11-mavzu. Nomukammal bozorlarda firmalar faoliyati

Brend nomlari. Reklama ko’proq firmalarning brend savdo markalari bilan bog’liq 
yangi Brend maxsulotlarini reklama qilish uchun yordam beradi. Ko’p bozorlarda, 
firmalarning ikkta turi shakllangan. Ba’zi firmalar o’zining umumiy tan olingan 
maxsulotlarini sotishadi, boshqa firmalar esa oddiy yo’l orqali sotishadi. Misol uchun, 
odatiy aptekada siz Bayer firmasining aspirini va oddiy taniqli bo’lmagan aspirinni
peshtaxtadan topa olasiz. Oziq-ovqat do’konidan, siz Pepsi ichimigi va oilalarga yetarli 
miqdordagi boshqa ichimliklarini topa olasiz. Odatda firma o’zining belgilangan 
maxsulotlarini reklama qilishga ko’p pul sarflaydi va o’zining maxsulotlarini baland 
narxda baholaydi. 
Brend savdo markalariga nisbatan tanqidchilarimizning fikrlari bir hil emas. 
Tanqidchi va tarafdorlarning savdo markalariga nisbatan qarashlarini ko’rib chiqaylik.
Tanqidchilar uqtiradilarki, tovarda taniqli savdo markasi mavjudligi 
iste’moichilarda bu tovarni boshqasiga qaraganda farqi mavjud degan hisni uyg’otadi. 
Aslida esa farqi katta emas. Ko’pincha holatlarda oddiy tovar brend tovardan farq 
qilmaydi.Brend maxsulot uchun haridorning ko’proq to’lashga roziligi – reklamaning 
ta’siridir deb uqtiradilar tanqidchilar. Iqtisodchi Edvard Chemberlin, Monopolistic raqobat 
nazariyasi asoschilaridan biri xukumat savdo markasini yoq qilish va ularning egalaridan 
brend xuquqini olish lozim deb hisoblaydi. Qator iqtisodchilar savdo markasi 
iste’molchini sotib olayotgan tovarlarini sifati yuqori darajada ekanligiga kafolat beradi 
deb hisoblashadi. Bu fikrni asoslashda ikki bir-biriga bog’liq bolgan sabab bor. 

---

Birinchidan, brend savdo markalari iste’molchilarni shu tovarni oldindan baxolashga 
qiynalayotganlarida, ularni tovarsifati haqidagi ma’lumot bilan ta’minlaydi. Ikkinchidan, 
savdo markalari firmalarni tovar sifatini yuqori darajada ushlab turishga undaydi.
MakDonalds deb nomlangan taniqli savdo belgisini esga olaylik. Faraz qiling 
begona katta shaharda biror narsa yeb olmoqchisiz, ro’parangizda MakDonalds restorani 
va notanish bir restoran turibdi. Siz qaysinisiga kirgan bo’lardingiz? 
Balki 
siz 
shaharchaning 
kichkinagina 
restoranida 
arzon 
narxlarda 
ovqatlanmoqchidursiz. Lekin buning uchun qarshingizda MakDonaldsning sizga tanish 
bolgan maxsulotlari. Shunday qilib, savdo belgisi iste’molchilarga tanlovning sifati xaqida 
ma’lumot berib turadi.
MakDonalds savdo markalari kompaniyaning maxsulotlari sifatini doimo oshirib 
borishiga maanfaatdorligiga kafolat beradi. Maxsulot va taom sifati to’g’risidagi salbiy 
ma’lumot kompaniya uchun o’lim bilan barobar. Chunki bu narsa kompaniyani bir necha 
yillardan beri orttirgan obro’siga putur yetkazishi mumkin. Bunda nafaqat kamchiligi 
topilgafi bo’limda, balki mamlakat bo’ylab barcha korxonalarida ishlab chiqarish hajmi 
kamayadi.
Shunday qilib,savdo markalari haqidagi tortishuvlarda brend maxsulotlariga ko’proq 
avzallik berilishi aniqlandi. Tanqid qiluvchilarning fikrlariga ko’ra savdo markalari 
iste’molchilarning reklamaga bo’lgan munosabatlari natijasidir. Savdo markalari 
tarafdorlari uqtiradilarki, iste’molchilar brend maxsulotlariga yuqori narxlarda haq 
tolashi uchun barcha asoslar bor,chunki ular barcha sifat talablariga javob beradi.