Elyazma org elektron kitabxanası
Yüklə 0,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ölümlə zarafat B iz Praqa hava limanından Bakıya uçan Çex hava yollarına mə xsus t ə
ə y ə min
ə nd ə artıq Əmirin tini taraz idi.
ə -dey
ə
yerini axtarırdı. Stüardessalardan biri qabağa düşüb bə l ə dçilik ed ə r ə k onu yerind ə oturtdu. Özünün dediyi kimi Parisd ən Praqaya uçanda Bakıdan götürdüyü sonuncu arağı t ə yyar ə d ə
vurmağa başlamış, Praqa aeroportunun kafe sind ə is ə
arağı çaxıra, konyakı viskiyə
qarışdırmışdı.
Ə mir t ə yyar ə d ə m ə nd ə n qabaqda, Rüst ə ml
yanaşı oturmuşdu və ona Nobel qardaşları haqda yazdığı və ingilis dilind ə
çap olunmuş sə n ədli romanından danışırdı.
H ə tta deyirdi ki, ə s ərini Nobel mükafatına t ə qdim edib v ə komissiyada birinci turdan keçib.
Ancaq Nobel mükafatını adama asanlıqla vermirlə r. Proses b ə z ə n iyirmi il ç ə kir.
Ə vv ə lc ə d ə n heç n ə dem
ək olmaz. Nobel mükafatı komitə si sürpriz etm əyi xoşlayır. Onun danışdıqlarını ətrafdakılar aydın eşidirdi.
ə srin sonu, XX ə srin
ə vv ə l ə rind ə
Bakı neftinin hesabına milyonlara yiy ə l ənmiş norveçli Nobel qardaşları barə d ə kinossenarisin ə film ç ə km ə k üçün sponsor axtardığını bildirirdi.
Rüst ə m, –
Əmir deyirdi – Avropa oxucusuna yol tapmaq üçün onu maraqlandıran mövzuda yazmaq lazımdır.
M ən Nobel qardaşlarından yazmasaydım və y ə
ə
çıxmasaydım (Nobellə r y ə hudi kök ə nlidir), kim idi m ənim romanımı ingiliscə y ə çevirib kitab buraxdıran? Hansı xarici nəşriyyat mənim kitabımı çap etmə yi boynuna götür ə rdi?
Heç biri! Bu romanım iki il qabaq Londonda on min tirajla çap olunub, satılır. O vaxtdan heç yerd ə
mir əm, bu kitabın hesabına yaşayıram.
m, s ə n n ə q ə d ər «Şaman duası» (Rüstəmin şerlər kitabının adı) yazsan, buralara (biz h ə l ə
Avropadaydıq) gəlib çıxmayacaqsan, samballı qonorar üzü görm ə y ə c ə ks ə n. Rüst
əm Əmirin dediklərini cavabsız qoymadı:
–
Əmir, mənimki «Şaman duası»dır. Qurd öz ölkə sind ə ac qalmaz! T ə yyar əmiz havaya qalxıb rahat uçmağa başladıqda stüardessalar sərnişinlə r ə
axşam yemə yi g
ə tirdil
ər. Əmir yemə y ə girişmə
zd ə n ə vv ə l əl çantasını eşə l ə
şüşə
viski çıxartdı.
O, viski şüşəsinin ağzını açıb stüardessaların bir azdan gə tir ə c ə kl ə ri çay v ə ya kofe üçün qoyduğu fincanı ağzına qə d ə r doldurduqdan sonra y anında və
ətrafında oturan bizl ə r ə d ə viski t ə klif etdi. M ə n içm ə k ist ə m ə diyimi bildirdim. Rüst ə min qan t əzyiqinin olduğunu dörd gündü ki, yol yoldaşlarımızın hamısı bilirdi.
ə st ə mizd ə
olanlardan Qafar, Paşa, bir də Sabir mü əllim fincanlarını Əmirə
uzatdılar. Əmir onların hə r ə sin ə
azacıq içki süzdü. Özlə ri bel ə ist ə dil
ə r.
Sabir mü
əllimin yanında oturmuş müğənni İlhamə
xanım stüardessaya şərab sifariş vermişdi. Digə r s
ə f ər yoldaşımız biznesmen və xeyriyy əçi Akif qızı ilə
üç sıra arxada ə yl əşmişdi, başları söhbə t ə b ərk qarışmışdı, bizdə n x
ə b ə rl ə ri yox idi. Bizd
ə n olan o biril ə r Demokratik Az ərbaycan Konqresinin Bakı tə msilçisi X ə z
r, g ə nc siyas ə tçi Niyam ə ddin, Sabir mü əllimin qardaşı oğlu Anar və
başqaları lap arxa c ə rg ə l ə rd ə s ə p ə l ənmişdilə r, ə
ə deyildil ə r.
Biz üç gün Parisd ə vaxtil
ə
Avropa İttifaqının fə aliyy ə t ə
başladığı binada dünyanın çox yerind ə n g əlmiş soydaşlarımızla və xarici qonaqlarla birg ə 1946-
cı ildə Güney
Az ərbaycanında baş verən Milli azadlıq hə r əkatına həsr olunmuş simpoz ium keçirmişdik.
nl ə r az- çox tanınan adamlardı və
hamımız iclaslarda çıxış edib ür əyimizi boşaltmışdıq.
