssislərin hazırlanması və onların elmi ideologiyanı mənimsəməsi işini həyata keçirir.
Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|