K. Bünyadzadə
Yüklə 1,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
İnsanları sevirəm – təbiət daha yaxındır.
Mənim nə olduğumu, nə olacağımı Onunla təklikdə unuduram mən. Öz ruhumda bütün nəhəng dünyanı hiss edərkən -62 - Bu hissimi nə deyə, nə gizləyə bilirəm. 1 Ülvi də belə hesab edir ki, İnsanlar dən kimidir, Torpağa düşmüş bir dən. Hər ikisi can alır Bu ulu təbiətdən. 2 Bu, təbiətə bir seyrçi baxış deyil. Bu, məzmundan çıxış edib, formanı dəyərləndirməkdir, fərqləri deyil, oxşarlıqları görmək, yalnız görmək deyil, bu bənzərliklər arasındakı qa- nunauyğunluğu, onun içindəki təsadüfü deyil, zərurəti ortaya çıxarmaqdır. Şellinq dediyi kimi, «Təbiətin hər şeyi canlan- dıran, hər şeyə nüfuz edən qüvvələrinin təsiri ilə yalnız hisslərin əzəmətli yüksəlişi, yalnız təxəyyülün dərin sarsıntısı incəsənətə həmin keçilməz gücü verə bilərdi. Həmin güc ki, o, həmişə – erkən illərin donuq, qapalı, ciddi əsərlərindən tutmuş, hissi zərifliklə dolu əsərlərə qədər həqiqətə sadiq qalmış və ölərilərə sezmək üçün verilən o ali reallığı mənən yaradırdı». 3 Düzdür, təbiətin «oxunmasında» gənc özünün yaşlı həmfikirləri və ya mütəxəssis alimlər kimi çox dərinə gedə bilmir – bunu onun yaşı və təcrübəsi rəva görmür – bununla 1 Байрон Ж.Г. Ады чяк. ясяр, с. 104. 2 Бцнйадзадя Ц. Ады чяк. ясяр, с. 52. 3 Шеллинг Ф.В. Ады чяк. ясяр, с. 911. Мящз эянж йашында ад-сан газанан, цчцнжц китабын – тябиятин «охунушу»нда бюйцк мцвяффягиййятляр ялдя едян тябиятшцнас алимляр дя вардыр ки, онларын да щяйат вя йарадыжылыьындан бизим мювзу цчцн мараглы мялуматлар тапмаг мцмкцндцр. Лакин биз буну эяляжяк тядгигатчылара бурахараг, - 63 - belə, o, nəinki çatdığı, hətta əminliklə məskunlaşdığı ümumi harmoniya daxilində Mütləq Həqiqətin saysız təzahürləri ilə üzləşir, dərk edir. Təbii ki, bu dərketmə onun yaradıcılığında da özünü göstərir. Qeyd etdiyimiz kimi, gənci fərqləndirən məhz hissiy- yatın üstünlük təşkil etməsidir. Bunun nəticəsidir ki, o, gör- düyü, dərk etdiyi hər hansı bir biliyi tez-tələsik üzə çıxar- mağa can atır. Bu, həm həmin yükdən azad olmaq, quş kimi yüngüllüyünü, azadlığını qaytarmaq istəyi, həm içindəki gənc təbiətlə qədim müdrikliyin ziddiyyətinə son qoymaq üçün özünütəsdiq, özünüifadə forması, həm də açmaq istədiyi yolun daha bir pilləsini qurmaq, digərləri (əsasən, özündən yaşlılar) arasında öz varlığını çatdırmaq arzusudur. Bunun nəticəsidir ki, gənc yaşlarında yaradıcılıq daha məhsuldar olur, nəinki sonrakı illər və ya Şellinqdə olduğu kimi, sonrakı illər gənclikdə qəbul etdiklərinin «həzmi», saf- çürük etməsi ilə məşğul olurlar. Bəli, gənc böyük bir yaradıcılıq od-alovu, çoşqusu ya- şayır, özünü qüdrətli, xilaskar kimi hiss edir. Lakin hər dəfə o, cəmiyyətin soyuq sifəti ilə üzləşəndə içini bir qorxu bü- rüyür: izsiz getmək, etdiklərinin böyük okeanın damlaları arasında əriyib itmək, özü kimi, yaratdıqlarının da bir kənara atılmaq qorxusu. Eynəlqüzat Miyanəci bu gün də olmasa, nə йалныз фялсяфя, ядябиййат вя гисмян, мусиги сащяси иля кифайят- лянмишик. Бундан башга, зяннимизжя, биринжилярдян фяргли олараг бу шяхслярин дцшцнжяляри, фикирляри даща субйектив ол- дуьундан инсанын мян-ини даща айдын ифадя едир. |