ə t ə np ə rv ər şair Sabir müəllimin, istiqlal, azadlıq yolunda zindanlar, sürgünlə r
görmüş, dönmə z, h
ə yatda adi görüns ə d
, trib unaya çıxanda qızmış şirə dön ə
danışanda ağzından od tökülən, hazırda İsveçdə mühacir
ə td ə yaşayan Əjdə r b ə
coşqun nitqlə rin
ə
qulaq asmışdıq.
N ə s ə b ə bd ə ns ə Fransadakı səfirimiz simpoziumun heç bir iclasına gə lm ə
ə d ə , Gürcüstanın bu ölkə d ə
ə firi ola
n xanım iclaslardan birinə t əşrif buyurmuş və çıxış
ed ə r ə k Güney Az ərbaycanın istiqlalı ideyasını bə y əndiyini bildirmiş və bizd ən alqış qazanmışdı.
V ə t əndaş duyğularımız tə z ə l ənmişdi.
H ətta İlhamə
xanım çıxışından sonra və t ə n haqda h əzin bir mahnı oxuy ub
salondakıları (Simpoziuma də v ət olunmuş Fransa senatının üzvü də biz ə
qoşulmuşdu.
H ə rç ənd ki, o, milli maraqlarımızla, xüsusilə erm
ə nil
ərin işğal etdiyi Qarabağla bağlı bütün m
ə s ə l ə l ə r ə ilıq münasibə t bildir ə nd ə deyirdi: «Bu m ənim şə xsi mövqeyimdir, F ransa senatının mövqeyi deyil.» Fransa senatı bizim barə mizd ə
ə fikirl
əşirdi, onu demirdi.) kövr əltmişdi.
Əmir viskini başına çə k ə nd ən sonra üzünü İlhamə
xanıma tutub dedi:
– İlhamə
xanım, gə r ə
ə
ə llic ə qram viski iç əydiniz. Göyün yeddinci qatın da
viski vurmağın lə zz əti başqadır.
İlhamə xanım ona tə rs-t ərs baxıb cavab verdi:
– Əmir, sərxoşluğun heç, ayıqlığın da bir şey deyil.
bu anda t ə yyar ə mizd
ə n d
əhşə tli s
əs çıxdı. Bu sə s ani oldu, t ə xmin
ə n üç- dörd, yaxud beş - altı saniyə .
Vahim ə içind
ə biri-birimiz ə
yyar ə yen ə d ə ə vv ə lki sakit, adi s ə
ə
uçurdu. Başqalarını bilmirə m, amma m ə nim içimd ə
bir nigarançılıq başladı. Çünki, bu vaxta q ə d ər uçduğum tə yyar
ə l ə rin s əsinin bayaqkı kimi dəyişdiyinin şahidi olmamışdı m.
Uçuş heyə tind ə
ə f ər kişi ə lind ə f ə n ə r salona daxil oldu.
Y ə qin t
ə yyar
ə nin müh
əndisi idi. Onun arxasınca stüardessa gə lirdi. Onlar iti addımlarla yeriyə r ək salonun ortasında, Əmirin oturduğu yerin yanında ayaqaltı örtüyü aralayıb lükü açdılar və f ə n ə rl ə n ə yis ə gözd ə n keçirm
ə y ə başladılar.
əndis hesab etdiyim kişi ə yilib
ə lil
ə n ə l ə ris ə
yoxladı, deyə s ən baş tapmayıb dik ə ldi v ə
başını bulayıb lükün qapağını örtdü.
Sonra stüardessa il ə b ə rab ə r nec ə
iti addımlarla gəlmişdilə rs ə , el ə c ə d ə salonu t ə rk
etdil ə r. Ə mirin s ə si g
ə ldi:
– Dey ə s ən, işimiz fırıqdır. Bir vaxt tə yyar ə d ə n X
ə z ə r d ə nizin ə
kürü qutuları necə yağmışdısa, biz də indi t ə
ə d ə n el ə c ə yer
ə tökül
ə c ə yik.
(Bakıda doxsanıncı illə rd ə bel ə bir hadis ə
kürü aparan yük t
ə yyar
ə sini t
ə hlük
ə sizlik xidm ətinin işçilə ri yer
ə endirm
ə y ə m ə cbur ed ə rk ə n t ə yyar ə d ə kil
ər kürü qutuları yığılmış yeşiklə ri X
ə z ə r d ə nizin ə tökm
ə kl ə xilas olmuşdular.
ə d ə Bakıda xeyli söz -söhb ət getmişdi)
İlhamə xanımın sə si titr ə
–
Əmir, nə hs g
ə tirm
ə !
Əmirin zarafat etdiyini, yaxud ciddi danışdığını ayırd etmək olmurdu. Şə xs ə
ə n onu s ərxoş saydığım üçün nisbə t ə n toxdaq idim.
Ə mir bir az da hündürd ə n: – Niy ə n ə hs g ə tirir ə m, görm
ə diniz pilot (m ə nim müh
əndis bildiyim) başını bulayıb getdi?! O, stüardessaya yavaşca «Radar itib» dedi.
Paşa onun qə l ətini tutmağa çalışdı:
Əmir, sə
n çex dilini bilirs ə n? Onlar öz dill ə rind
ə
danışırdılar.
