№ара№алпа№ М!Млекетлик университети

8.2. Baha du’zilisinde G’u’lken barmaqG’ qag’iydasi

     

Ko’pshilik jag’dayda firmanin’   basshilari orta ha’m shekli daramat siziqlari

haqqinda  mag’liumatlarg’a iye bola almaydi.

   Sonin’ menen birge olar firmalardin’ shekli shig’inlar haq-qinda  mag’liwmatqa

iye boliwi mu’mkin. Bunday jag’dayda MR ha’m MC tin’  ten’lik sha’rtin universal

qag’iyda tu’rinde o’zgertip, a’melde jen’il qollaniug’a ha’m paydalaniu

mu’mkinshiligin an’sat-lastiriug’a erisemiz.

Haqiyqattan:

(

MR

TR

P

MR

P

P

P

=

=

×

Þ

= +

Þ

D

D

D

D

D

D

Q

Q)

Q

Q

Q

g’a ko’beytip ha’m bo’lsek:

MR

P

P

P

P

= + æ

èç

ö

ø÷

æ

èç

ö

ø÷

Þ

Q

Q

D

D

Talap elastiklilik koefficenti:

E

P

P

p

=

×

Q

Q

D

D

: bunnan.

MR

P P

E

MR

MC

P P

E

MC

P MC

P

E

P

P

P

= +

æ

è

ç

ö

ø

÷ Þ

=

Þ +

æ

è

ç

ö

ø

÷ =

Þ

-

= -

1

1

1

(I)

(I) formula baxa du’zilisi ushin G’u’lken barmaqG’ qag’iydasi dep ataladi.

---

48

P

MC

P

-

 - bahanin’ shekli shig’inlardan ayirmasinin’ baha boyinsha procentin

an’latadi.

(I) -den baha:

P

MC

E

P

=

+

æ

è

ç

ö

ø

÷

1

1

        (2)

8.3.Monopoliya jag’dayinda saliqtin’ ta’siri

  Biz aytip o’tkenimizdey konkurenciyali o’ndiriwshiler ushin saliqtin’ mug’dari

bahani joqarilatadi ha’m bunin’ aqibetin qariydarlarda, satiwshilarda birdey ko’redi,

biraq bahanin’ o’siw da’rejesi saliqtin’ mug’darina saliqtin’ mug’darinan az boladi.

Monopoliya jag’dayinda baha saliqtin’ mug’darina ten’ bolg’an da’rejede o’sedi

ha’m onin’ aqibeti qariydarg’a keri ta’sir jasaydi.

    Meyli saliqtin’ mug’dari ha’r bir birlik satilg’an o’nim ushin t birlikke ko’beysin.

Bunnan firmanin’ shekli orta, shig’inlari da t birlikke joqarilaydi, yag’niy:

MC

1

=MC+ t

   Demek grafikte shekli shig’inlar sizig’i t birlikke joqari jiljiydi. Bul jerde P

0

,Q

0

 -

caliq salinbastan aldin’g’i sa’ykes baha ha’m o’ndiris ko’lemi; P

q

, Q

q

- ciziq

caling’annan keyingi baha ha’m ko’lem. MS sizig’inin’ bunday jilisiwi na’tiyjesinde

P

q

>P

0

, Q

q

0

 bolip bahanin’ MS g’a qatnasi talap elastikliligine baylanisli, yag’niy

DR

>t;

DR

=t;

DR