T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

Tablo 1
. 
Almancada
 
Kipler ve Dilsel Đfade Araçlarının Đşlevleri
  (BÜNTING/EICHLER, 
1978:156-157)                                                          
           Tablo  1’de  Almancada  haber  (Indikativ)  kipinin  dildeki  gerçekliği,  dilek  kipi 
Konjunktiv ve würde+Infinitiv’in ise dildeki gerçek dışılığı ifade ettiği; temelde dilek 
kipinin  (Konjunktiv)’in    olasılığı  ifade  ettiği,  bununla  birlikte  können,  müssen  aynı 
zamanda  dürfen  fiillerinin  de  olasılığı  ifade  ettiği  görülmektedir.  Bazı  dillerde  istek 
kipinin isteği ve istek kipliğini ifade ettiği, Almancada ise mögen, wollen ve möchten 
kiplik fiilleri ile ve dilek kipi   (Konjunktiv) ile istek kipliği ifade edildiği de tablodan 

---

 
14 
anlaşılmaktadır.  Ayrıca  müssen,  sollen  kiplik  fiilleri  ve  emir  kipi  de  gereklilik  ve 
zorunluluğu ifade eder.  Sagen ile ilgili fiiller, dilek kipi I (Konjunktiv I) ve haber kipi 
(Indikativ)  de  başkasından  öğrenilen  bilginin  aktarılması  için  kullanılır.  Konjunktiv 
I’le  haber  kaynağına  dikkatli  bir  yaklaşım  sergilenir  ve  doğruluğundan  emin 
olunmayan bir ifade aktarılır. Haber kipi (Indikativ) ile  aktarılan bilginin kesinliği ile 
ilgili bir yargıda bulunulur.   Almancada sollen ve müssen  ile davet ya da emir ifade 
edilmekte, bununla birlikte haber kipi (Indikativ) ve dilek kipi (Konjunktiv)   davet ve 
emir için birer ifade araçları olabilmektedir.   
           CORCU’ya göre “Kiplik sadece fiille değil, tüm tümce öğeleriyle biçimlenmesi 
nedeniyle  diğer  eylem  ulamlarından  daha  karmaşık  bir  yapı  sergiler.  Bu  yönüyle 
kiplik,  dil  incelemelerinin  temel  araştırma  konularındandır.  Ayrıca,  kipliğin 
dilbilgiselleştiği birçok dilde görülen kiplik belirtilerinin bulanık anlamlı kullanımları 
da kipliğin birçok biçim ve anlam çalışmasında sıklıkla ele alınan bir araştırma konusu 
olmasını beraberinde getirmiştir.” 
5 
           
Türkçedeki  kip  ve  kiplikle  ilgili    alan  yazınını  incelediğimizde,  kipi  eylemin 
bildirdiği  iş,  oluş  ve  kılışın  ne  tarzda  gerçekleştiğini  anlatan  dilbilgisel  bir  kategori 
olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Kiplik ise çekim sırasında, konuşucunun tutumunu, 
gösteren,  yani  salt  bildirmeyle  mi  yetindiğini,  yoksa  bir  yorumda  mı  bulunduğunu; 
istek, dilek, şart, gereklilik, emir mi anlattığını belirten anlatım biçimleri, semantik bir 
kategoridir. (DĐLAÇAR, 1971: 106; KOÇ, 1996: 304; KORKMAZ, 2003: 569) 
_______________________ 
 5
 
http://semanticsarchive.net/Archive/GJlNDYzO/Dilbilim_Arastirmalari_2005.pdf
 (09.10.2011)
 