Əmir inadından ə l ç ə km ə di:
–
A qardaş, «radar» yə qin çex dilind ə d
radardır də . Pilotun dilind ə n «Radar» sözünü eşitdim. Yə qin radar itib. B ə lk
d ə
indi hara uçduğumuz mə lum deyil. T ə
ə
bir qanadı üstə ə yilib düz ə l ə nd ə
Əmirdən başqa hamı qorxudan sarısını udub oturacağa qısıldı.
f ə rl ə
yanaşı nisbə t ən yaşlı pilot da daxil olub Əmirin yanındakı lükə
yaxınlaşdılar.
Müh əndis hesab etdiyim kişi yenə d ə lükün qapağını qaldırdı və
ə
ə ki f
ə n ə ri yandırıb içəri işıq tutdu. Yaşlı pilot ə yilib diqq ə tl ə xeyli iç əri baxdı.
H ə r üçünün h ə y əcanı aydın hiss olunurdu.
Onlar lükün qapağını örtüb tə l ə
ə l ə sik ged ə nd ə
Əmir ayağa durub tə z ə versiya ir ə li sürdü: – Dey ə s ə n, t ə yyar ənin motorunun biri dayanıb. Bir motorun ümidinə
qalmışıq.
Ə mir s ərxoşluqdan ayılmamışdı, müvazinə tini gücl ə
saxlayırdı.
Salonda ə vv ə lc ə çex, sonra ingilis dilind ə
bildiriş sə sl ə ndi. Akifin s ə f ə r boyu biz ə
n dilli-dilav ər qızı bildirişi ingiliscə d ə
ə rcüm
ə etdi:
– T ə yyar əmiz texniki nasazlığa görə v ə
yol uzaq olduğu üçün risk etmə yib Praqaya qayıdır.
Qırx də qiq
ə d ə n sonra Praqa hava lim anına enə c ə
Görünür, bayaq t ə yyar
əmizin qanadı ə yil
ə nd ə geri dönürmüşük.
- irişə
üzünü Rüst ə m ə tutub dedi:
–
ə m, bir azdan sonra s ənin şaman ruhun Allahın dərgahına qovuşacaq. İndi biz Allaha daha yaxınıq.
ə min üzünün bir t ə r
fini görürdüm, r əngi tamam qaçmışdı.
mir ə cavab ver ə c ək halı yox idi. Artıq hamı hə y əcanlanmışdı, bircə
Akifin qızından başqa. O, şıltaqlıq edir, yerində
donub qalmış atasına atmacalar atırdı.
N ə q ə d ə r onun s ə rb ə stliyin ə, şıltaqlığına
qoşulmaq istə s ə m d ə olmurdu, fikrim t ə
ə nin s
ə sind
ə idi. Bu s ə sin d
əyişə c ə yind ə n qorxurdum. Ür ə yimd
ə
özümü asıb - k ə sirdim:
– «Axı, Bakıda sə h ə
ə l ə nd ə Allah s ə n ə s ə f ərinin uğursuz keçə c ə yini ə yan el əmişdi.
Axı, ay Allahın key bə nd ə si, aeroportda xidm ə ti avtomobilind ən düşə nd ə görm ə din ki, maşının dörd tə k ə rinin dördü d ə
buraxıb?
Düzdür, s ə b ə bini bildim, sürücü avtomobili ikinci m ə rt
b ənin giriş qapısına sürmə k ə
ə zin
ə
çaşıb birinci mə rt ə b ənin qabağına sürmüşdü.
Sonra maşını geriyə verib yolu d əyişə nd
asfaltdakı ə ks istiqam əti qadağan edə n dişlə
r t ə k ə rl əri deşmişdi. B ə y ə m bu t ə sadüf idi?
M
g ə r s ənin iyirmi il sükan arxasında yal ağartmış sürücün yolunu su yoluna dönd
ə rdiyi aeroportun girintisini- çıxıntısını bilmirdi? İndi göyün üzünd
ə nasaz
t ə yyar ə nin içind ə
t ə yind ən yapışdığımız o gözə görünm
əz kişi sə ni nec
ə agah
el ə m ə liydi?
C ə nabi-C ə braili s ə nin hüzuruna gönd ə rm
liydimi?
Yoxsa, Xızır peyğə mb ə r q ənşə rind
ə peyda olub ə lind
ə n tuta-tuta s ə ni xarabana qaytarmalıydı? Avtomobilin yer
ə
yatmış tə k ə rl ə rini gör
ə nd ə ə vv ə lc ə ür ə yin ə xal
düşmüşdü.
Bu n ə hs ə lam
ə t h
əyatın boyu həmişə t ə hlük əqabağı sə n ə
ə b ərdarlıqlardan biri deyildimi? Qabaqlar da haçan bel ə x ə b ərdarlıqları qulaqardına vurmuşdun, başın b ə la ç ə km əmişdimi?
Axı, ay tə rs müs ə lman, niy ə s ə n h əmişə
iyn ə ulduzundan keçm ə y ə can atırsan? Özünü inandırırsan ki, ən müşkül çə tinlikd
ə n d
ə
çıxış yolu var.
Dörd yırtılmış tə k ə ri gör ə nd ə niy ə beynin ə geydirm
ə y ə çalışırdın ki, hə l ə
çıxış yolu tam bağlanmayıb, beşinci, ehtiyat tə k ə
ə dir.
