«Sosiologiya» Fənni Üzrə Kollokvium Suallarının Cavabları Sıra №

O.Kont sosiologiya elminin banisidir. 

Sosiologiyanın  müstəqil  elm  sahəsi  kimi  meydana  gəlməsi  XIXəsrin 

birinci  yarısına  təsadüf  edir.  Bu  elmin  yaranması  cəmiyyətdə  kəskinləşən  

ictimai-siyasi  mübarizə  ilə  bağlı  olmuşdur.  Yeni  intellektual  sintezə,  insan 

və cəmiyyət haqqında realist təhlilə tələbat daim artırdı. Sosial hadisələri və 

prosesləri izah etmədən, ictimai  həyatın  müxtəlif tərəfləri  barədə konkret 

empirik  informasiya  almadan,  bir  sözlə  sosioloji  realizm  mövqeyində  

dayanmadan cəmiyyəti səmərəli  idarə etmək mümkün deyildi. 

Sosiologiya 

elminin 

banisi 

fəlsəfədə 

pozitivizm 

cərəyanının 

yaradıcılarından  biri  olan  fransız  filosofu  Ogüst  Kont  (1798-1857)  hesab 

edilir.    İlk  dəfə  məhz  O.Kont  kapitalizm  cəmiyyətinin  səciyyəvi 

xüsusiyyətlərini öyrənmiş, onun mövcudluq və inkişaf qanunlarını formulə 

etmişdir.  Kontun  təlimi  mövcudluq  qanunlarını  öyrənən  sosial  statika  və 

hadisələrin inkişaf ardıcıllığını şərh edən  sosial dinamika adlı iki hissədən 

ibarət  olub  «sosial  fizika»  adlanırdı.  Lakin  1839-cu  ildə  belçikalı  statistik 

Ketlenin  də  həmin  termindən  istifadə  etdiyi  məlum  olduqda  Kont  yeni 

termin – «sosiologiya» anlayışını irəli sürdü. 

Kontun  sosial-fəlsəfi  baxışlarının  mərkəzində  özünün  yazdığı  kimi 

«bəşəriyyətin  intellektual  təkamülünün  böyük  əsas  qanunu»  dayanır.  Bu 

qanuna  görə insanların  idrakı fəaliyyəti və ictimai şüuru aşağıdakı inkişaf 

mərhələlərindən keçmişdir: teoloji, metafizik və pozitiv. Birinci mərhələdə  

insan ağlı  təbiətdə baş verən bütün hadisələri fövqəltəbii qüvvələrlə, ikinci 

mərhələdə  abstrakt  anlayışlarla  izah  etdiyi  halda,  pozitiv  mərhələdə  insan 

öz  mühakimələrində    elmi  müşahidələrə  əsaslanır.  Kont  cəmiyyətin 

inkişafının  qanunauyğun  və  mütərəqqi  xarakter    daşıdığını  göstərirdi.  O, 

bunu sosial dinamika adlandırırdı. 

O.Kontun əsas xidməti  bundadır ki, o cəmiyyətə bütöv sosial orqanizm 

kimi baxırdı. 

10