Canlı sistemlərdə mexaniki hərəkətin qanunları haqqında elmdir. Ġdman biomexanikası idman texnikasının

Ölçünün (promerin) hazırlanması. Bir Ģəkildə hərəkətin saniyə ərzində Ģəkilinə 
ölçü deyilir. Bu Ģəkil bədənin və onun hissələrinin ölçülməsi üçün, bədənn 
müxtəlif nöqtələrini, koordinatlarını və hərəkət trayektoriyasını 
müəyyənləĢdirmək üçün bir sənət sayılır. Ölçü kinolent ilə hazırlanır. 
Xronoqramın hazırlanması. Xronoqramma hərəkət fazalarının vaxt üzrə 
diaqrammasıdır. Bunu hazırlamaq üçün hər bir hərəkət fazasında kadrları 
sayaraq, saniyədə fazaların davamlığını hesablayırlar. Məsələn, saniyədə 24 
kadr çəkiliĢində əgər hərəkətin fazası 12 kadrda çəkilibsə, onda bu fazanın 
davam etməsi 12/24 və ya 0.5 san olacaqdır. AlınmıĢ rəqəmi cədvəldə 
yazıb, millimetr kağızı üzərində qrafikini çəkirlər.
Kinoqramın hazırlanması. Hərəkətin vaxtını hesaba almaq Ģərtilə neqativ kino 
lentində hərəkətin icra edilən bir sıra Ģəkillərinin çəkilməsinə kinoqramma 
deyilir. Belə ölçüləri aparanda kadrların nömrələrinə riayət etmək lazımdır.
Tsikloqrafik çəkiliş. Bədənin hərəkətini vaxt ərzində müəyyən edilməsi 
tsikloqrafiya ilə mümkündür. Analitik üsulla tsikloqrammanı hesablamaq üçün 
ĢüĢə üzərində çəkilmiĢ millimetr torundan istifadə olunur. Hansı hərəkətin 
çəkiləcəyindən asılı olaraq, ayrı-ayrı hissələrin tsikloqramını əldə etmək olar. 
Məsələn: qolun və qıçın tsikloqrammasını əldə etmək olar. 

---

4.5 KĠNO ÇƏKĠLĠġĠ VƏ TSĠKLOQRAFĠYA ÜZRƏ HƏRƏKƏTĠN MEXANĠKĠ 
XARAKTERĠNĠN HESABLANMASI.
Promerlərin və tsikloqrammaların hazırlanıb ölçülməsi əyani olub, iki üsulla 
aparılır: analitik və qrafik.
Analitik üsul nöqtələrin koordinatlarının çıxarılması əsasında aparılır. Qrafik üsul 
isə nöqtənin keçdiyi yolun biləvasitə olaraq ölçülməsi əsasında aparılır. 
Analitik üsulun köməyilə hərəkətlər Ģaquli və üfüqi tərtib edilir. Nöqtələrin 
koordinatlarına görə üfüqi və Ģaquli sürətləndirmə və s. müəyyən edilir. Bu 
üsulun hesablanmasında ölçülər millimetr kağızı üzərində aparılır.
Düz xəttə məxsus sürət və sürətləndirmənin hesablanması. Nöqtənin sürəti 
V, yolu S-
dir, bu da vahid vaxt ərzində keçirilir..  V=S/T sm/san. Promer üzrə 
ikinci nöqtənin orta sürətinin təyin etmək üçün, 1-ci və 3-cü nöqtələr 
arasındakı məsafəni ölçürlər. 3-cü nöqtənin orta sürətini ölçmək üçün, 2-ci və 
4-
cü nöqtələr arasındakı məsafəni ölçürlər.
Bucaq sürəti və sürətlanədirmənin hesablanması dövrə vuran hərəkətlər bucaq 
sürəti və bucaq sürətləndirmələri üçün xarakterizə olunurlar ki, bu da 
tsikloqram və ya promerlər üzrə müəyyən edilə bilər. Bucaq sürətləndirməsi 
vahid vaxt ərzində bucaq sürətləri arasındakı fərqdir. Bucaq sürəti vahid vaxt 
ərzində olan dönmə bucağıdır ki, bu saniyədə dərəcələrlə, radiyasiyalarla 
ifadə olunur.

---

Sürət və sürətləndirmə cədvəlinin qurulması - sürət əyriliyini qurmaq üçün 
koordinatların düzbucaqlı sistemi çəkilir. Üfüqi ox üzrə kadrların nömrələri olan vaxt 
göstəriciləri Ģaquli ox üzrə sərbəst miqyasda olan sürətin ölçüsü üfüqi oxun 
aĢağısından, müsbət ölçülər isə üfüqi oxun yuxarısından qoyulur.
Vektor sistemləri- nöqtənin orta sürətini vektorlarla ölçü üzərində qurmaq olar. 
Müəyyən edilmiĢ sərbəst miqyasda vektorun ölçüsü hesablanmıĢ sürətin ölçüsünə 
müvafiq vektorun istiqaməti isə hərəkətin toxunan trayektoriyası istiqamətinə 
müvafiq olur.
Ağırlıq mərkəzinin təyin edilməsi - həm biləvasitə cihazların köməyilə, həm də 
hesablamalar vasitəsilə aparılır. Borelli, Veber qardaĢları, Meyer, Ġvanitski öz 
tədqiqatları ilə bədənin müxtəlif vəziyyətlərində bədənin ümumi ağırlıq mərkəzini 
təyin etmiĢlər. Əsas duruĢ vəziyyətində BUAM 2-ci oma fəqərəsinin səviyyəsində 
yerləĢir. Qadınlarda kiĢilərə nisbətən bu səviyyədən bir qədər aĢağı olur.
Ġnsan hərəkətdə olarsa, ağırlıq mərkəzi yerini dəyiĢir. Belə hallarda yəni hərəkət 
zamanı BUAM-ın təyini hesablama ilə aparılır.