Bax, el
ə indi d
ə yan-böyründ ə kil
ə r k
ə lmeyi-
şə had
ətini oxuduqları vaxtda beşinci, avtomobilin baqajındakı ehtiyat tə k ə
ən yapışıb hər an baş verə bil
ə c ə k q ə zadan qurtulmaq ümidind ə s ə n.
Bu anda İlhamə
xanım ağlamsına - ağlamsına üzünü gah mə n ə, gah Paşaya tutub deyir:
– Evimiz yıxılıb! Balalarımız yetim qalacaq!
llim ə
sarı baxır:
– Ay Sabir mü ə llim, n
ə
dayanmışıq, heç olmasa, gə lin v ə siyy ə timizi el ə y
k.
Sabir mü ə llim mat- mat ona baxıb cavab verir:
– A y İlhamə xanım, və siyy ə
ə el
ə y ə k?! Öls ək, hamımız ölə c ə
ə…
İlhamə n ə dediyini indi anlayır və
ə
ə ril
ə
başını tutub yerində oturur.
Paşa həkim olduğu üçün özü ilə ehtiyat götürdüyü d ə rmanlardan qan t əzyiqi qalxmış Rüst ə m ə , ür
əyi sıxılan Qafara, halsızlaşmış İlhamə
xanıma, qarşısında oturmuş bir çex ə
paylayır.
Artıq üç stüardessa arada gə zib
ə ll ə rind əki padnoslara düzülmüş plastik stə kanlarda ehtiyacı olan sərnişinlə r ə
su paylayırlar.
Su paylayan stüardessalardan biri qorxudan ayaq üst ə ölüb.
T ə rs kimi s ərnişinlə rd ə
ə
onu düşdüyümüz və ziyy ə tl ə
bağlı sorğu -suala tutur. Stüardessa gülüms ə m
y ə
çalışsa da, dodaqlarını yana aça bilmir, sanki, üzü donub. Gücl
ə rabit
ə siz, ümidli sözl ər deyir, lakin aydınca görünür ki, dediyinə özü d
ə
inanmır.
Akifin qızı vahimə içind ə su paylamaqda davam ed ən stüardessanı lağa qoyur:
–
Bu yazığın dünə nd ən qırxı çıxıb ki…
y ə n Qafar Akifi s ə sl ə yir:
– Akif mü ə llim, b ə lk ə telefonu açıb (uçuş qaydalarına uyğun olaraq mobil telefonlarmızı
bağlamışdıq) Azə rbaycan höküm ə tini m ə s ə l ə d ə n x
ə b ə rdar ed ə k?! Arxada bizimkil ə rd ə n kims
ə dill
ə nir:
–
İndi Bakıda gecə saat 1-dir. Gec ənin bu vaxtı Azə rbaycan höküm əti işlə yir?
Akifin qızı şıltaqcasına rişxə nd edir:
– Müxalif ə tçil ə r ə çatsa, bu sözl ə ri q ə zetl
ərinin manşetinə
(Bu qız qə zetçilikd ə n d ə
x ə b ərdarmış) çıxaracaqlar.
Sabir mü əllim araya şuxluq qatmaq istə yir:
–
Yazıq Ayaz müəllim («Ədə biyyat q
əzeti»nin baş redaktoru) bu qə d ər şairin (Sabir mü əllimqarışıq də st ə
ə
beş şair var) hə r birin ə nekroloq vers ə , q
ə zetind
ə
başqa yazıya yer qalmayacaq.
Heç k əsin dodağı qaçmır.
qr ə bind ən daş asılıb, irə li getmir.
Başımı qatmaqdan ötrü bir şey haqda düşünmə k ist ə s ə m d
ə, düşüncə min
başlamağı ilə
qırılmağı bir olur. Görünür , t ə hlük ə
qarşısında qorxudan insanın düşüncə dair
əsi daralır.
Ə mir içkid ən xumarlanıb bə rk yuxuya gedib. Ona h ə s
d aparmaq olar. İndi ölüm qorxusu ona yaddır. Bə lk ə
ə ölüm qorxusu ölm ə kd
n daha d əhşə
tlidir. Əmirin ruhu necə d ə
ə qiq
ə l ə rini t ə mkinl ə v ə l ə yaq ə tl ə qarşılamağa necə d ə
ə
tapıb. Bə lk ə d ə
Əmir buna layiqdir.
Q ə l əm yoldaşı kimi gendə n-gen ə biri- birimizi tanısaq da, onunla ilk də f ədir yoldaşlıq edir ə m. C ə mi birc ə d ə f ə aramızda münasibə t olub.
O, zaman ondan xo şum gəlmişdi. Hə m ən vaxt Əmir mə n ə z ə ng edib neft haqda ç ə
ə n ə dli filmin CD-sini bizim idar ə y ə satmaq ist ədiyini bildirdi. İnandırmağa çalışdı ki, bu CD -l ə
ə diyy
ə verm
ə k onlar üçün t ə b
rrik kimi bir şeydir.
Guya başqa təşkilatla r bu CD-l ə ri göyd ə götürürl ə r, CD-
nin birini 15 ABŞ dollarına satırdı və m ə
ən xahiş edirdi ki, əli aşağıdır, 30 ə d ə d CD götürüm.
