T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

Tablo 2.
 
PALMER’ın (2001:22) Kiplik Tanımlamaları  
  
           Yukarıdaki  tabloyla  ilgili  olarak,    [deontic:  yükümlülük,  ödevsel]  kiplik 
terimi,  [dynamic: dinamik, devimsel], [deductive: çıkarsamaya ait], [assumptive: 
varsayımsal],  [evidential:  tanıtsal]    kiplik  terimlerinin  kullanılması      uygundur. 
PALMER (2001: 22 vd.), Mood and Modality adlı yapıtında sensory (duyumsal) 
kiplik kategorisini de üç alt gruba ayırır:  a) Visual (görsel) b) Non-visual (görsel 
olmayan)  c)  Auditory  (işitsel).  Bundan  dolayı    bu  çalışmada  kiplik  fiillerdeki 
kiplik tanımlamalarında yukarıdaki tabloda yer alan terimler  kullanılacaktır.     
 
 
Bilgisel Kiplik              Tanıtsal Kiplik                 Yükümlülük Kipliği            Devimsel Kiplik 
                                                                                                                                    
  (Epistemic)                    (Evidential)                                (Deontic)                       (Dynamic) 
 
- Dayanaksız tahmin     - Aktarımsal                                   - Đzin                             - Yeterlilik 
   Kurgusal tahmin          (reported)                                  (permissive)                       (Abilitive) 
   (speculative)                  
   
-  Çıkarsamaya ait          - Duyuşsal                                    -  Zorunluluk                   - Dilek 
    (deductive)                   (sensory)                                       
[
&Gereklilik
]
                  (Volitive)
 
                                   
a) Görsel (Visual)                            (obligative)     
 
-  Varsayımsal                b) Görsel olmayan (Non-visual) 
   (assumptive)                c) Đşitsel (Auditory)                     - Buyrum 
                                                                                              (commisive) 

---

 
27 
           
“Türkçede  de  PALMER’ın  tanımladığı  kiplik  türlerinin  tamamı  için 
kullanılabilecek dilbilgisel belirtiler bulunmaktadır. Ancak, Türkçe aynı zamanda bu 
kiplik  türlerini  aktarmak  için  sözlüksel  birimleri  de  kullanmaktadır.  Bu  açıdan 
bakıldığında,  kiplik  Türkçede  tamamen  dilbilgiselleşmiştir  diyemeyiz.  Yani,  Türkçe 
daha  çok  karma  bir  kiplik  sistemine  (PALMER:  2001)  sahiptir.  Bu  yönüyle  kiplik, 
Türkçenin bütüncül yapıda işleyen bir sistem olduğuna kuvvetli bir tanıttır.” 
9
  
 
          DUDEN’da  (2009:  500  vd.)  kiplik  fiillerin  biçimbilimsel,  sözdizimsel 
özelliklerinin yanı sıra kiplik alan içinde kiplik,  genel bir boyut olarak işlevsel açıdan 
ele  alınır,    bu  kapsama  fiillerin  ifade  ettiği  kipler,  dilek,  emir  kipleri  dahildir,  aynı 
ş
ekilde kiplik fiiller ve kiplik fiil gibi kullanılan fiiller (Modalitätsverben), kiplik zarfı 
ve    kiplik  edatları  (Modalpartikeln)  gibi  sözcükleri  içeren,  yani  kipliği  ifade  eden 
bütün dilsel öğeler bu boyuta dahildir.  
         DUDEN  (2009:  500-509),  konuşucunun  konuşma  anındaki  konuşma  arka  planı 
konseptini  kullanır.  Konuşucu  cümleyi  kiplikle  şekillendirir.    Kipliğin  kendisi  bir 
boyuttur,  kiplik  fiiller,  kipsel  anlam  oluşturulabilen  çeşitli  dilsel  araçlardan  yalnızca 
birisidir. Đfade edilen yargı çoğunlukla münferid olaylarla ilgili bir zan ve tahmindir.  
      
     FILLMORE (1977: 33), cümleyi önerme ve kipliğin bir bütünü olarak tanımlar. 
O  zaman  buradan  tüm  cümlelerin  kiplik  anlam  içerdiği  sonucuna  varılır.  Bunun  zıttı 
olan  görüşe  göre  de  kipsel  olarak  ifade  edilmiş  cümleler    ve  kipsel  olarak 
nitelendirilmeyen  cümleler   vardır. Alan   yazınında   genel  olarak “haber kipi kipsel  
olarak  işaretlenmemiş  (nicht  markiert),  kiplik  ifade  etmeyen”  (EISENBERG,  1999: 
114; PALMER, 2001, vd.) “dilek kipi kiplik ifade eden, kipsel olarak nitelendirilebilen 
(markiert)” (EISENBERG, 1999: 114; PALMER, 2001, 22 vd.) olarak görülmektedir.       
______________________ 
9
  http://semanticsarchive.net/Archive/GJlNDYzO/Dilbilim_Arastirmalari_2005.pdf (09.01.2012)
  

---

 
28