---

 
15 
           Türkçede  kipler  iki  temel  gruba  ayrılır.  1.  “Haber”    ya  da  “bildirme  kipi”. 
(AKSAN,  2009:  183;  ERGĐN,  2011:  289;  EDĐSKUN,  2010:  175)  ERGĐN’e  (2011: 
289)    göre  bildirme  kipleri  müsbet  veya  menfi  olarak,  yapılan  veya  yapılacak  olan 
hareketleri  haber  verdiğine  göre  hareketin  zamanını  da  gösterir.  Fiillerin  zaman 
bildiren bütün çekimleri  şekil bakımından bildirme kipleri içinde bulunur.  AKSAN’a 
(2009: 183-190) göre bildirme kiplerinde beş temel zaman (Şimdiki, gelecek, görülen 
geçmiş,  görülmeyen  geçmiş  ve  geniş  zaman)    vardır.  AKSAN  (2009:  183-190)   
kiplerin içerdiği zamanları ve onların temel ve  yan işlevlerini ayrıntılı olarak ele alır. 
ERGĐN(2011:  289),  görülmeyen  geçmiş  zaman  (miş’li  geçmiş  zaman)  için  öğrenilen 
geçmiş  zaman  kavramını  kullanır.  EDĐSKUN’a  (2010:  182-185)  göre    2.  Temel  kip 
türü  ise  dilek  kipleridir.  Dilek  kipleri,      gereklik,  istek,  dilek  şart  ve  emir  kipinden 
oluşur.  ERGĐN(2011:  289),  bu  kip  türlerini  tasarlama  kipleri  olarak  niteler  ve  dört 
gruba ayırır: Şart, istek, gereklik ve emir. AKSAN (2009: 190-194)  ise, bu temel kip 
grubunu  isteme kipleri  olarak niteler. Bunlar,  dilek-koşul, istek kipi, gereklik kipi ve 
buyrum kiplerinden oluşur.  Ayrıca, isteme kiplerinin de içerdiği bu dört  kipin temel 
ve yan işlevlerini ayrıntılı olarak ele alır.  
          Almancada
 
üç  temel  kip  vardır:  1.  Haber  kipi  (Indikativ),  2.  Dilek  kipi 
(Konjunktiv) 3. Emir kipi (Imperativ). Haber kipi altı temel zamandan oluşur: Präsens, 
Präteritum, Perfekt, Plusquam Perfekt, Futur I ve Futur II.  2. Dilek kipi (Konjunktiv) 
iki  gruba  ayrılır:  Dilek  kipi  I  (Konjunktiv  I)  daha  ziyade  dolaylı  anlatımlarda 
(indirekte  Rede)  kullanılır.  Bazı  emir  cümleleri  biçiminde  dilek  ve  temenni 
anlatımlarında  da  kullanıldığı  görülür.    Dilek  kipi  II  (Konjunktiv  II)  gerçek  dışılığı 
ifade eder, gerçek dışı istek (irrelar Wunsch),  gerçek dışı koşul cümlelerinde (irreale 
Bedingungssätze) kullanılır.  

---

 
16 
            1)  Wenn doch der Frühling käme! (Gerçek dışı istek)                                                                      
      Ah bir bahar gelse!  
          (Dilek kipi) 
           
AKSAN’a  (2009:190)  göre    “
[
-sE
]
  biçimbirimi  Türkiye  Türkçesinde  başlıca 
dilek ve koşul olmak üzere iki anlamı içerir.”  
           2) Dikkatlice okusaydın, anlardın.   (Koşul anlatımı) 
               Wenn du durchgelesen hättest, hättest du verstanden. (gerçek dışı koşul:  
                                                                                                      irreale Bedingung)                            
    
           
AKSAN’a (2009:191) göre “[-sE]  biçimbirimi genellikle, birden çok önermeyi 
bir  koşulla  birbirine  bağlar.  Đlk  önermeye  bağlanan  ikinci  önerme,  olumlu  ya  da 
olumsuz yorum’u (comment) içerir.” Yukarıdaki 2) nolu cümlenin Türkçesinde isteme 
kipinin koşul anlatımı vardır.  
           Gerçek  dışı  kıyaslama  cümleleri  (irreale  Vergleichsätze)  ile  birlikte  diğer  bazı  
kiplik yan cümlelerde de kullanılır.
6
  Ayrıca “gereklilik  ve zorunluluk, genelde sollen, 
müssen  kiplik  fiillleriyle  ve  emir  kipiyle  (Imperativ)  ifade  edilir.”(BÜNTING/ 
EICHLER, 1978:156-157) 
7
   
          Almanca ve Türkçedeki kiplik türleri daha sonraki bölümlerde ele alınacağından 
burada yer verilmemiştir.  
________________________ 
6
 
Bu konuda geniş bilgi için bkz. Gerçek dışı kıyaslama cümleleri ve kiplik yan  cümleler. 
7  
   
Ayrıca bkz. Tablo 1.