M ə n idar
ə l ə r ə kitablar, siyasi portretl ə r, büstl
ə r, kassetl ə r v
ə
başqa şeylər satanları çox gördüyüm ə gör ə
Əmirin malını tə rifl ə m ə sin
ə
ciddi baxmadım və dill ə ndim: –
Əmir, on CD götürə rik.
O,
ə rkl
ə dedi:
–
Əlində
bu boyda zırıltı sə lahiyy ət var, (şişirtmə y ə
ə ninçün 30 CD n ə dir ki?
Hamısını götürütdür də…
–
Əmir, – dedim –
bir şə rtl
ə 30 CD-ni götürüb s ə n
450 dollar verdir ə c ə y ə m.
O: –
Hansı şə rtl ə ?! – t ə l əsik soruşdu.
–
İmkansız qə l əm yoldaşlarımızdan yardım üçün idarə miz ə müraci ə t ed
ə n az deyil. Onlardan hansı gə ls ə , dey ə c əm ki, bu ayın xums və z əkat pullarını Əmir qamarlayıb.
Ə mir d
ərhal yumşaldı:
– Yo
x, qardaş, yox, elə
on CD alsanız, bə simdir. M ə n el ə k ə mfürs ə tlik el ə y ə bilm
ə r ə m.
T ə yyar ə nin s
əsi xırıldayır. Salonda narahatlıq və
nigarançılıqla dolu ovqat tə z ə l ə nir.
Sabir mü
ə llim yan-yör ə sind
ə kil
ərin fikrini yayındırmağa uğursuz cə hd edir:
–
ə m,
Paşa, Əjdər, (Əmir hə l ə ayılmayıb) mə n öl ə
ə d ə fnimd ə , vida m ə rasimind ə n ə dey ə c ə ksinizs
ə, indi deyin, eşidim.
Rüst əmin qırışığı açılmır, (Burada icazə vers ə
ə r, bayaqdan o, ən azı yarım qutu siqaret ç əkmişdi. Nə siqaret sümürm ə yin yeriydi?!) susur. Paşa Sabir müə llimin
yarızarafat, yarıciddi dediyi sözləri sanki eşitmir, çantasındakı dərmanları bir -bir
gözd ə n keçirir. M ə ns ə özümü o yer ə qoymuram:
–
ə llim, m
ən sizin haqqınızda yalnız sağlıq deyə bil
ə r ə m.
T ə yyar
ə miz silk
ə l ə nir v ə narahat uçmaqda davam edir. İlhamə
xanım ə
ll ərini yuxarı qaldırıb Allaha yalvarır:
Ay Allah, s ə nd ə n ömür ist ə mir
ə m, möhl
ə t ist
ə yir
ə m. M
ə ni o birc ə
O, geri qanrılıb salona göz gə zdir ə nd ə dey
ə s ə n, Akifl ə göz-göz ə g ə lir: - Akif, - deyir – dün ə n s
ə ni
acıladım, bağışla! (Dünən axşam Parisdə , türkl
ərin restoranında qonaqlıq vaxtı onların sözü çə p g əlmişdi, ağızlaşmışdılar.)
Akif başını tə rp ə ts ə d ə, qırışığı açılmır.
Qafar İlhamə xanımın duasından narazı qalır:
Ay İlhamə
xanım, Allah sizi bizdən ayırıb bağışlaya bilmə y ə c ək, hamımızın yerinə
dua edin, b ə lk ə qurban olduğumuz uzunsaçlının səsini eşitdi.
Rüst
ə m ə zvay- ə zvay dill ə nir:
–
Buna baxın, (Əmiri göstə rir) b
ə xt ə v ər oğlu nə
arxayın yatıb?! Niyə d ə
arxayın yatmasın, ə s ərini Nobel mükafatına tə qdim edib, ölümünd ə n sonra olsa da, Nobel mükafatı alacaq. Nobellə r özl
əri haqqa yazılan ə s ə r ə mükafat verm ə y ə c ə kl ə r?
O, ani pauza verib yenid ə n deyinir: – Adil Mirseyid el ə düz el
ə yir Paris ə g
lmir. M ə n ə dey
ən lazımdır ki, ay axmaq, s ə nin Parisd ə n ə
itin azı b?!
Rüst əmin dediyini Paşa ilə
ikimiz anlayırıq. Dünən axşamüstə üçümüz Eyfel qüll ə sind ə n en
ə nd ən sonra Sena çayının üstündə ki körpüd ə
dayanıb çaya baxanda dill
ə ndim:
–
Adil Mirseyid bir şerində
yazır: «Oturmuşam Parisdə, Senanın sahilində ayaqlarımı sal lamışam suya».
Rüst ə ml ə Paşa şaqqanaq çə kib güldül ər. Paşa dedi:
Ay Adil, (guya Adil yanımızda idi) Parisdə
Senanın sahili çaydan yeddi -s ə kkiz metr hündürd ə dir, betonla düz ə ldilib. Bel ə hündürlükd ən ayaqlarını suya necə
sallayırsan? Heç ayaqların suya çatar?
