ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-159-163 Academic Research, Uzbekistan 161 www.ares.uz 1-sinfda va 2-sinfda “Shaxs va narsaning belgisini bildirgan so‘zlar” mavzusi
o‘rgatilayotganda o‘quvchilar belgi bildirgan so‘zlarni ma'nolariga ko‘ra guruhlash
ishlarini bajaradilar, ya'ni - ularni so‘roqlar yordamida gap va matnda shaxs, narsa,
harakat, miqdor bildirgan so‘zlardan farqlash ko‘nikmasini egallaydilar. Bunda
o‘qituvchi oldida turgan muhim vazifa o‘quvchilarning narsa va shaxsning belgilari
xilma-xil bo‘lishini, ya'ni narsa rangi, mazasi, shakli, hidi, hajmi, xususiyatlariga ko‘ra
farqlanishini, bular narsa va shaxsning belgilari ekanini anglashlariga erishish, nutqda
ulardan samarali foydalanish orqali o‘quvchilar nutqini belgi bildirgan so‘zlar bilan
boyitish va nutqini o‘stirishdir. Ayniqsa, o‘quvchilarga narsa va shaxslarni belgilariga
ko‘ra tavsiflashga doir mashqlarga va bunga oid o‘quv topshiriqlariga katta ahamiyat
berish lozim.
3-4-sinflarda esa sifat atamasi bilan tanishtirilgach, mazkur atama bilan
elementar nazariy ma'lumotlarga ega bo‘ladilar.
3-4-sinfda
o‘quvchilarning sifatlarning o‘ziga xos leksik-grammatik
xususiyatlari haqidagi bilimlari va ko‘nikmalariga asoslanib, og‘zaki va yozma ijodiy
ishlar — maktab bog‘i yoki istirohat bog‘iga sayohat uyushtirib, u yerda kuzatilgan
daraxt, qushlar, hayvonlarni tasvirlab, kichik hikoya tuzish kabilarga alohida o‘rin
beriladi. Buni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun ona tili va o‘qish darslarida
ma'nodosh va zid ma'noli sifatlar, sifatning o‘z va ko‘chma ma'nolarda ishlatilishini
kuzatishga, sifat yasashga doir leksik-semantik va grammatik mashqlarni tashkil etish
maqsadga muvofiqdir. Ona tili va o‘qish darslarida o‘quvchilar nutqi yangi-yangi
sifatlar bilan boyitiladi, ularga oldindan ma'lum bo‘lgan sifatlarning ma'nosiga aniqlik
kiritiladi. Sifatlar bolalar nutqini va tasavvurini boyitishga xizmat qiladi. Sifatlar narsa
va hodisalarni aniq tasvirlash, ifodalash imkonini beradi. Bu imkoniyatdan foydalanib,
ijodiy matn tuzishga o‘rgatish o‘quvchilarning fikrini aniqlashtiradi, nutqining
ta'sirchanligini oshiradi.