O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 

---

89 
YOTOQ YARALARNI OLDINI OLISH VA DAVOLASHNI 
REJALASHTIRISH 
 
Og‘ir  yotgan  bemorlarni  sifatsiz  parvarishlash  natijasida  teri 
bichilishlari va yotoq yaralar vujudga keladi.  
Yotoq  yara  –  terining  uzoq  vaqt  bosilib  qolishi,  mahalliy 
qon  aylanishining  buzilishi  va  yumshoq  to‘qimalarning  o‘lishi-
dir.  Yotoq  yaralarning  paydo  bo‘lishiga  3  asosiy  omil  sabab 
bo‘ladi: 
1.  Bosim. 
2.  Kesuvchi kuch. 
3.  Ishqalanish. 
Yotoq  yaralarni  oldini  olishda  quyidagi  usullarni  qo‘llash 
maqsadga muvofiq. 
1.  Bosimni  bartaraf  qilish.  Og‘ir  yotgan  bemorning  holati 
o‘zgartirilib  turiladi,  buning  uchun  tana  bilan  sath  o‘rtasida 
hosil  bo‘lgan bosimni bartaraf  qiluvchi turli xildagi  moslamalar 
qo‘llaniladi. Bu quyidagilardan iborat: 
–  maxsus  va  gidrostatik  krovatlar,  katta  va  keng  hajmli 
shishiriladigan qoplar va boshqalar;  
– maxsus to‘shak;  
–  yostiqlar  yoki  qo‘y  yungidan  qilingan  to‘shak,  havo,  suv 
yoki  gel  bilan  to‘ldirilgan  yostiqlar,  rezinali  chambarlar  va 
hokazo. 
2.  To‘qimalarni  tiklovchi  sog‘aytiruvchi  ichki  sharoitlarni 
yaxshilash: 
– ovqat yeyish va ichak faoliyatini yaxshilash; 
– kamqonlikning oldini olish va davolash; 
– tana harakatini va sog‘ayish jarayoniga ta’sir ko‘rsatuvchi 
dorilarni qo‘llash va davolash yo‘lini tuzish. 
3.  To‘qimalar  holatiga  ta’sir  etuvchi  tashqi  taassurotni 
muvofiqlashtirish. 
– teri butunligini saqlash va shikastlantirmaslik; 
– siydik va axlatni tuta olmaslikni oldini olish va davolash; 
–  siydik  va  axlatni  tuta  olmaydigan  kasallar  parvarishini 
yaxshilash; 
–  tibbiy  ijtimoiy  xodim  bemor  va  ularga  qarovchilarga  yo-
toq yaralar hosil bo‘lishi mumkin bo‘lgan joyni kechqurun 10% 

---

90 
li  kamfora  spirt  yoki  0,5%  li  nashatir  spirtiga  ho‘llangan  doka 
tampon  bilan  artib  turishni,  bosimni  bartaraf  qiluvhci  mosla-
malardan foydalanishi, o‘z - o‘ziga yordam berishni o‘rgatishi; 
–  yotoq  yara  paydo  bo‘ladigan  joyda  teri  qizarib  qolgudek 
bo‘lsa, bir necha kunduz mobaynida bir ikki marotaba 5 –10% 
li kaliy permonganat eritmasini surtib turish.  
Tibbiy  ijtimoiy  xodim  bemorga  va  parvarish  qiluvchilarga 
yotoq  yaralar xavfi  va ularni  oldini  olish  haqida  axborotni  yet-
kazishi,  yordamchi  vositalar  yordamida  harakat  qilish  imkoni-
yatini oshirishi va bosim kuchini qaytaruvchi moslamalar berishi 
kerak. 
Yotoq  yaralarni  oldini  olish  uchun  quyidagi  choralarni 
ko‘rish lozim: 

 har  gal  o‘rin  -  ko‘rpani  qayta  solishda  bemor  badanini 
ko‘zdan  kechirish,  bunda  asosan  yotoq  yara  paydo  bo‘ladigan 
joylarga ahamiyat berish; 

 bemor badanining ozoda bo‘lishini kuzatish, har kuni bada-
nini  nam  sochiq  bilan  artish,  badanining  siydik  va  axlat  tegib 
ifloslangan  joylarini  suv  bilan  sovunlab  yuvish,  so‘ngra  orqa  va 
dumg‘aza  terisini  kamfora  spirti  bilan  artish  kerak.  Yuvmasdan 
oldin kamfora spirt bilan artish keng tarqalgan bo‘lsa-da, bu usul 
yotoq  yaralarining  oldini  olishda  yetarlicha  foyda  bermaydi, 
chunki spirt terining mikroblar tushgan mayda teshiklarini berki-
tib  qo‘yadi,  biroz  vaqtdan  so‘ng  bu  teshiklar  ochilib,  teshikcha-
lardan chiqqan mikroblar teri ustidagi kirlarga qo‘shiladi. Bundan 
tashqari,  yuvish,  ayniqsa  iliq  suv  bilan  teri  yaxshilanishiga  va 
to‘qimalarining yaxshi oziqlanishiga imkon beradi; 

 terining bosilishiga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida yotoq yara-
lar  paydo  bo‘lishi  mumkin  bo‘lgan  joylarga  yumshoq  sochiq 
yoki  yostiq  jildiga  o‘ralgan  rezina  chambar  qo‘yiladi.  Cham-
barni  qo‘yganda  dumg‘aza  uning  teshigi  ustida  turadigan  bo‘-
lishi  kerak.  Axlat  va  siydikni  tuta  olmaydigan  bemorlar  tagiga 
rezina  sudno  qo‘yiladi.  Rezina  chambar  va  sudnoning  teshigi 
bo‘lib, unga metall so‘rg‘ich tiqib qo‘yiladi; 

 bemorning kuniga bir necha marta tana vaziyatini o‘zgar-
tirib turishiga yordam berish va navbatma-navbat u yonboshiga 
va bu yonboshiga, goh chalqancha yotishiga ko‘maklashish kerak; 

---

91 

  agar  yotoq  yara  paydo  bo‘ladigan  joyda  teri  qizarib 
qolgudek  bo‘lsa,  yuqorida  sanab  o‘tilgan  barcha  tadbirlarni 
kuchaytirish  va  ayni  vaqtda  davolashga  kirishish  lozim.  Paydo 
bo‘layotgan  yotoq  yaraga  kuniga  1  –  2  marta  5  yoki  10%  li 
kaliy permanganat eritmasi surtiladi.