Damağından siqareti ə skik olmayan Rüst ə m növb əti siqaretini yandırdı və siqaretin ə
– Görm ə yib yazanda bel ə olur d
ə…
Stüardessalar salona daxil olub üstünd ə
«Exit» yazılmış çıxış qapılarının qabağını yoxlayırlar. Çıxışa mane
olan bir şey gözə d ə ym ə diyini bir daha (onlar ikinci d ə f
dir bu baxışı keçirirlə r) y ə
əşdirib salondan çə kilirl
ə r.
Mikrofon açılır, sə s:
ə tli s
ərnişinlə r! T
ə yyar
əmiz Praqa hava limanına enmə y ə hazırlaşır. Kə m ə
ə ri
bağlayın.
Narahat olmayın! Hava limanında təcili yardım, yanğınsöndürən maşınları tam hazır v ə ziyy ə td ə dir. Allah sizi (pauza) v ə bizi qorusun! (Bu m ətn Akifin qızının t ə rcüm ə sidir.) Salonda h ə y
olacağı barə d ə
düşünmə y ə başlayıram. İlahi, ölüm yenə d ə
ə fil k
əsdirmişdi başımın (başımızın) üstünü. Birinci d ə f ə deyildi ölüml ə üz-üz
ə g ə lirdim.
Körp ə liyimd
ə tez-tez x ə st
l ənirmişə
m. H ə tta, atam-anam m ə nd ə n ə ll ə rini büsbütün üzübl ərmiş. Neçə d ə f ə üzümü qibl ə y
çevirib gözl ərimi sığamağa hazır dayanıblar.
ə ndirim k
ə silm
əyibmiş. Uşaqlıqda yolla qaçarkə n arxadan g ə l
n maşının siqnal sə sind ən diksinib geri baxanda ayağım ilişdiyindən yıxılmağım və QAZ-51-in düz üstümd ə
İki qabaq tə k ərin arasında qaldığımd an m ə
ə x ə t ər toxunmamışdı.
ə y ə can içind ə
maşının kabinə sind
ən düşüb mə ni QAZ-51- in altından dartıb
çıxardan, sappasağ olduğumu görə nd ə qulağımın dibinə
bir şillə ilişdirə
n v ə «Evimi yıxmışdın, ay it balası!» deyə n sürücü sevinc ək maşını tə rp ə dib aradan çıxmışdı.
ə f ə d ə
doqquz, ya on yaşım olanda, yay vaxtı axşamüstü baxçamızda göy otun üstünd
ə
uzanmışdım.
S ə rin mehd
ən xumarlanıb yuxuya getmişəmmiş. Birdə n sin
ə md ə ağırlıq hiss etdim. Gözümü açmağımla əmimin qışqırtısını eşitmə yim bir oldu.
Sin
ə min üstünd ə
- asta sürünüb otların arası ilə m ə
ə n uzaqlaşanda ə mim yerd ən götürdüyü daşla onun başını ə zdi.
- ağlamsına «Əmi, ilana də ym ə
ə m d
ə, artıq gecdi. İlanın başının üstündə
dayanıb ağlayand a əmim qorxudan gözümün qorasını axıtdığımı düşünüb: « - Yaxşı bə sdi, bel ə
ağciyə r olma!» – dedi.
Gözümün yaşını silə -sil
ə dill
ə ndim:
–
Əmi, onu nahaq öldürdün…
Əmim böyük bir iş görmüş adam kimi öyündü:
–
İlanı görə n ə d ə , görüb öldürm ə y
n ə d ə l ə n ə t! Dodaqlarım titrə di:
Axı, o yaxşı ilan idi, məni çalmadı.
mim yen ə m ə s ə l ç ə kdi: –
İlanın ağına da lə n ət, qarasına da.
Uşaqlıq elə dim:
– Axı, bu ilanın rə ngi n ə
ağdır, nə d ə qara…
Ə mim hövs ə l ə d ən çıxdı:
– Ölm ə k ist əyirdin, yaramaz? Boşboğazlıq elə m ə !
Ə mim gedib h ə y ətin o başından bel gətirdi. O, yeri qazıb ilanı basdıranda mısmırığımı sallayıb ona çə p əki baxdığımı görüb dedi:
– İlanı vaxtında hürkütdüm. Əgə r ilan s əni çalsaydı, onu yox, səni basdırmalı olacaqdıq.
Avtomobil q əzasına çox düşmüşə m, ancaq h ə r d
ə f ə hadis ə
göz qırpımında baş verdiyin
ə gör
ə bir an sonra öl ə c
yim bar ə d ə
düşünmə y ə
macal tapmamışam. Lakin, indi son anlarımı yaşadığım haqda düşünmə y ə
ə d ə qiq əm vardı.
ə d ə qiq ə ç ə k ə c ə yi bilinm ə y ə n bu dar macalda ə n birinci ölüm qorxusunu d ə f etm ə y ə çalışacaqdım.
ə lm əmiş ölüm qorxusundan ölmə k ist ə mirdim. M ə n h
əyatım boyu hə r bir
işdə , mübariz ə d
d ər duruş gə tirm ə
ə
çalışmışam.
Nec ə ki, bilyardda r ə qibim
ə
1:7 hesabı ilə uduzduğum halda ə lim oyundan soyumayıb, inadımla rə qibimi t əə ccübl əndirmişəm, çaşdırmışam, gözbağlayıcı kimi onu ovsunlayıb udmuşam, hə yatda da çox vaxt son anda b ə xt üzüm ə gülüb.
