Microsoft Word Qasimov-ias docx

masiya sistemləri meydana gəlmişdir. Onlar bir kompüte-
rin bazasında qurulur, serverlə və ya digər qurğu ilə qarşı-
lıqlı əlaqəsi olmayan informasiya sistemləridir. Lokal fak-
toqrafik informasiya sistemlərinə, bir qayda olaraq, əmək-
daşlar, istehsal göstəriciləri, statistik məlumatlar, perspek-
tiv planlar və s. haqqında verilənlər bazaları, yəni bütöv-
lükdə müəssisənin fəaliyyəti haqqında məlumatlar daxil 
edilir. Lokal sənədli informasiya sistemlərinə isə müəssisə 
daxilində sənədlərin dövriyyəsi sistemlərini, yerinə yetiri-
lən işlər haqqında hesabatları, əməkdaşların əsərlərini, el-

---

42 
mi tədqiqatların nəticələrini və s. özündə saxlayan sistem-
ləri aid etmək olar.  
İnkişaf prosesində lokal informasiya sistemlərinin  ək-
səriyyəti tədricən genişlənərək, onları yaradan, yəni onla-
rın sahibi olan bir müəssisənin çərçivəsindən kənara çıx-
mışdır. Bu onunla əlaqədar olmuşdur ki, belə sistemlərdə 
toplanan, həddən artıq böyük həcmə malik olan həmin 
müəssisənin fəaliyyəti ilə bağlı olan və ya bu fəaliyyət 
nəticəsində yaranan informasiya ehtiyatları eyni zamanda 
bu müəssisəyə aidiyyəti olmayan başqa şəxslərin və digər 
müəssisələrin maraq dairəsinə daxil olurdular. Beləliklə, 
informasiya sisteminin kənar  şəxslər və  təşkilatlar tərə-
findən birgə istifadəsi zərurəti yaranırdı. 
Məhz bu səbəbdən  korporativ (paylanmış) informasiya 
sistemləri yaranmağa başlamışdır. Korporativ informasiya 
sistemləri bir müəssisə  tərəfindən deyil, ümumi maraqları 
olan çoxlu sayda təşkilatların birgə  iştirakı ilə yaradılır, 
yeniləşdirilir və istifadə olunur. Adətən, belə sistemlər elmi-
texniki, iqtisadi, hüquq və s. sahələrdə informasiyanı özündə 
saxlayırlar. Aydındır ki, korporativ informasiya sistemlərinin 
inkişafına kompüter şəbəkələrinin, o cümlədən internetin ya-
ranması əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərmişdir. 
İS-i, həmçinin, aşağıdakı  əlamətlərə görə  də  təsnif 
etmək olar. 
İS-in qarşısında qoyulmuş vəzifələrə görə:  
-  idarəetmə hesabatlarını hazırlayan  İS – əsasən veri-
lənlərin emalına yönəlmiş olur; 
-  qərar qəbul edən İS – mümkün alternativ qərarlar iş-
ləyib hazırlayır. Qərarın qəbil edilməsi prosesi sis-
tem tərəfindən təklif olunan alternativ qərarlardan 
birinin seçilməsi ilə  nəticələnir. Belə  İS-ə  ekspert 
sistemləri deyirlər. 

---

43 
Avtomatlaşdırılma dərəcəsinə görə:  
-  əl ilə işləyən İS – informasiya emalının müasir tex-
niki vasitələrinin tamamilə olmaması  və bütün əmə-
liyyatların insan tərəfində yerinə yetirilməsi ilə xa-
rakterizə olunur; 
-  avtomatik  İS – informasiyanın emalı üzrə bütün 
əməliyyatlar insanın iştirakı olmadan yerinə yetirilir; 
-  avtomatlaşdırılmış İS – informasiyanın emalı prosesin-
də həm insanın, həm də texniki vasitələrin iştirakını nə-
zərdə tutur, lakin bu prosesdə  əsas rolu kompüter oy-
nayır. Texniki vasitələrin, o cümlədən kompüter texni-
kasının bazasında reallaşdırılan, informasiya proseslə-
rini avtomatlaşdırmağa, informasiya ehtiyatlarını daşı-
yıcılarında saxlamağa və emal etməyə imkan verən in-
formasiya sisteminə ənənəvi olaraq avtomatlaşdırılmış