1 bilet tarix

14- 

BILET

 

1. Dashti Qipchoq haqida ma‟lumot bering. 

Dashti qipchoq, Qipchoq dashti  — Sirdaryoning yuqori oqimi va Tyanshanning 

gʻarbiy yon bagʻridan Dnepr daryosining quyi oqimiga qadar yoyilgan dashtlarni 

11 — 15-asrlarga oid arab va fors manbalaridagi nomi. "D.Q." atamasini dastlab 

Nosir Hisrav (11-asr) qoʻllagan. Bu davrda qipchoqlar Irtish daryosi sohillaridan 

gʻarbga  tomon  koʻchib  (1030  y.)  Xorazmga  qoʻshni  boʻlishgan  va  hozirgi 

Qozogʻiston  hududi,  shuningdek,  jan.-rus  dashtlarini  egallashgan.  D.  Q.  aholisi 

sharq  manbalarida  —  qipchoklar,  rus  solno-malarida  —  polovetslar,  Vizantiya 

xronikalarida — kumanlar, venger manbalarida kunlar deb atalgan. D. Q. 2 qism 

—  Sharqiy  va  Gʻarbiy  qismdan  iborat  boʻlib,  Yoyiq  (Ural)  daryosi  ularning 

chegarasi  sanalgan.  Gʻarbiy  qism  Yoyiq  va  Itil  (Volga)  daryosidan  to 

Dneprgacha boʻlgan hududdan iborat boʻlgan. 13-asrda D. Q.ni moʻgʻullar bosib 

olib, tarixda Joʻji ulusi nomi bilan mashhur Oltin Oʻrda davlatini barpo etganlar. 

14-asr boshlarida Joʻji ulusi 2 qismga boʻlinib ketgan. D. Q.ning sharqiy qismida 

Oq Oʻrda tashkil topgan. D. Q. ning gʻarbiy qismi rus yilnomalarida "Polovetslar 

yeri"  nomi  bilan  uchraydi.  14-asr  60-y.laridan  sharqiy  D.  Q.  "Oʻzbeklar 

mamlakati",  uning  aholisi  esa  "oʻzbeklar"  deb  atala  boshlandi.  15-asrning  20- 

y.dan  boshlab  sharqiy  D.  Q.da  Abulxayrxon  va  uning  qarindosh-urugʻlari 

hukmronlik  qilgan.  D.  Q.ning  asosiy  axoliyey  koʻchmanchi  va  yarim  oʻtroq 

boʻlib,  chorvachilik  va  ovchilik,  daryo  va  koʻl  yoqalarida  yashagan  aholi 

dehqonchilik,  shaharlari  (Saroy  Botu,  Saroy  Berka,  Oʻrda  Bozor,  Sigʻnoq, 

Arquq) dagi aholi esa hunarmandchilik va savdo-sotiq bilan shugʻullangan. 16— 

18-asrlarda Movarounnahr tarixshunosligida "D. Q." atamasi uning sharqiy qismi 

(hoz. Qozogʻiston) ni anglatgan. 

2. Doro I ning dunyo tarixidagi tutgan o’rni haqida fikr bildiring. 

Miloddan avvalgi 522- yilda shoh Doro I Qadimgi Fors davlati taxtiga chiqdi. Bu 

paytda bosib  olingan barcha mamlakatlarda qo’zg’olonlar avj olib ketgan edi. 

Ammo ahamoniylar shohi Doro I ularni bostirishga erishdi. Doro I Qora dengiz 

bo’ylarida yashovchi skifl ar ustiga yurish qildi. Doro I ning Kichik Osiyodagi 

yunonlar koloniyalari va Bolqon  yarimoroli sharqida joylashgan Frakiyani bo- 

sib  olishi  yunon-fors  urushlari   boshlanib  ketishiga  sabab  bo’ldi.  Doro  I 

hukmronligi davrida Hindiston shimolidan O’rtayer dengiziga qadar cho’zilgan 

ulkan davlat barpo etildi. Doro I butun mamlakat uchun «darik» deb nomlangan 

yagona oltin tangani muomalaga kiritdi. U qadimgi Fors podsholigi qarorgohi 

Persepol shahridan O’rtayer dengiziga qadar   «shoh yo’li» degan savdo yo’lini 

---

 

 

qurdirgan  edi.  Doro  I  qo’shinlarni  qaytadan  tuzdi,  saltanatni  «satrapliklar»  deb 

nomlangan  alohida  harbiyma‘muriy  o’lkalarga  taqsimladi.  Makedoniyalik 

Aleksandr mil. avv. 330-yilda Fors davlatini bosib oldi. 

3. “Ekspluatatsiya” atamasiga izoh bering.