Bir d
ə f ə yen ə
ilan ağzından çıxıb oyunu aparanda oyunçu yoldaşlarımdan biri dedi ki, dostum, s ən yaxşı oynamaq hesabına deyil, bə xtin gücün ə udursan. Onda kiy
ə söyk
ənib gülmüşdüm: «A zalım, tək indi yox, qırx ildir mə n qabiliyy ə timin
yox e, b əxtimin hesabına yaşayıram.»
Lap çoxdan köhn ə
iş yerimdə xiromantiya il ə d ə rind
ə n m
əşğul olan iş yoldaşım Eldar ovcumun içind ə ki x
ə tl ə r ə uzun- uzadı baxandan sonra demişdi ki, qardaşım, özünü yol q
əzalarından qoru, sə f ə r ə
çıxmaq həmişə s ə nin üçün t ə hlük ə lidir.
O vaxtdan sonra ill ər boyu yaxın -uzaq s
ə f ə rl ə r ə
çıxmazdan q abaq h əmişə
Eldarın
dedikl ərini xatırlamışdım. Bu sə f ə
ə is
ə n ə d ə ns ə onun dedikl əri indi yadıma düşmüşdü. Mə n haçansa dostumun dedikl ərinin bir gün çin çıxacağını gözümün altına almışdım.
Ömrümün son anlarında dişimi - dişimə sıxıb özümü tox tutmalıydım. Ancaq bel ə
ucuz ölüml ə h əyatdan, insanlardan ayrılmaq istə mirdim.
T ə yyar ə miz yenid ə n titr
ə yir. Adam uçunanda nec ə olursa, t ə yyar
ə miz d
ə h ə min v ə ziyy ə td ə dir.
Salonun arxa oturacaqlarında oturanlardan kimsə
qışqırıb özündə n gedir. Stüardessalardan biri ona sarı qaçır. Mə lum olur ki, özünd ə n ged
ə n cavan
fransızdır. O, tək deyilmiş, iki yoldaşı öz aralarında nə s ə danışa
- danışa özündə n ged
əni ayıltmağa cə hd edirl
ə r.
Sabir mü
ə llim üzünü biz ə tutub sanki onu vahim ə l ə ndir ə n fikirl ə ri qorxutmaq üçün s əs çıxardır:
Allah r ə hm ə t el
ə sin!
Özümd
ən ixtiyarsız dillə nir
ə m:
– Amin! İlhamə
xanım üzünü turşudub nə s ə
əsi batdığı üçün dediyi eşidilmir.
T ə yyar ə miz bir q ə d
r özün ə g ə lir. P
ə nc ə r ə d ə n çöl
ə
baxıram. Buludun içində uçuruq. H ə m gec ənin qaranlığı, h ə
ə
bulud aşağını görmə y ə mane olur. Akifin qızı şux sə sl ə atasına deyir: (Deyə s ən, bu qız qorxu hissində n m ə hrumdur.) – Papa, Praqa aeroportunda görüb b ə y əndiyim gümüş boyunbağını mə n ə
almadın. Bax, t
ə yyar
ə miz m
ə nim x
ə trim
ə
geri qayıtdı. Söz ver ki, tə yyar ə d ə n enib aeroporta gir ə
əmin boyunbağını mə nim üçün alacaqsan.
Akif başını tə rp ə dib d ərhal razılaşır. Kim razılaşmaz ki?
Yen ə
saata baxıram. Praqaya qayıdacağımız haqda elandan qırx üç də qiq
ə keçir.
Bayaq qırx də qiq
ə y ə çatacağımızı demişdilə r.
ə nc ə r ə d ən boylanıram. Yenə gec
ənin qaranlığı və
buludlar. Buludların arasında nə çox uçuruq?! Buludların seyrək yeri yoxdurmu, aşağını görək? Əgə r Praqaya çatırıqsa, şə h ə
ətrafı yaşayış mə nt ə q ə l ərinin işıqları gözə d ə ym ə lidir. Bulud boşluqlarına düşə r ə
ə y ə n t ə yyar ə mizin güc ə nm
si hövs ə l ə mi daha da daraldır.
Gözl ə rimi yumub kresloya söyk ə nir
ə m. T
ə yyar
ə endiyin
ə gör
ə
qulaqlarım tutulub, ağır eşidir. Xilasımız üçün mə nd ən asılı heç nə yoxdur. M ə ni ə n çox incid ə n budur. Enm
ə
zolağında tə yyar ə mizin t ə k ə rl ə ri yer ə d ə y ə nd ə
hamı əl çalır. Dikə lib gözl ə rimi açıram. Xaricilə rd ə n kims ə ucadan dill ə nir:
– Qoyun t ə yyar
ə
dayansın, sonra əl çalarıq, (Akifin qızı də rhal t ə rcüm ə edir) h
ə l ə tezdir.
Ür
yimd ə s ə sin yiy
əsini yamanlayıram: «Bu bayquş nə deyir e?! Y ə qin n
ə s ə bilir?! Y əni partlayış ola bilə r? B ə lk ə d ə…»
Hava maşını yavaşıyıb dayanır. Sürə kli əl çalırıq. Stüardessalar sağ -salamat yer ə
enm ə yimiz münasib ə til
ə bizi t
əbrik edir. Bayaq hamıdan çox qorxan stüardessa, indi hamıdan artıq sevinir.
T ə yyar ə nin müh
əndisi hesab etdiyim kişi yanımızdan keçə rk ən Akif ondan soruşur:
– Göyd ə n ə
olmuşdu? (Qızı tə rcüm ə edir) Kişi gülümsə yir v ə
ə -ged
ə cavab verir:
–
ə yyar
əmizin şıltaqlığı tutmuşdu, ölümlə zarafat edirdi.
Uçuş kə
m ərimizi açıb ayağa qalxırıq. Rüst ə
ə l ə d ə
yuxuda olan Əmiri dümsükl
əyib ayıldır. Əmir ə sn ə y ə - ə sn ə y ə yan-yör ə sin
ə
baxıb uçuş kə m ərini açır və
deyir:
–
Allaha şükür, sağ -salamat g əlib Bakıya çatdıq!
Ür ə kd ən gülüşürük. Rüstə min s
əsi eşidilir:
– N ə Bakı, ay Nobel müəllim? Əzrayılın ə lind ə
ə z ə d ə n Praqaya qayıtmışıq.
Ə mir Rüst
ə min sözl
ərini zarafat sayır. Biz yanaşı tə yyar
ə d ən düşüb də mir tuneli keçib limana daxil olanda Əmir deyilə n ə
inanır.
Onun r əngi boğulur. Yol yoldaşımız olan beş gə nc xarici «No Air» dey ə -dey ə bizd
ə n ayrılıb sə f ə rd ə n imtina edir.
Biz növb
ə ti t
ə yyar
ə ni gözl
ə m ə k üçün xüsusi salonda yerl əşdirilirik.
mir su ist ə yir, heç k ə sd ə su yoxdur. Qafar el ə bu Praqa aeroportunun mağazasından alıb kimin üçünsə h ə diyy ə
apardığı çaxırlardan birini açıb Əmirə
uzadır. Əmir şüşəni başına çəkib çaxırın yarısını içdikdə n sonra bir az sakitl əşir.
Rüst ə m siqaret ç ə km
y ə , Sabir mü əllim «Uçaqda özümü yaddan çıxartmışdım, qardaşım oğlunun halına yanırdım. Onu dartıb bu sə f ə
ə g ə tirdiyim ə
peşmandım.» deyib hava almağa gedir.
Oturacaqda yanımda ə yl əşən İlhamə
xanım mə
nd ən soruşur:
Samalyotda sakit oturmuşdun. Qorxmurdun?
ən qımışıram:
–
İlhamə xanım, adam döyüləm, nöş qorxmurdum.
Sözüm İlhamə
xanımın ürə yin ə
sarı yağ kimi yayılır və etiraf edir:
–
ə l ə d ə
canımdan çıxmayıb.
Akif dilli-dilav ər qızının istə yini yerin ə yetirm ə kd ən ötrü onun üçün gümüş boyunbağı almaq ist ə s ə d ə , n ə onu, n ə d ə qızını polislə r k ənara buraxmır. Çünki, biz bir azdan havaya qalxmalıydıq. Akifin qızı polisləri yumşaltmağa çalışsa d a, dediyini yerid ə
–
Qızım, –
Akif qızına deyir – Bakıda sə n ə
ondan da yaxşısını alaram.
Gözl ə m ə salonunun p ə nc
r ə sind ən bayaq uçduğumuz tə yyar
ə
görünürdü. Əlbə tt ə , heç birimiz t ə z ə d ə n bu t ə yyar ə y ə minm ə k fikrind ə deyilik.
X
z ə r ətrafındakılara neç
ə il
ə vv ə l t ə yyar ə d ə uçark ən başına gəlmiş əhvalatı danışır. Əli cibində var-g
ə l ed
ə n g
ə nc siyas
ə tçi Niyam əddin narahat görünür. Axı, hə l ə s ə f ə r bitm ə yib, yenid ə n t
ə yyar
ə y ə min ə c ə yik.
Qafar İlhamə
xanıma yanaşıb ona söz atır:
– İlhamə
xanım, ölsə ydiniz («Öls ə ydik» demir), m ə tbuatda sizinl ə ç
yaman sevin ə c ə kdi.
İlhamə
xanım cavab verir:
Öls ə ydik d ə , («Öls
ə ydim» demir) v ə t
n, mill ə t yolunda öl ə c ə kdik. (Amma, heç t ə yyar ə d ə bel
ə
danışmırdı) Allahıma qurban olum, qoymadı düşmə nl ə rim sevinsin. Bayaq t ə yyar ə d ə qurban demişə m.
- salamat Bakıya çataq, Mir Mövsüm ağanın üstündə qurban k ə sdir ə c ə y ə m. İki saatdan sonra başqa tə yyar ə
ə
minib Bakıya uçuruq.
Dörd saat beş də qiq əlik uçuş boyu narahatlıq mə ni t ə
T ə yyar ə d ə n en
ə nd ə dü şünürdüm ki, başıma gə l ə
ə ni kim
ə
danışsam, az -maz heyr
ə tl ə ns ə d ə , o q
ə d ə r t ə sirl ə nm ə y ə c ə k, çünki, hadis ə
Nasaz t ə yyar
əmiz sağ -salamat yer ə
li sonluqla bitm ə y
n hadis ə l ə ri tez unudurlar.
|